ဗမာႀကိယာေနာက္ဆက္ (ေမာင္သာႏုိး)ဗမာစကားမွာ အဂၤလိပ္-ပါဠိစတဲ့စကားမ်ားမွာလို ၾကိယာမွာ
အခိ်န္ကာလကိုျပတဲ့သေဘာ Tense မရိွဘူး။ အထူးသျဖင့္ အတိတ္၊ ပစၥဳပၸန္
ခဲြျခားတာမရိွဘဲ အနာဂတ္တခုတည္းသာ မည္မည္ရရ ခဲြျခားျပစရာရိွတယ္။ မယ္၊ မလို႔၊
မည္ (ေရွးသံုး လတၱံ႕)။ ဒါေပမဲ့ အခိ်န္ကာလမဟုတ္ဘဲ ထူးျခားအဓိပၸာယ္
အခ်ဳိ႕ကိုျပဖို႔အတြက္ သံုးတဲ့ေနာက္ဆက္ကေလးေတြေတာ့ အထိုက္အေလ်ာက္ရိွတယ္။
ရဲ႕၊ ကလား၊ သား၊ သကိုး၊ တာ၊ တဲ့ျဖစ္ျခင္း။
မေန႔က မိုးရြာရဲ႕။
မေန႔က မိုးရြာပါကလား။
အခုေတာ့လည္း မိုးရြာသား။
ေတာ္သလင္းမွာ မိုးရြာသကိုး။
မိုးကလည္း ရြာလိုက္တာ။
မိုးရြာလိုက္တဲ့ျဖစ္ျခင္း။
'မိုးရြာရဲ႕'ဆိုတာ သာမန္ 'မိုးရြာတယ္'ထက္ အဓိပၸာယ္ထူးျခားတယ္။ အာေမဍိတ္သေဘာ၊ ၀မ္းသာေက်နပ္မႈစတဲ့ စိတ္ခံစားမႈတခုခုကို ေဖာ္ျပခ်င္တဲ့ သေဘာေဆာင္တယ္။ 'မိုးရြာပါကလား'ကလည္း အလားတူပဲ။ စိတ္ခံစားမႈကို ေဖာ္ျပတယ္။ 'မိုးရြာသား'ကေတာ့ ေက်နပ္တဲ့ သေဘာကို ေဖာ္ျပတယ္။ 'မိုးရြာသကိုး'ကေတာ့ အံ့ၾသျခင္း သေဘာကို ေဆာင္တယ္။ ေက်နပ္မႈသေဘာလည္းပါရဲ႕။ 'မိုးရြာလိုက္တာ'ဆိုရာမွာေတာ့ လြန္လြန္ကဲကဲ မိုးရြာ သြန္းေနတာကို ညႊန္းလိုရင္းျဖစ္တယ္။ 'မိုးရြာ လိုက္တဲ့ျဖစ္ျခင္း'ကေတာ့ အလားတူ လြန္လြန္ကဲကဲ မိုးရြာ သြန္းတာကို ပိုမိုအားရိွပါးရိွသရုပ္ေဖာ္ျပလိုက္တာျဖစ္တယ္။
တခ်ဳိ႕က'ခဲ့'ဆိုတာကို အတိတ္ကာလအတြက္ သံုးတယ္လို႔ ထင္ၾကတယ္။ ဒါလံုး၀မွားတယ္။ 'ဒီလာခဲ့' ဆိုတာ အနာဂတ္ကို ညႊန္းပါတယ္။ အေ၀းတေနရာကေန ဒီေနရာကို အေရာက္လာခဲ့ရမယ္လို႔ ေျပာေနတာျဖစ္တယ္။ 'မိုးရြာခဲ့ရင္'၊ 'သူလာခဲ့ရင္' ဆို၏တာေတြမွာေတာ့ ျဖစ္နိုင္ေျခတခုခု ကို တင္စားေျပာေနၾကတာပဲ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီေတာ့ 'ခဲ့'ဟာ အတိတ္ မဟုတ္ဘဲ မေရမရာသေဘာ၊ ယံုမွားဒိြဟသေဘာကို ျပညႊန္းတယ္လို႔ ဆိုရမွာ ျဖစ္တယ္။ 'နက္ျဖန္ယူလာခဲ့ပါ'ဆိုရာမွာ အေ၀းတေနရာက ဒီေနရာ အေရာက္ ယူလာခဲ့တာကို ရည္ညႊန္းတယ္။ 'ပိုက္ဆံကို အိမ္မွာထားပစ္ခဲ့တယ္၊' 'သူက မႏၱေလးမွာ က်န္ရစ္ခဲ့တယ္' ဆိုတာေတြမွာလည္း 'ခဲ့'ဟာ အေ၀း တေနရာကို ညႊန္းတယ္။
