SCO နဲ့ တရုတ်

The Shanghai Cooperation Organization (SCO) ခေါ်တဲ့ ရှန်ဟိုင်းပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး အဖွဲ့ဟာ အစိုးရတွေနဲ့ဖွဲ့စည်းထားတာဖြစ်ပြီး ၂၀၀၁ ခု ဇွန် ၁၅ ရက်နေ့မှာ စတင်တည်ထောင်ပါတယ်။ အဖွဲ့ဝင်တွေအနေနဲ့ တရုတ်၊ အိန္ဒိယ၊ ကာဇက်စတန်၊ ကာဂျီစတန်၊ ရုရှ၊ ပါကစ္စတန်၊ တာဂျီကစ္စတန်နဲ့ ဥဇဘက်ကစ္စတန်တို့ဖြစ်ကြပြီး၊ လေ့လာသူလည်းဖြစ်သလို အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်ဖို့လည်း စိတ်ဝင်စားနေကြတဲ့ နိုင်ငံတွေကတော့ အာဖဂန်နစ္စတန်၊ ဘဲလားရုစ်၊ အီရန်နဲ့မွန်ဂိုးလီယားတို့ ဖြစ်ကြပါတယ်။ SCO ရဲ့ ဆွေးနွေးဖော်မိတ်ဘက်နိုင်ငံတွေကတော့ အာမေနီးယား၊ အဇာဘိုင်ဂျန်၊ ကမ္ဗောဒီးယား၊ နီပေါလ်၊ သီရိလင်္ကာနဲ့ တူရကီတို့ဖြစ်ကြပါတယ်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ်မှာ အီရန်ကိုအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံဖြစ်လာရေး ဆုံးဖြတ်ချက် ချခဲ့ပါတယ်။ တပြိုင်တည်းမှာ အီဂျစ်၊ ကာတာနဲ့ဆော်ဒီအာရေဗီးယားနိုင်ငံတွေကို ဆွေးနွေးဖော် မိတ်ဘက်နိုင်ငံတွေအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့ကြပါတယ်။ 

 

SCO စတည်ထောင်စဉ်က ဒေသဆိုင်ရာလုံခြုံရေးကိစ္စတွေအပေါ် အဓိကထားပြီး၊ ဒေသတွင်း အကြမ်းဖက်ဝါဒ၊ လူမျိုးစုများခွဲထွက်ရေးနဲ့ ဘာသာရေးအစွန်းရောက်မှုတွေကို ဆန့်ကျင်ပါတယ်။ ခုနောက်ဆုံးအနေနဲ့ ဒေသဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးလည်း ပါလာပါတယ်။

SCO ဟာ ၂၀၀၅ ကစပြီး ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံမှာ လေ့လာသူဖြစ်လာခဲ့ပြီး ဧပြီ ၂၀၁၀ မှာတော့ ကုလသမဂ္ဂနဲ့ SCO ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး ပူးတွဲကြေညာချက်ကို လက်မှတ်ထိုးခဲ့ကြ ပါတယ်။ ယူနက်စကို(UNESCO) အပါအဝင် ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့အစည်းတွေ ရုံးတွေ ကော်မရှင်အချို့ တွေနဲ့လည်း ဒေသတွင်းလုံခြုံမှုတိုးတက်ရေး၊ အကြမ်းဖက်မှုများကြိုတင်ကာကွယ်ရေးနဲ့ အကြမ်းဖက်ဝါဒတန်ပြန်ရေးတွေအပေါ် အလေးထားပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နေပါတယ်။ ကမ္ဘာ့လူဦးရေရဲ ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းရှိတဲ့ ဒီကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး ဒေသဆိုင်ရာအဖွဲ့ကြီးဟာ global gross domestic product (GDP)ကမ္ဘာ့ကုန်ထုတ်လုပ်မှုရဲ့ ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းကို ထုတ်လုပ်နေတာဖြစ်ပါတယ်။ တချို့ကလည်း ဒီ SCO အဖွဲ့ကြီးဟာ အမေရိကန်ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုကို တန်းညှိဖို့အတွက် တရုတ်နဲ့ ရုရှပေါင်းပြီး ဖွဲ့ထားတဲ့ Security Group လို့ဆိုကြပါတယ်။ 

