ေသြးေဆးကန္ ဆိုတာ(ရန္ေနာင္စိုး)

ေသြးေဆးကန္ ဆိုတာ

ဒီမနက္ေစာေစာ လမ္းထြက္ေလွ်ာက္တာ ေရႊတိဂံုဘုရားေျမာက္မုခ္ ေသြးေဆးကန္ထဲက ပန္းၿခံေလးအထိေရာက္ခဲ့ပါတယ္။ ေသြးေဆးကန္ဆီေရာက္ေတာ့ ကန္နဲ႔တစ္ဆက္တည္းရွိေနတဲ့ ပန္းၿခံေလးကိုသေဘာက်သြားတာနဲ႔ ခံုတန္းေလးတစ္ခုမွာ ဝင္ထိုင္လိုက္တယ္။ ၿပီးေတာ့ လမ္းေလွ်ာက္တာကိုလည္း အဆံုးသတ္လိုက္ပါတယ္။

ပန္းၿခံေလးထဲ လာထိုင္ရတာ စိတ္လက္ၾကည္လင္ လန္းဆန္းျပီး သိပ္ကိုအေမာေျပတာပါ။ ပန္းၿခံေလးထဲထိုင္ေနရင္းက ကိုယ့္မ်က္စိအေရွ႔မွာ ျမင္ေနရတဲ့ေသြးေဆးကန္အေၾကာင္း မွတ္သားခဲ့ဖူးေလးေတြ ျပန္ျပီးသတိရလာေနမိပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ့မ်က္နွာစာအေရွ႔မွာ ေသြးေဆးကန္ သမိုင္းေၾကာင္းကို သရုပ္ေဖာ္ထားတယ္လို႔ထင္ရတဲ့ ပလာစတာအရုပ္ေတြ ျပဳလုပ္ထားကိုေတြ႔ေနရတာပါ။ ျမန္မာအမ်ိဳးသားႀကီးတစ္ေယာက္ ဓားေသြးေနတဲ့ရုပ္ထုတစ္ခုနဲ႔ အမ်ိဳးသားႀကီးတစ္ဦးနဲ႔ အမ်ိဳးသမီးငယ္တို႔ ေသြးေပက်ံေနတဲ့ဓားကို ေဆးေၾကာေနတဲ့ဟန္ ရုပ္ထုေတြထုလုပ္ ထားတာ သိပ္ကိုအသက္ဝင္ပါတယ္။

ေရႊတိဂံုဘုရားဆီ အေခါက္ေပါင္း မေရတြက္ႏိုင္ေအာင္ ေရာက္ေနတတ္တဲ့ကၽြန္ေတာ္က ေသြးေဆးကန္ထဲကိုေတာ့ အခုမွ ပထမဆံုးတစ္ခါ ေရာက္ခဲ့ဖူးတာပါ။ ဒီကန္ထဲမေရာက္ဖူးေပမယ့္ ေသြးေဆးကန္အျပင္ဘက္ ဘုရားပတ္လမ္းနေဘးမွာစိုက္ထူထားတဲ့ ေက်ာက္စာခ်ပ္ကိုေတာ့ ေတြ႔ဖူးေနက်ျဖစ္ပါတယ္ ။ အဲဒီေက်ာက္စာခ်ပ္မွာ …..

(ေသြးေဆးကန္)
ဤကန္၌ ျမန္မာသူရဲေကာင္းမ်ားသည္ ပထမအဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္ပြဲ (ခရစ္နွစ္ ၁၈၂၄ - ၂၆) နွင့္ ဒုတိယအဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္ပြဲ(ခရစ္နွစ္ ၁၈၅၂ - ၅၄) တြင္ မိမိ၏တိုက္ပြဲဝင္ ေသြးစြန္းေသာဓားမ်ားကို ေဆးေၾကာခဲ့ၾကသည္ဆိုၿပီး အဂၤလိပ္ ျမန္မာႏွစ္ဘာသာနဲ႔ ေရးထိုးထားတာကိုလည္း ဖတ္ဖူးေနက်ပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ ကၽြန္ေတာ္အပါအဝင္ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ေသြးေဆးကန္သမိုင္းေၾကာင္းကိုေျပာရင္ အဲဒီေက်ာက္စာမွာ ပါတဲ့အတိုင္းပဲ ေျပာၾကေလ့ရွိပါတယ္။

