အမေရိကန်ရဲ့ဒေါ်လာလက်နက်။ (အပိုင်း ၁)

အမေရိကန်ရဲ့ဒေါ်လာလက်နက်။ (အပိုင်း ၁)

ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကြီးအတွင်းမှာ အမေရိကန်ဟာ စီးပွားရေးအရ၊ စစ်ရေးအရ အင်အားကြီးထွားလာခဲ့တယ်။ ကမ္ဘာစစ်အပြီးမှာ စစ်ရှုံးသွားတဲ့ အင်အာကြီးနယ်ချဲ့နိုင်ငံတွေဖြစ်တဲ့ ဂျာမဏီ၊ အီတလီ၊ ဂျပန်တို့သာမက စစ်နိုင်တဲ့မဟာမိတ်နိုင်ငံတွေဖြစ်တဲ့ ဗြိတိန် ပြင်သစ်စတဲ့ နယ်ချဲ့နိုင်ငံကြီးတွေလည်း စစ်ဘေးဒဏ်ကြောင့် အဘက်ဘက်ကအင်အားချည့်နဲ့ကုန်ကြတယ်။ ဒါ့အပြင် လက်အောက်ခံကိုလိုနီနိုင်ငံတွေမှာလည်း အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးလှုပ်ရှားမှုတွေ အရှိန်အဟုန်ပြင်းပြင်းနဲ့ပေါ်ပေါက်လာနေတာကြောင့် သူတို့အတွက် အခြေအနေတွေက ပိုဆိုးသွားခဲ့တယ်။ တချိန်က အင်အားကြီးနယ်ချဲ့နိုင်ငံတွေဖြစ်ခဲ့ကြတဲ့ အင်္ဂလန်၊ ပြင်သစ်၊ ဂျာမဏီစတဲ့နိုင်ငံတွေဟာ တိုင်းပြည်ပြန်လည်ထူထောင်ရေးအတွက် မလွဲမရှောင်သာ အမေရိကန်နိုင်ငံကို မှီခိုလာရတော့တယ်။ အမေရိကန်နိုင်ငံကတော့ စီးပွားရေးအရတောင့်တင်းလာတဲ့အပြင် စစ်ရေးဘက်မှာလည်း အစွမ်းထက်တဲ့အနုမြူဗုံးကို တနိုင်ငံတည်းပိုင်ဆိုင်ထားတာကြောင့် နယ်ချဲ့နိုင်ငံများရဲ့ခေါင်းဆောင်ဗိုလ်ကြီးဖြစ်လာခဲ့တယ်။ ၁၉၄၉ ကျမှ ဆိုဗီယက်ယူနီယံက အနုမြူဗုံး စမ်းသပ်ဖေါက်ခွဲနိုင်ခဲ့တာဖြစ်တယ်.။

ဒီလို ကမ္ဘာ့နယ်ချဲ့ဗိုလ်ကြီး အဆင့်အတန်းကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ဖို့နဲ့ အရင်ပုံစံအဟောင်းအတိုင်းနယ်ချဲ့စနစ်နဲ့ အလုပ်မဖြစ်တော့တာကြောင့် ပုံစံသစ်နယ်ချဲ့စနစ်အတွက် ကမ္ဘာ့စနစ်တရပ်ကိုထူထောင်ဖို့ အမေရိကန်နိုင်ငံဟာ စိုင်းပြင်းလုပ်ဆောင်လာတယ်။ တဘက်မှာလည်း ဒုတိယကမ္ဘာစစ်မှာ အင်အားကြီးထွားလာရုံမက ဩဇာပါတက်လာတဲ့ဆိုဗီယက်ယူနီယံနဲ့ အသစ်ပေါ်လာတဲ့ဆိုရှယ်လစ်နိုင်ငံများကိုရင်ဆိုင်ဖို့လည်း ပြင်ဆင်ရပါတယ်။