တခါတေလေတာ့'ခဲ့'ဟာ အေတြ႕အၾကံဳ၊ ဗဟုသုတရရိွတာကို ျပညႊန္းတယ္။ 'အရင္အပတ္က ေယာျမိဳ႕ကို သြားတယ္' ဆိုရာမွာ 'ခဲ့' မပါပါဘူး။ ေယာျမိဳ႕ကို ေရာက္သြားျပီး ေဆး၀ါးမႏၱရားအတတ္ဆန္းေတြ တတ္လာတယ္ဆိုမွသာ 'ေယာျမိဳ႕က ျပန္ခဲ့တယ္'လို႔ ဆိုရမွာျဖစ္တယ္။ 'မေန႔က သူ႕ကို ေတြ႕တယ္' ဆိုရာမွာ ေတြ႕ျခင္း သက္သက္ကိုသာဆိုလိုျပီး 'မေန႔က သူ႕ကို ေတြ႕ခဲ့တယ္' ဆိုရင္ေတာ့ ေတြ႕တယ္ ေျပာစရာ ရိွတာ ေျပာတယ္။ အလုပ္ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုလိုတယ္။
'တယ္'နည္းတူ သံုးတဲ့ေနာက္ဆက္တခုကေတာ့ 'တာ'ျဖစ္တယ္။ သာမန္ကာလံွ်ကာ သေဘာ'တယ္'နဲ႔'တာ' တူသလိုရိွေပမဲ့ တခါတေလမွာေတာ့ 'တာ'က 'တယ္'ထက္ ေလးနက္တဲ့ အဓိပၸာယ္ကို ပိုေဆာင္တယ္။
မေန႔က မိုးရြာတာ = မေန႔က မိုးရြာတယ္ (သာမန္)
အရင္တပတ္က ဦးသူရ လာတယ္။ (သာမန္)
အရင္တပတ္က ဦးသူရ လာတာ။ (ထူးျခား) (ဥပမာ- ဦးသူရ လာတာ လုပ္ငန္းတိုးခဲ်႕ေရးကိစၥ။)
ဒါေၾကာင့္ ဒီလိုမလုပ္ပါနဲ႔လို႔ ေျပာတာ။ (ဒီေနရာမွာ 'တယ္'သံုး လို႔မရ။)
ေဈးကလည္း ၾကီးလိုက္တာ။
ေတာင္ၾကီးက ျမင့္လိုက္တာ။ (ဒီေနရာေတြမွာ၊ 'လိုက္'ေနာက္ မွာ 'တာ'ပဲ လာရမယ္၊ 'တယ္' မလာႏိုင္ဘူး။)
ေနာက္တခုက 'တာ'ဟာ ႀကိယာနာမ္ လုပ္ေရးအတြက္ အသံုးျပဳတယ္။
နင္ေျပာတာ ငါနားမလည္။
နင္ၾကားတာကို အကုန္ေျပာျပစမ္း။
မတရားတာကို ငံု႔မခံႏိုင္ဘူး။
အနာဂတ္ကာလအတြက္ 'မွာ'ကို သံုးတယ္။
ေျပာမွာ ေျပာစမ္းပါ = နင္တခုခုေျပာမယ္၊ ေျပာခ်င္တယ္။ အဲဒါကို ေျပာပါေလ။
အိမ္ေထာင္ျပုမွာျဖင့္လည္း ျမန္ျမန္ျပဳ။ အသက္ကၾကီးလာေနျပီ။