ပထမနဲ႔ ဒုတိယ ျမန္မာ - အဂၤလိပ္စစ္ပြဲျဖစ္တဲ့အခ်ိန္ေတြတုန္းက အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႔တို႔ကို ခုတ္ထစ္ထားလို႔ ျမန္မာမ်ိဳးခ်စ္တို႔ရဲ့ဓားမွာေပက်ံေနတဲ့ ေသြးေတြ ေဆးေၾကာသန္႔စင္ရာကန္၊ ဓားေတြမွာေပေနတဲ့ေသြးေတြ ေဆးတဲ့ကန္၊ ဒါေၾကာင့္ ေသြးေဆးကန္ဆိုၿပီး အမည္တြင္လာတာ ျဖစ္တယ္လို႔ လက္ခံထားၾကပါတယ္။ တကယ္တာ့ အဲဒီအဆိုက မမွန္ႏိုင္ပါဘူး။

ေသြးေပေနတဲ့ဓားေတြကို ေဆးတဲ့ေရကန္မို႔ ေသြးေဆးကန္လို႔ အမည္တြင္တယ္ဆိုတဲ့အခ်က္ မမွန္ဘူးဆိုတာကို သက္ေသျပလို႔ရပါတယ္။

အမရပူရေခတ္ (ဘိုးေတာ္ဘုရား ဗဒံုမင္းလက္ထက္)မွာ အဂၤလိပ္သံကိုယ္စားလွယ္ ကပၸတန္ ဟီရမ္ေကာက္စ္ (Captain Hiram Cox) ဆိုသူ တစ္ေယာက္ ျမန္မာျပည္ကို ေရာက္ရွိလာခဲ့ပါတယ္။ သူေရးခဲ့တဲ့ Journal OF A Residence In The Buhrmann Empire မွာ ေကာက္စ္ က ေရႊတိဂံုဘုရားအနီးမွာ ကန္တစ္ကန္ရွိခဲ့ေၾကာင္း၊ အဲဒီကန္ကေရေတြဟာ ေဆးဖက္ဝင္ေၾကာင္း၊ အဲဒီလို ေဆးဖက္ဝင္တယ္ဆိုတာကို ေဒသခံ တိုင္းရင္းသားတို႔နဲ႔ ဥေရာပတိုက္သားတို႔ မသိရွိၾကေသးဘူးဆိုၿပီး မွတ္တမ္းတင္ခဲ့တယ္လို႔ သိရပါတယ္။

ေကာက္စ္ဟာ ေရႊတိဂံုအနီး ေရကန္တစ္ကန္ကေရေတြ ေဆးဖက္ဝင္ေၾကာင္း သူ႔မွတ္တမ္းမွာေရးသားေဖာ္ျပရံုသက္သက္ မဟုတ္ဘဲ သူကိုယ္တိုင္ စူးစမ္းေလ့လာခဲ့ဟန္တူပါတယ္။ ေရကန္အနားက ေတာင္ကုန္းရဲ့ အေပၚဆံုးေျမလႊာမွာ စီလီကာႂကြယ္ဝတဲ့ ေျမလႊာပါးရွိေၾကာင္း၊ ဒုတိယေျမလႊာက သံဓာတ္ႂကြယ္ဝေၾကာင္း၊ တတိယေျမလႊာက်ေတာ့ ေျမေရာင္မွာ အနီ အဝါ အျပာေရာင္ရွိတဲ့ သတၱဳရိုင္းေတြ ပိုမုိပါဝင္ ေၾကာင္း၊ စတုတၱေျမလႊာမွာ ေျမေစးျဖဴလႊာ ပါဝင္ေၾကာင္း၊ ပဥၥမေျမလႊာမွာ သံသတၱဳရိုင္းပမာဏမ်ားျပားၿပီး ဆာျဖဴရစ္အက္ဆစ္ဓာတ္ ႂကြယ္ဝေၾကာင္း၊ ဆဌမအလႊာမွာေတာ့ စရစ္ျဖဳန္းေက်ာက္လႊာျဖစ္ေၾကာင္း၊ သံသတၳဳရိုင္းပမာဏနဲ႔ ဆာလျဖဴရစ္အက္ဆစ္ဓာတ္ပမာဏ ပိုမ်ားေၾကာင္း စတာေတြ ေဖာ္ျပထားတယ္လို႔ဆိုပါတယ္။