ဒုတိယကမ်ဘာစစျမပွီးဆုံးခငျ ၁၉၄၄ ခုနှစျ ဇူလိုငျလ မှာကတညျးက နိုငျငံတကာစီးပှားရေးစနစျကို ပွနျလညျထူထောငျတညျဆောကျဖို့ဆိုတဲ့အကွောငျးပွခကြျနဲ့မဟာမိတျအဖှဲ့ဝငျနိုငျငံ ၄၄ နိုငျငံဟာ အမရေိကနျနိုငျငံ ဘရနျတနျဝုဒျ (Bretton Woods) မှာ တှေ့ဆုံစညျးဝေးခဲ့ကွတယျ။ အရေးကွီးဆုံးဖွတျခကြျတခုကတော့ အမရေိကနျဒေါျလာတနျဖိုးကို ရှှနေဲ့ခြိတျဆကျထားမယျ၊ ကနြျနိုငျငံအသီးသီးကလညျး မိမိတို့ငှကွေေးကို ရှှေ သို့မဟုတျ ဒေါျလာနဲ့ တနျဖိုးသတျမှတျ အသခြေိတျဆကျထားရမယျဆိုတာပါပဲ။ ဒါ့အပွငျ နိုငျငံတကာငှကွေေးရနျပုံငှအေဖှဲ့ IMF၊ ကမ်ဘာ့ဘဏျ World Bank စတဲ့ ငှကွေေးအဆောကျအအုံစတဲ့ယန်တရားတှဟောလညျး ဒီအစညျးအဝေးကနြပေေါျထှကျလာတာဖွစျိပါတယျ။ ဒီယန်တရားတှဟော နယျခြဲ့နိုငျငံတှကေ ကမ်ဘာကိုလှှမျးမိုးခယြျလှယျရာမှာရော၊ နယျခြဲ့စနစျသစျအတှကျအရေးပါတဲ့အခနျးက ပါဝငျလာကွတာဖွစျပါတယျ။

အနိုင်နိုင်ငံရဲ့ငွေကြေးတွေဟာ သူတို့တန်ဖိုးတွေကို ဒေါ်လာနဲ့ချိတ်ဆက်ထားရတာကြောင့် နိုင်ငံတကာမှာ ဒေါ်လာဟာ အရေးပါတဲ့ငွေကြေးတရပ်ဖြစ်လာခဲ့တယ်။ စစ်အပြီး နိုင်ငံအများအပြားဟာ ပြန်လည်ထူထောငက်ရေးအတွက် အမေရိကန်နိုင်ငံမှအကူအညီနဲ့ ချေးငွေဒေါ်လာတွေ ရယူကြတယ်။ ဥရောပမှာ မာရှယ်စီမံကိန်းဆိုပြီးလုပ်ခဲ့တယ်။ ဒီလိုနဲ့ အမေရိကန်ဒေါ်လာဟာ နိုင်ငံတကာငွေကြေးအဆင့်နေရာကို ရရှိလာခဲ့တယ်။

၁၉၇၁ ခုနှစ်မှာ အမေရိကန်သမ္မတနစ်က်ဆင်က ဒေါ်လာတန်ဖိုးကို ရွှေနဲ့ချိတ်ဆက်ထားတာကို ဖျက်ပစ်ခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံရဲ့စီးပွားရေးအရ စိုးမိုးခြယ်လှယ်ထားနိုင်မှုကြောင့် ဒေါ်လာငွေရဲ့ တန်ဖိုးခိုင်မာမှုကို ဆက်ပြီး အာမခံပေးထားနိုင်ခဲ့တယ်။ နိုင်ငံတကာဘဏ္ဍာရေးစနစ်ကို အမေရိကန်နိုင်ငံကစိုးမိုးထားနိုင်တာကြောင့် ဒေါ်လာရဲ့အခန်းဟာလည်း ဆက်ပြီး ခိုင်မာအားကောင်းနေတယ်။

