စိတ္ဝင္စားစရာ သတင္းတိုထြာ(၃) ျမစမ္းေအး

စိတ္ဝင္စားစရာ သတင္းတိုထြာ

ျမစမ္းေအး

(အေရးေတာ္ပုံ ဂ်ာနယ္၊ အတြဲ ၂၊ အမွတ္ ၇)

ကမၻာ့စည္းစနစ္သစ္နဲ႔ပတ္သက္၍ တ႐ုတ္-အေမရီကန္ ကြဲလြဲခ်က္

(ႏိုင္ငံတကာ့နယ္ပယ္မွာ တ႐ုတ္-အေမရိကန္တို႔ဟာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေနၾကေသာ္လည္း ပုံမွန္ဆက္ဆံေရးသစ္ new normal အတြက္ မူဝါဒႏွင့္စည္းမ်ဥ္းပိုင္းတြင္ ရည္႐ြယ္ခ်က္ျခင္း ကြဲျပားေနတယ္။ ဒီအေၾကာင္းနဲ႔ပတ္သက္လို႔ တ႐ုတ္ပညာရွင္ Wang Jisi (ပီကင္းတကၠသိုလ္ ႏိုင္ငံတကာ မဟာဗ်ဴဟာ ေလ့လာေရးဌာန ဥကၠ႒) ႏွင့္ Kenneth Lieberthal(ဘ႐ုတ္ကလင္းတကၠသိုလ္ တ႐ုတ္-အေမရိကန္ေရးရာပညာရွင္)တို႔ ပူးတြဲေရးသားတဲ့ တ႐ုတ္-အေမရိကန္ မဟာဗ်ဴဟာပုိင္းဆုိင္ရာ သံသယ China-US Strategic Distrust စာတမ္းမွ လိုရင္းေကာက္ႏႈတ္ ေဖာ္ျပလိုက္ပါတယ္။)

ႏ္ိုင္ငံေရးအားျဖင့္ တ႐ုတ္က ‘ဒီမိုကေရစီက်တဲ့ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရး’ကို ရပ္ခံတယ္။ ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြ အမ်ားစုျဖစ္တဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံကိုအေျချပဳတဲ့ဒီမိုကေရစီနည္းက် ႏိုင္ငံတကာစနစ္ကို က်င့္သုံးတယ္။ အေမရီကန္က ‘လစ္ဘရယ္ႏိုင္ငံတကာစည္းစနစ္’ကို ေဆာ္ဩၿပီး ပုဂၢလိကလြတ္လပ္မႈနဲ႔ ပုဂၢလိကအခြင့္အေရးရွိတဲ့ ‘ဒီမိုကေရစီကမၻာႀကီး’ကို လႈံ႔ေဆာ္တယ္။ အထက္ပါအယူအဆ ႏွစ္ရပ္ကြဲလြဲမႈက မေက်ာ္လႊားႏိုင္တဲ့အတားအဆီးကို ျဖစ္ေစတယ္။

စီးပြားေရးအားျဖင့္ အေမရိကန္ဟာ ႏိုင္ငံတကာစည္းမ်ဥ္း 

တပုံႀကီးကိုျပ႒ာန္းၿပီး ႏိုင္ငံပိုင္လုပ္ငန္းမ်ားဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈကို ကန္႔သတ္တယ္၊ အလုပ္သမားစံႏႈန္းကိုျမႇင့္တယ္၊ သတင္းလြတ္လပ္စြာစီးဆင္းေစတယ္၊ သဘာ၀ဝန္းက်င္ေဂဟစနစ္ကို ကာကြယ္ဖို႔ေျပာတယ္၊ ႏိုင္ငံတကာမူပိုင္ခြင့္ကိုကာကြယ္ဖို႔ေျပာတယ္။ ပစိဖိတ္ေက်ာ္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ (ကုန္သြယ္ဝန္ေဆာင္ သေဘာတူညီခ်က္)TPP ၊ အတၱလန္တိတ္ေက်ာ္ ပူေပါင္းေဆာင္႐ြက္မႈ (ကုန္သြယ္ေရးနဲ႔ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ ႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈကူးသန္းေရာင္းဝယ္ေရး သေဘာတူခ်က္) TAP အတြက္ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးတယ္။