ဒါ့အျပင္ ကန္ထဲကေရကို စမ္းသပ္စစ္ေဆးၿပီး ေတြ႔ရွိခ်က္မ်ားကိုလည္း မွတ္တမ္းမွာေဖာ္ျပထားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီမွတ္တမ္းမွာ …..
ဤေရတြင္ သံသတၱဳသည္ ဆာလျဖဴရစ္အက္ဆစ္နွင့္ဓာတ္ျပဳ၍ သံသတၱဳဆား ေပ်ာ္ဝင္ေနေသာေရျဖစ္သည္။ ထို႔အျပင္ မဂၢနီဆီယမ္ ေအာက္ဆိုက္ အနည္းငယ္ႏွင့္ ပိုတက္ဆီယမ္ကလိုရိုဒ္ဓာတ္ဆားမ်ားပါ ေပ်ာ္ဝင္ေနေၾကာင္း၊ သတၱဳမ်ား ေပ်ာ္ဝင္ေသာေရ (Mineral Water) ျဖစ္သည္ဆိုၿပီး ေဖာ္ျပထားတယ္လုိ႔ သိရပါတယ္။

ဟီရမ္ေကာက္စ္ (Captain Hiram Cox) မွတ္တမ္းထဲမွာပါတဲ့ ေရႊတိဂံုဘုရားအနားကေရကန္ဆိုတာ ေသြးေဆးကန္ကို ဆိုလိုတယ္ဆိုတာ ထင္ရွားပါတယ္။ ေကာက္စ္ က သူ စမ္းသပ္ေတြ႔ရွိခဲ့တဲ့ေရကန္ (ေသြးေဆးကန္)ထဲက ေရေတြဟာ ေဆးဖက္ဝင္တဲ့ေရျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပ ထားၿပီး သူစမ္းသပ္ေလ့လာ ေတြ႔ရွိခ်က္ေတြကိုပါ မွတ္တမ္းမွာေဖာ္ျပထားတယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ ေသြးေဆးကန္ထဲကေရေတြဟာ ေဆးဖက္ဝင္တဲ့ေရေတြျဖစ္ေၾကာင္းကို သက္ေသထူဖို႔ အတြက္ သူ႔ရဲ ့စမ္းသပ္ေတြ႔ရွိခ်က္ေတြကိုပါ ေဖာ္ျပထားတာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။

ေကာက္စ္က သူ႔မွတ္တမ္းမွာ ေသြးေဆးကန္ကေရေတြဟာ ေဆးဖက္ဝင္ေရျဖစ္တယ္ဆိုတာကို ေဒသခံတိုင္းရင္းသားတို႔နဲ႔ ဥေရာပတိုက္ သားတို႔ မသိရွိၾကေသးဘူးဆိုၿပီး မွတ္တမ္းတင္ခဲ့တယ္လို႔ သိရပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ အဲဒီ ေဆးဖက္ဝင္ေရအေၾကာင္းကို အမရပူရ ေနျပည္ေတာ္က ဘိုးေတာ္ဘုရား ဗဒံုမင္းသိေနပါတယ္။ ျပည့္ရွင္မင္းတစ္ပါးအေနနဲ႔ သူ႔ႏိုင္ငံထဲက ထူးျခားတဲ့ေနရာတစ္ခုအေၾကာင္း သိေနတာ အဆန္းေတာ့မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါမွမဟုတ္ ေကာက္စ္ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့လို႔ ေဆးဖက္ဝင္ကန္ေရအေၾကာင္း ဗဒံုမင္းသိသြားတာလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ဘိုးေတာ္ဘုရားဟာ 1811 ခုနွစ္ နိုဝင္ဘာလ 5 ရက္ေန႔စြဲနဲ႔ အမိန္႔တစ္ခုထုတ္ျပန္ခဲ့ပါတယ္။