ယခုအခြိနျအထိ နိုငျငံတကာကုနျသှယျမှုမှာ ဒေါျလာကို ကွားခံငှကွေေးအဖွစျ အဓိကသုံးကွတယျ။ ကမ်ာ့ကုနျသှယျမှုစုစုပေါငျးရဲ့ ၈၅ % ဟာ ဒေါျလာငှနေဲ့ပဲဖွစျတယျ။ နိုငျငံအားလုံးရဲ့ နိုငျငံခွားအရနျငှကွေေးဆိုလညျး ဒေါျလာကိုအဓိကထားကွတယျ။ ၂၀၁၈ ခုနှစျမှာ တကမ်ဘာလုံးနိုငျငံခွားအရနျငှစေုစုပေါငျးရဲ့ ၆၁.၆၉% ဟာ ဒေါလာဖွစျတယျ။ ဒုတိယလိုကျတဲ့ယူရိုက ၂၀% ကြောျကြောျလေးပဲရှိတယျ။ ၁၉၈၀ ခုနှစျတှတေုနျးက နိုငျငံခွားအရနျငှစေုစုပေါငျးဟာ အမရေိကနျဒေါျလာ တစျထရီလီယံ(တစျ ထရီလီယံမှာ ၁၀၀၀ ဘီလီယံ) ရှိရာကနေ အခုဆိုရငျ ၁၀ ထရီလီယံကြောျအထိရှိလာပွီဖွစျတယျ။ (၂၀၁၇ ဖဖေောျဝါရီထုတျ အီကောျနောမစျစာစောငျမှ)။ ဒါ့အပွငျ နိုငျငံစုံကောျပိုရေးရှငျးတှေ၊ ပုဂ်ဂလိကသူကွှယျကွီးတှရေဲ့ငှကွေေး အရငျးအနှီးတှဟောလညျး အဓျိကအားဖွငျ့ ဒေါျလာတှပေဲဖွစျတယျ။

ဒါ့ကြောင့်လည်း အမေရိကန်နိုင်ငံအနေနဲ့ ကုန်သွယ်မှုမှာ နိုင်ငံတကာငွေပေးငွေယူရှင်းတမ်းနဲ့ ဘတ်ဂျက်မှာပါ လိုငွေအကြီးအကျယ်ပြမှုကို နှစ်ပေါင်းရှည်ကြာစွာ ထားနိုင်နေတာဖြစ်တယ်။ တဘက်မှာ ရရန်ပိုင်ခွင့် Assets တန်ဖိုးနဲ့ ဂျီဒီပီဖေါင်းပွ၊ ကြွေးမြီဟာ ဂျီဒီပီနဲ့ အချိုးကျမြင့်ြတက်လာ၊ အမေရိကန်အလုပ်သမားတွေရဲ့ဝင်ငွေဟာ နှစ်ပေါင်းများစွာတိုးလာခြင်းမရှိပဲ ရပ်တန့်နေတာဖြစ်တယ်။ အမေရိကန်ဒေါ်လာဟာ နိုင်ငံတကာသုံးငွေကြေး ဖြစ်လာတာနဲ့အမျှ အကြွေးဟာလည်း တက်ပြီးရင်းတက်ရင်းဖြစ်နေတယ်။ အမေရိကန်ဟာ ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံးမြီစားနိုင်ငံဖြစ်တယ်။

အခုလို အမေရိကန်ဒေါ်လာက ကမ္ဘာ့ငွေကြေးဈေးကွက်မှာစိုးမိုးထားနိုင်ဟာ အမေရိကန်နယ်ချဲ့ရဲ့ စီးပွားရေး၊စစ်ရေးနဲ့ နိုင်ငံရေးပါဝါတွေကြောင့်ပဲဖြစ်တယ်။

အမေရိကန်နိုင်ငံဟာ စစ်ရေးဘက်မှာလည်း အခုဆိုရင်တကမ္ဘာလုံးမှာ စစ်စခန်းပေါင်း ၈၀၀ ခန့်ရှိတယ်။ ဒါဟာ နေတိုးစတဲ့ မဟာမိတ်အဖွဲ့တွေရဲ့ စစ်စခန်းတွေမပါသေးဘူး။ နောက်ပြီး ကမ္ဘာကြီးကိုလည်း ဒေသအလိုက် စစ်ဌာနချုပ်တွေခွဲထားပြီး စိုးမိုးထားတယ်။ ညူကလီးယားစစ်ဌာနချုပ်နဲ့ အာကာသစစ်ဌာနချုပ်တောင်ဖွဲ့ထားပါတယ်။ ကမ္ဘာ့သမုဒ္ဒရာအသီးသီးမှာလည်း အမေရိကန်ရေတပ်တွေ လှည့်လည်နေကြတာဖြစ်တယ်။ (ဆက်ပါ့မယ်)