ဒီေနရာမွာ စာေရးသူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ 'မွာ'နဲ႔'မွ'ကို မွားတတ္ ၾကတယ္။ စာလံုးေပါင္းလည္းမတူ၊ အသံထြက္လည္းမတူပါဘူး။ 'မွ'က 'သာလွ်င္'လို႔ အဓိပၸာယ္ထြက္တယ္။ ကန္႔သတ္တဲ့သေဘာေဆာင္တယ္။ 'သူေဌးမွ ၀ယ္ႏိုင္မယ္'ဆိုတာ သူေဌးသာလွ်င္ ၀ယ္ႏိုင္မယ္၊ ငါတို႔လို ဆင္းရဲသားေတြ မ၀ယ္ႏိုင္ပါဘူးလို႔ ဆိုလိုတယ္။ ဆရာမွ သိမယ္ဆိုတာ ဆရာသာလွ်င္ သိမယ္၊ ငါတို႔ တပည့္ေတြ မသိႏိုင္ပါဘူးလို႔ ဆိုလိုတယ္။
ဒီ'မွ'ကို ၾကိယာနာမ္နဲ႔လည္း တဲြသံုးပါတယ္။ 'သူခိုးေျပးမွ ထိုးကြင္းထ'၊ 'မိုးလြန္မွ ထြန္ခ်'၊ 'ပံ်ေလတဲ့ငွက္ခါး နားခါမွ သိမယ္'၊ 'ေက်ာခ်မွ ဓားျပမွန္းသိ' ဆိုတာမ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္။ 'သူခိုးေျပးမွ' ဆိုတာ 'သူခိုးေျပးသြားတဲ့ အခါမွသာလွ်င္'လို႔ အဓိပၸာယ္ရတယ္။ 'မိုးလြန္မွ'ဆိုတာ မိုးအခိ်န္လြန္သြားျပီးေတာ့မွသာလွ်င္လို႔ အဓိပၸာယ္ရတယ္။
ျပဳသင့္တာမျပဳရေသးဘဲ တခုခုျပီးေျမာက္ခ်င္တဲ့ အခါမွာလည္း 'မွ'ကို သံုးတတ္ၾကေသးတယ္။
ကၾကီးခေခြးမွ အကုန္မတတ္ေသး။ ေက်ာင္းထြက္ခ်င္သတဲ့။
အရြယ္မွ မေရာက္ေသး။ အိမ္ေထာင္ျပဳခ်င္ၿပီတဲ့။
စကားတခြန္းမွ မေျပာရေသး။ နားမလည္ဘူးတဲ့။
အနာခံမွ အသာစံရမယ္။
လူလိုမွ နတ္လို။
ရက္စက္မွ ေၾကကဲြ။
ၾကိယာနဲ႔ 'မွ'တဲြသံုးတာဟာ အထူးေလးနက္တဲ့ အဓိပၸာယ္ကို ေဆာင္တယ္။
ခ်စ္မွ မခ်စ္တာ။ မယူႏိုင္ပါဘူး။
ေျပာမွမေျပာတာ။ ငါဘယ္သိမလဲ။
ေရာင္းမွ မေရာင္းတာ။ မ၀ယ္ႏိုင္ၾကဘူးေပါ့။
'မွ'နဲ႔ ဆံုးထားတဲ့ ၾကိယာနဲ႔ ၀ါက်မ်ားကို အဆံုးသတ္ေလ့ရိွၾကတယ္။
ေမွာင္လာျပီ အိမ္ျပန္လိုက္ဦးမွ။
စာေမးပဲြနီးလာျပီ စာေလးဘာေလး က်က္ဦးမွ။
သမားဆို အိုမွ။
တခါတရံ 'မွ'ေနာက္က 'ပဲ' ထည့္တတ္တယ္။
အိမ္ျပန္လိုက္ဦးမွပဲ။
စာေလးဘာေလး က်က္လိုက္ဦးမွပဲ။
တခါတေလ 'မွ'ေနာက္က 'ေပါ့'ထည့္တယ္။
ေစာင့္ပါဦးမွေပါ့တဲ့ ကိုယ့္လူရယ္ရွင္။
စားၾကည့္ဦးမွေပါ့။