အမိန္႔ေတာ္ကေတာ့
……………. ရန္ကုန္ျမိဳ ႔ ၊ ေသြးေဆးကန္က ေရလံုးေရ ၁ဝ ကို ဟံသာဝတီျမိဳ့ဝန္က ေရႊဖဝါးေတာ္ေအာက္ ေကာင္းမြန္ေအာင္ ေဆာင္ယူ ဆက္သလွာေစ …….. ျဖစ္ပါတယ္ ။

ဒီေနရာမွာ ဟီရမ္ေကာက္စ္ (Captain Hiram Cox) မွတ္တမ္းထဲမွာပါတဲ့ကန္ေရ ေဆးဖက္ဝင္တယ္ဆိုတဲ့ကိစၥကို အသာထားလို႔ ဘိုးေတာ္ဘုရားရဲ့အမိန္႔ေတာ္ကိုပဲ အရင္ေလ့လာၾကည့္ၾကရေအာင္ပါ။

အဲဒီအမိန္႔ေတာ္ကိုၾကည့္ရရင္ ေရႊတိဂံုအနားကေရကန္ဟာ ဘိုးေတာ္ဘုရား ဗဒံုမင္းလက္ထက္ (ေအဒီ 1782 – 1819) ကတည္းက ေသြးေဆးကန္ဆိုတဲ့နာမည္နဲ႔ ထင္ရွားေနၿပီးသားျဖစ္တယ္ဆိုတာ ထင္ရွားပါတယ္။ တနည္းအားျဖင့္ေျပာရရင္ 1811 ခုနွစ္ကတည္းက ေသြးေဆးကန္လို႔ အမည္တြင္ေနတဲ့ကန္ဟာ ပထမနဲ႔ဒုတိယ ျမန္မာ-အဂၤလိပ္စစ္ပြဲေတြျဖစ္တဲ့အခ်ိန္ (1824-26 ခုနွစ္/1852-54 ခုနွစ္) ေတြက်မွ ဓားေတြကေသြးကိုေဆးခဲ့လို႔ ေသြးေဆးကန္ဆိုၿပီး အမည္တြင္ခဲ့တယ္ဆိုတာ လံုးဝမျဖစ္ႏိုင္ဘူးလို႔ဆိုခ်င္တာပါ။

ဘိုးေတာ္ဘုရားရဲ့အမိန္ေတာ္ အေထာက္ထားတစ္ခုကိုရလို႔သာ အဲဒီအခ်ိန္ကတည္းက ေသြးေဆးကန္နာမည္ ထင္ရွားေနၿပီျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာရတာျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ အဲဒီအခ်ိန္ထက္ေစာရင္ ေစာႏိုင္ေသးတာပါ။ ဘာေၾကာင့္ ေသြးေဆးကန္လို႔ ေခၚဆိုတယ္ဆိုတာ ကေတာ့ ပေဟဠိတစ္ခုအျဖစ္နဲ႔ ဆက္လက္တည္ရွိေနဦးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ 

( ေရးသူ = ရန္ေနာင္စိုး )
အကိုးအကား ။ ။ နွစ္ေလးဆယ္ သမိုင္းရွာပံုေတာ္ (ေဒါက္တာေက်ာ္ဝင္း)ဒီေနရာကယူတာပါ https://www.facebook.com/yannaung.soe.1422…