၂၀၂၂ ခု စက်တင်ဘာ ၁၅ ရက်နေ့က ၂၂ ကြိမ်မြောက် SCO နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်များအစည်းအဝေးကို ဥဇဘက်ကစ္စတန်နိုင်ငံ စမာခန်းမြို့မှာ ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပါတယ်။ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေ၊ လေ့လာသူနိုင်ငံတွေဟာ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေအပေါ်နဲ့ ဒေသအပေါ်ရိုက်ခတ်နေတဲ့ အဓိကပြဿနာတွေကို ဆွေးနွေးကြပါတယ်။ ဒီအစည်းအဝေးမှာ အီရန်ဟာ အမြဲတမ်းအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံဖြစ်စေဖို့  Memorandum of Obligations “လိုက်နာရန်ဆိုင်ရာစာချွန်လွှာ”ကို လက်မှတ်ထိုးခဲ့ပါတယ်။ သဘောကတော့ အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်ဖို့ တဆင့်ပိုနီးသွားပြီဆိုတာပဲဖြစ်ပါတယ်။ အကဲခတ်တချို့ကတော့ အီရန်ဟာ ၂၀၂၃ ဧပြီ ဆိုရင် အမြဲတမ်းအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံဖြစ်ပြီလို့ ခန့်မှန်းကြပါတယ်။ အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်လာမယ့် အီရန်ဟာ စီးပွားရေး၊ ကုန်သွယ်ရေး၊ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးနဲ့ စွမ်းအင်ဆိုင်ရာလုပ်ငန်းတွေမှာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မယ့် ကဏ္ဍသစ်ကို ခြေချမိသွားပါပြီ။ အီရန်နိုင်ငံက သူ့ရဲ့အငြင်းပွားစရာ အနုမြူကိစ္စကြောင့် အနောက်အုပ်စုရဲ့ စီးပွားရေးပိတ်ဆို့မှုဒဏ်ခံနေရတာကို ဖယ်ချနိုင်မယ့်ယန္တရားတခု ထူထောင်ရာမှာ ကူညီကြဖို့ SCO အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေကို ပန်ကြားထားတာရှိပါတယ်။ အီရန်နဲ့ရုရှလို အနောက်အုပ်စုရဲ့ စီးပွားရေး ပိတ်ဆို့ခံထားရတဲ့တိုင်းပြည်တွေကြားကဆက်ဆံရေးဟာ ပြဿနာတွေကို အောင်အောင်မြင်မြင် ကျော်လွှားသွားနိုင်မယ်လို့ အီရန်သမ္မတ Ebrahim Raisi ကပြောပါတယ်။ 

ခုဆိုရင် SCO ဟာ ကမ္ဘာ့ဇာတ်ခုံမှာပြောရေးဆိုခွင့် ကြီးလာနေတဲ့အဖွဲ့ဖြစ်နေပါပြီ။ တစုံလုံးအနေနဲ့ ဒေသတည်ငြိမ်ရေး၊ လုံခြုံရေးငြိမ်းချမ်းရေးတွေမှာ ပူးပေါင်းလုပ်ကိုင်နေပြီး သစ်လွင်တဲ့၊ ဒီမိုကရေစီကျတဲ့၊ မျှတမှုရှိတဲ့၊ နိုင်ငံရေးနဲ့စီးပွားရေးမှာ ချင့်ချင့်ချိန်ချိန်ရှိတဲ့အဖွဲ့ကြီး ဖြစ်လာဖို့ ရှေ့ရှုနေပါတယ်။ “လုံခြုံရေးဆိုတာ အခြားနိုင်ငံတွေကို ထိခိုက်စေပြီးမှ ရလာအပ်တဲ့ အရာမဟုတ်ကြောင်း၊ စစ်အုပ်စုတခုခုဖွဲ့ပြီး အင်အားနဲ့ဖိတာဟာလည်း ဒေသတွင်းလုံခြုံရေးအတွက် အဖြေမဟုတ်ကြောင်း၊ နိုင်ငံတိုင်းရဲ့ လုံခြုံရေးဆိုင်ရာစိုးရိမ်ပူပန်မှုတွေကို လေးစားမှုထားပြီး စစ်အေးခေတ်စိတ်ဓာတ်တွေအဆုံးသတ်ဖို့” တရုတ်က အလေးအနက်ထား တိုက်တွန်း ပြောဆိုနေတာရှိပါတယ်။

အပြန်အလှန်လေးစားမှု ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုတွေရှိတဲ့ SCO ဟာ  နေတိုးနဲ့ယှဉ်ရင် လုံးဝ ကွဲပြား ခြားနားတယ်လို့ဆိုပါတယ်။ နေတိုးဟာ စစ်အေးခေတ်ရဲ့ထုတ်ကုန်တခုဖြစ်ပြီး နှစ်ဖက်စလုံးရှုံးတဲ့ ရလာဒ်တွေ ထွက်ပေါ်စေပါတယ်။ SCO အနေနဲ့ကတော့ သူ့ရဲ့တည်ရှိမှုကိုမှန်ကြောင်း သက်သေထူဖို့ ရန်သူ မလိုဘူးလို့ဆိုပါတယ်။ ပူးပေါင်းကာကွယ်ရေးမူတွေကို ချဖို့မလိုသလို နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်းတွေ၊ တိုင်းပြည်တွေကိုထိုးနှက်မယ့် လုပ်ငန်းသဘာဝလည်းမရှိပါ။။ အဲဒါတွေဟာ နေတိုးစစ်စာချုပ်တည်ထောင်ခြင်းရဲ့ အနှစ်သာရတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲ့ဒါတွေအစား SCO ဟာ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေနဲ့ အခြားပါဝင်သူတွေအကြား ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်း ပူးတွဲလုပ်ဆောင်ခြင်းတွေ အမြင့်မားဆုံးတွန်းတင်ဖို့ ရည်ရွယ်ပါတယ်။