အဲဒီထဲက တခ်ိဳ႕စည္းမ်ဥ္းေတြကို (ဥပမာ၊ အစိုးရပိုင္စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားအေပၚ ခြဲျခားဆက္ဆံတာ) တ႐ုတ္က လက္မခံႏိုင္ဘူး။ တ႐ုတ္ကလုပ္ေဆာင္ေနတဲ့ အာရွအေျခခံအေဆာက္အအုံ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈဘဏ္ AIIB မွာ အေမရိကန္က မပါဘူး။ တ႐ုတ္ကေဆာ္ဩေနတဲ့ ခါးပတ္လမ္းေၾကာင္း One Belt One Road ကိုလည္း ေစာင့္ၾကည့္အေနအထားပဲရွိတယ္။ ႏွစ္ႏိုင္ငံရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈစာခ်ဳပ္ ညႇိႏႈိင္းေဆြးေႏြးေနတာ မေခ်ာေမြ႔ေသးဘူး။ နည္းပညာျမင့္ပို႔ကုန္ေတြ တ႐ုတ္ကိုတင္ပို႔ရာမွာလည္း အတားအဆီးေတြ ရွိေနေသးတယ္။ အေမရိကန္ေဒၚလာရဲ့စိုးမိုးမႈအေနအထားကို ထိန္းသိမ္းထားဖို႔အတြက္ ႏိုင္ငံတကာ ဘ႑ာေရးအဖြဲ႔အစည္းမ်ားအတြင္း တ႐ုတ္ရဲပ့မဲေပးခြင့္တိုပြားလာမွာနဲ႔ တ႐ုတ္ယြမ္ေငြ ႏိုင္ငံတကာသုံးျဖစ္လာမွာကို အေမရိကန္က အျပဳသေဘာမတုန္႔ျပန္ဘူး။ အေမရိကန္နိုင္ငံအတြင္း တ႐ုတ္စီးပြားေရး (ပုဂၢလိကအပါ)လႈပ္ရွားလာမႈအေပၚ အမ်ိဳးသားလုံၿခဳံေရး႐ႈေထာင့္နဲ႔ ကန္႔သတ္မႈေတြလုပ္တယ္။

ဒါေတြက အေမရိကန္အေနနဲ႔ တ႐ုတ္ရဲ႕ျပည္တြင္းျပည္ပစီးပြားေရးေပၚလစီကို ေဘာင္ခတ္ၿပီး အေမရိကန္အတြက္သာအက်ိဳးရွိမည့္ စည္းမ်ဥ္းမ်ားခ်မွတ္ဖို႔ ႀကိဳးစားျခင္းပဲျဖစ္တယ္။ ႏိုင္ငံႏွစ္ခုရဲ့စီးပြားေရးပုံစံ သဟာဇာတမျဖစ္မႈဟာ အတားအဆီးေတြပိုမ်ားလာတယ္။

ႏိုင္ငံတကာလုံၿခဳံေရးနယ္ပယ္တြင္ တ႐ုတ္က ေတာင္တ႐ုတ္ပင္လယ္ကို မိ႐ိုးဖလာပင္လယ္ျပင္အျဖစ္ျမင္ၿပီး ေတာင္တ႐ုတ္ပင္လယ္နဲ႔ပတ္သက္တဲ့မူဝါဒ အခြင့္အေရးနဲ႔ အက်ိဳးစီးပြားကို အမ်ိဳးသားအခ်ဳပ္အျခာနဲ႔ ပိုင္နက္နယ္ေျမတည္တန္႔မႈအျဖစ္ သေဘာထားတယ္။ 

ဒါေပမဲ့ အေမရိကန္က ေတာင္တ႐ုတ္ပင္လယ္အမ်ားပိုင္းကို ႏိုင္ငံတကာေရျပင္အျဖစ္ ‘ႏိုင္ငံတကာဥပေဒအရ လြတ္လပ္စြာေရေၾကာင္းသြားလာခြင့္’ကို ကိုင္စြဲတယ္။

ဒီလိုမူဝါဒအျငင္းပြားမႈေတြရဲ့ေနာက္ကြယ္မွာ ပထဝီႏိုင္ငံေရးအေၾကာင္းအခ်က္ေတြ ရွိတယ္။

အေမရိကန္နဲ႔တ႐ုတ္ ႏွစ္ႏိုင္ငံစလုံးက ဆိုက္ဘာလုံၿခဳံေရးကို ျမင့္ျမင့္မားမားအေလးထားၿပီး တဦးရဲ႕ဆိုက္ဘာလုံၿခဳံေရးကို တဦးကအႏၲရာယ္ျပဳေနတယ္လို႔ ျမင္ၾကေသာ္လည္း သူတို႔တဦးခ်င္းရဲ႕ အေလးထားမႈခ်င္းကြာျခားျပန္တယ္။ တ႐ုတ္က ျပည္တြင္းကြန္ရက္အတြင္း ႏိုင္ငံေရးအရထိုးေဖာက္ၿပီး ေခါင္းေဆာင္မႈအာဏာကို တိုက္ခိုက္လာမွာကို စိုးရိမ္တယ္။ 