 

နေတိုးဟာ ပဋိပက္ခတွေနဲ့ ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်မှုတွေကို မွေးထုတ်သူဖြစ်ကြောင်း သက်သေသာဓက ပြနေပါတယ်။ နေတိုးဟာ အနောက်တိုင်းတန်ဖိုးတွေကို ရတဲ့နည်းနဲ့ ဖြန့်ချိသူ၊ ကာကွယ်မွေးမြူနေသူ အဖြစ် ပေါက်ဖွားလာတာပါ။ တရုတ်ပြည် ကြီးပွားတိုးတက်လာတာကိုတန်ပြန်ဖို့ သူ့ရဲ့ ပစ်မှတ်ကို ချဲ့ထွင်နေတာပါ။ 

မကြာသေးမီကဖြစ်ခဲ့တဲ့ အဖြစ်အပျက်တွေက နေတိုးဟာ အဖျက်အင်အားစုဖြစ်ကြောင်း ပြသနေပါတယ်။ သူ့ရဲ့ အဆင်အခြင်မဲ့ချဲ့ထွင်မှုကြောင့် ရုရှရဲ့လုံခြုံရေးကို ခြိမ်းခြောက်ခံရပါတယ်။ အဲဒီကနေ ကမ္ဘာ့အဓိကပဋိပက္ခကြီးတခု အစပျိုးခဲ့ပါတယ်။ နေတိုးဟာ နိုင်ငံတကာ ဖြစ်ရပ်တွေကို စစ်အေးကာလ အဖျက်စွမ်းအားနဲ့ ချဉ်းကပ်တယ်ဆိုတာကိုပြသနေသလို ဒီကနေ့ကမ္ဘာကြီးဟာ မတူတဲ့နည်းတွေနဲ့ အဖြေရှာကြဖို့ မလွဲမသွေလိုအပ်နေတယ်ဆိုတာ ပေါ်လွင်လာပါတယ်။

အနောက်တိုင်းဗဟိုပြု အနောက်တိုင်းဦးဆောင်တဲ့ World Order (ကမ္ဘာ့စနစ်)ဟာ အရှိန်သေနေပါပြီ။ ဒီစနစ်ကြောင့်ပဲ ဒီနှစ်ကျင်းပတဲ့ SCO ထိပ်သီးအစည်းအဝေးမှာ ကမ္ဘာမြေငြိမ်းချမ်းရေး ကြွယ်ဝချမ်းသာရေးတို့ဟာ အရေးထားစရာဖြစ်လာပါတယ်။ ဗလာဒီမာပူတင် ရှိကျင့်ဖျဉ်တို့ အပါအဝင် SCO ခေါင်းဆောင်အသီးသီးဟာ ကိုဗစ် ၁၉ လိုကိစ္စကအစ ကိစ္စရပ်တိုင်းကို မျက်နှာချင်းဆိုင်ဆွေးနွေးကြရုံမက ဧရာမအလှည့်အပြောင်းကြီးတွေနဲ့အတူဖြစ်ထွန်းလာတဲ့ ပထဝီနိုင်ငံရေးကိစ္စကိုလည်း ဆွေးနွေးကြပါတယ်။ 

ဒီနှစ်ကျင်းပတဲ့ SCO ထိပ်သီးအစည်းဟာ အဓိကအပြောင်းအလဲကြီးတခုကို အထိမ်းအမှတ်ပြုလိုက် နိုင်ပါတယ်။ အဲဒါကတော့ ဒေသတွင်းနဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာဖြစ်ရပ်တွေမှာ အနောက်နိုင်ငံတွေကို ဗဟိုမပြုတဲ့ကဏ္ဍတခုကို စတင်လိုက်ခြင်းနဲ့ ဒီအဖွဲ့အစည်းကိုယ်၌က “ယနေ့စိန်ခေါ်ချက်တွေကို မနက်ဖြန်အတွက်အခွင့်အလမ်း”အဖြစ် ပြောင်းလဲလိုက်ဖို့ ပိုမိုကောင်းမွန်ကြံ့ခိုင်တဲ့ပြင်ဆင်မှုတွေ ဖြစ်ပေါ်လာစေပါတယ်။

အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေအနေနဲ့ မိမိတို့ရဲ့ကိုယ်ပိုင်စိတ်ကူးစိတ်သန်းတွေကိုပွဲထုတ်ဖို့နဲ့ ရှေ့လားရာလမ်းကြောင်း တွေကိုရေးဆွဲကြဖို့ဆိုတာက အရေးကြီးပါတယ်။ ဒီနည်းလမ်းဟာ အပြုသဘောဆောင်တဲ့ ဆွေးနွေးမှုတွေ၊ စုဖွဲ့ပူးပေါင်းလုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်မှုမှတဆင့် မယုံကြည်မှုဆိုတဲ့အန္တရာယ်ကို ဖောက်ထွက်ဖို့  တခုတည်းသောနည်းလမ်းဖြစ်ပါတယ်။ ဒီနည်းလမ်းကို SCO ပလက်ဖောင်းက အတိအကျကို ဖြည့်ဆည်းပေးပါတယ်။ သမ္မတရှီကျင့်ဖျဉ်က “မျက်မှောက်ကမ္ဘာကြီးဟာ ရာစုနှစ်တခုအတွင်းမှာ မြင်ရခဲလှတဲ့ ဧရာမအပြောင်းအလဲကြီးတွေကို ကြုံနေရပါတယ်၊ ဒီအပြောင်းအလဲတွေဟာ အဓိကကျတဲ့အသွင်ပြောင်းလဲမှုအတွက် အခါအခွင့်တွေကို ဖြည့်စွမ်းပေးပါတယ်”လို့ပြောပါတယ်။

ဒီနေ့ကမ္ဘာကြီးဟာ တက်လည်းအတူ ကျလည်းအတူဖြစ်နေတဲ့ ကမ္ဘာကြီးပါ။ ဘယ်နိုင်ငံမှ သီးခြားရပ်တည်နေလို့မရပါဘူး။ ဘယ်နိုင်ငံကမှ ကမ္ဘာကြီးကို လွှမ်းမိုးလို့မရနိုင်ပါဘူး။ နေချင့်စဖွယ်ပိုကောင်းတဲ့ ကမ္ဘာမြေအစစ်ဖြစ်ဖို့ဆိုရင် နိုင်ငံအားလုံးဟာ ဘုံသဘောဆောင်တဲ့ ကြွယ်ဝမှုနဲ့လုံခြုံရေးရာတွေကို ရှေ့ရှုပြီး အလုပ်အတူလုပ်ကြရမှာပါ။ ကြေကွဲစရာအဆိုးသံသရာ ဖန်တီးတာကို ရှောင်ရှားကြရမှာပါ။

သမိုင်းနဲ့ လက်ရှိအဖြစ်အပျက်တွေက ဘာပြနေသလဲဆိုရင် တိုင်းပြည်တွေဟာ မိမိကိုယ်ကျိုးစီးပွား သက်သက်နဲ့ ပြုမူလုပ်ဆောင်လိုက်တဲ့အခါ အဖြေက ကြေကွဲစရာတွေချည်းထွက်လာပြီး၊ လာမယ့်အနာဂတ်ကိုဝေမျှတဲ့ လူ့အဝန်းအဝိုင်းအဖြစ် လုပ်ဆောင်ကြတဲ့အခါ အဖြေက အပြန်အလှန် အကျိုးအမြတ်ဖြစ်ထွန်းခြင်းကို ပြနေတာပဲဖြစ်ပါတယ်။ SCO ထိပ်သီးအစည်းအဝေး အရေးပါလာတာရဲ့အဓိကအကြောင်းက ဒါပဲဖြစ်ပါတယ်။ 

အပြန်အလှန်အကျိုးဖြစ်ထွန်းမှုနဲ့ အပြန်အလှန်ယုံကြည်မှုတွေကို အခြေခံဖွဲ့စည်းထားတဲ့ ဒီအဖွဲ့အစည်းကို ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ကြွယ်ဝမှုတွေ မြှင့်တင်ရာမှာ အပြုသဘောဆောင်တဲ့ အကောင်းလက္ခဏာဆောင်တဲ့အခန်းကနေပါဝင်ဖို့ ချမှတ်လိုက်တာဖြစ်ပါတယ်။

ချိုဦး

အောက်တိုဘာ ၅။ ၂၀၂၂

CGTN ဝဘ်ဆိုက်မှာ Curtis Stone ရေးတဲ့ 2022 SCO summit marks the beginning of a new era of global politics ဆောင်းပါးကို ဆီလျော်အောင်ပြန်တာဖြစ်ပါတယ်။