အေမရိကန္က online hackers ေတြရဲ႕ စီးပြားေရးအခ်က္အလက္ေတြခိုးယူမႈနဲ႔ လုံၿခဳံေရးေအဂ်င္စီကြန္ရက္ကို တိုက္ခိုက္လာမႈအေပၚ စိုးရိမ္တယ္။

ပုံမွန္ဆက္ဆံေရးသစ္ ဘာလဲ

ႏွစ္ဖက္အစိုးရ ပညာရွင္ အရပ္ဖက္အဖြဲ႕အစည္းေတြ ပုံမွန္ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးလာခဲ့ေသာ္လည္း သံသယနဲ႔မယုံၾကည္မႈကို မေခ်ဖ်က္ႏိုင္႐ုံတင္မက ပိုလို႔ေတာင္တိုးပြားလာတယ္။

၂၀၁၇ မွာ အိမ္ျဖဴေတာ္ကို ဘယ္သူေရာက္လာမလဲဆိုတာထက္ အေမရိကန္က ဖိအားပိုေပးလာမွာကိုပဲ တ႐ုတ္ကစိုးရိမ္တယ္။ အေမရိကန္ဘက္ကလည္း တ႐ုတ္ရဲ့နိုင္ငံေရးနဲ႔၏စီးပြားေရးအေပၚ ႐ႈပ္ေထြးတဲ့ပူပန္မႈရွိတယ္။ တိန္႔ေရွာင္ဖင္ရဲ႕ ‘သိုသိုသိပ္သိပ္ေန မေလာနဲ႔’ ဆိုတဲ့ မဟာဗ်ဴဟာအယူအဆအစား ပိုစြာတဲ့သေဘာထားနဲ႔အစားထိုးလာမွာကို စိုးရိမ္တယ္။ 

မဟာဗ်ဴဟာသံသယတိုးပြားမႈဟာ တ႐ုတ္-အေမရိကန္ပုံမွန္ဆက္ဆံေရးသစ္ကို ထိခိုက္ေစတယ္။

ပုံမွန္ဆက္ဆံေရးသစ္ထူေထာင္ဖို႔အတြက္ ႏွစ္ဖက္စလုံးက ပဋိပကၡနဲ႔ထိပ္တိုက္တိုးမႈကိုေရွာင္ရွားၿပီး ပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္ေရးကိုလိုလားတဲ့ မဟာဗ်ဴဟာရည္မွန္းခ်က္ရွိေၾကာင္း မိမိတို႔ျပည္သူမ်ားကို ရွင္းျပ႐ုံတင္မက၊ ႏွစ္ဖက္အစိုးရမ်ားအၾကား မၾကာခဏဆက္သြယ္ညိႇႏႈင္းျခင္းျဖင့္ အထင္အျမင္႐ႈပ္ေထြးမႈကိုေလ်ာ့နည္းေစၿပီး က်ယ္ျပန္႔တဲ့သေဘာထားညီၫြတ္မႈကို ရရွိေစပါတယ္။

ဟင္နရီကစ္ဆင္းဂ်ားက ‘တ႐ုတ္ျပည္’ ON China ဆိုတဲ့စာအုပ္မွာ ယခုလိုတင္ျပခဲ့တယ္။ အေမရိကန္- တ႐ုတ္ ‘ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္တဲ့ တစတစေျပာင္းလဲေရး ’ co-evolution ဆိုတဲ့ ဆက္ဆံေရးကို ထူေထာင္ရမယ္။ ႏွစ္ႏိုင္ငံစလုံးက ျပည္တြင္းေရးကို ေကာင္းေအာင္လုပ္၊ ျဖစ္ႏိုင္သမၽွ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္၊ ပဋိပကၡကို နည္းေအာင္လုပ္ရမယ္။

ကစ္ဆင္းဂ်ားေျပာတဲ့ co_evolution ဆိုတာ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာယွဥ္ၿပိဳင္ျခင္း peaceful competition ကိုေျပာတာလို႔ထင္တယ္။ ဘယ္ႏိုင္ငံက မိမိရဲ့ျပည္တြင္းေရးကို ေကာင္းေအာင္လုပ္ႏိုင္သလဲ မိမိျပည္သူေတြကို ေက်နပ္မႈေပးႏိုင္သလဲဆိုတဲ့အေပၚ ၿပိဳင္ဆိုင္ျခင္းသည္သာ အေမရိကန္နဲ႔တ႐ုတ္အၾကား အဓိပၸာယ္ရွိတဲ့ ၿပိင္ဆိုင္မႈျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။

ရည္ၫႊန္း။ As Distrust Mounts, U. S and China Battle Over New Rules of Global Order.

(၁၀ ေအာက္တိုဘာ ၂၀၁၆)