'မယ္'ဟာ အနာဂတ္ကာလအတြက္ အရိုးဆံုး ႀကိယာေနာက္ဆက္ပါပဲ။ လာမယ္၊ သြားမယ္၊ စားမယ္၊ ေသာက္မယ္ စသျဖင့္ေပါ့။ 'မယ္'ေရွ႕က ႀကိယာေထာက္ကေလးေတြ ထည့္တတ္ၾကတယ္။ ပါ၊ လိမ့္၊ ေတာ့၊ ခဲ့ စသျဖင့္။ နက္ျဖန္ အထူးအစည္းအေ၀းက်င္းပပါမယ္။ ဥကၠ႒ မိန္႔ခြန္းေျပာလိမ့္မယ္။ ေတာ္ၾကာ မိုးရြာလိမ့္မယ္။ ငါျပန္ေတာ့မယ္။ နက္ျဖန္လာခဲ့မယ္။
'မလို႔'ဟာလည္း အနာဂတ္ကိုျပတဲ့ ႀကိယာေနာက္ဆက္တခုပါပဲ။ ရည္ရြက္ခ်က္အဓိပၸာယ္ကို ဦးစားေပးလိုတဲ့ အခါ သံုးတာျဖစ္တယ္။ 'ငါ မႏၱေလးသြားမလို႔' ဆိုတာ 'ငါ မႏၱေလးသြားဖို႔ ရည္ရြယ္တယ္၊ သြားဖို႔ အစီအစဥ္ရိွ တယ္'လို႔ ေျပာတာပါပဲ။ အလားတူ 'သႏၱာက မားကတ္တင္း ေလ့လာမလို႔'။ 'သီဟက စင္ကာပူကို ေျပာင္းေတာ့မလို႔'။ စသျဖင့္။
လတ္တေလာ အခိ်န္ပိုင္း အနာဂတ္ကာလကိုလည္း 'မလို႔'က ျပတယ္။ ႏွစ္ေယာက္ေတြ႕ဆံုၾကတဲ့အခါ 'ဘယ္သြားမလို႔လဲ' လို႔ ေမးတယ္။ 'ေဈးသြားမလို႔'လို႔ ေျဖတယ္။ အလားတူ 'ဘာလုပ္မလို႔လဲ' ေမးတယ္။ 'လပတ္အစီရင္ခံစာေရးမလို႔' လို႔ေျဖတယ္။
'ရဲ႕' ေနာက္ဆက္က အေလးအနက္ျပဳလိုတဲ့သေဘာကို ျပညႊန္တယ္။ သာမန္ 'တယ္'တို႔'တာ'တို႔ထက္ အားရိွပါရိွ အဓိပၸာယ္ကို ေဖာ္ျပႏိုင္စြမ္းရိွတယ္။ 'အံ့ပါရဲ႕' ဆိုတာ 'အံ့ၾသတယ္'ဆိုတာထက္ အမ်ားၾကီး ခြန္အား ၾကီးမားတယ္။ 'ေျပာလိုက္ပါေပရဲ႕' ဆိုတာလည္း 'ေျပာလိုက္တယ္' ဆိုတာထက္ အလြန္တရာ အားေကာင္း တယ္။
'သကိုး'က တခုခုကို သိရိွရတဲ့အခါ အံံ့ၾသျခင္း၊ အတည္ျပုျခင္း သေဘာနဲ႔ ရြတ္ဆိုရာမွာ သံုးတဲ့ ႀကိယာ ေနာက္ဆက္ ျဖစ္တယ္။ မနက္ အိပ္ရာထမွာ ေျမျပင္မွာ ေရေတြကိုၾကည့္ျပီး မွတ္ခ်က္ခ်တဲ့ သေဘာ 'ေၾသာ္၊ မေန႔ညက မိုးရြာသကိုး'လို႔ ေျပာတာမ်ဳိး၊ ခါတိုင္း ဘုရား၊ တရား ေျပာသံမၾကားတဲ့ မိန္းမၾကီးတဦး ဥပုသ္ ေစာင့္တာကိုၾကည့္ျပီး 'ေဒၚလွက သီလေတြဘာေတြ ယူသကိုး'လို႔ ျမြက္ဆိုတာမ်ဳိး ျဖစ္တယ္။
'ကလား'ဟာ အမွန္က ေမးခြန္းသေဘာပဲ။ ဒါေပမဲ့ ေမးခြန္း အစစ္မဟုတ္ဘဲ အလကၤာသေဘာအရ သံုးတဲ့ေမးခြန္း၊ အလကၤာ ေမးခြန္း Rhetoric Question မွ်သာလွ်င္ ျဖစ္တယ္။ 'ေတာင္က ေတာ္ေတာ္ကို ျမင့္တာ ပါကလား'၊ 'ရြာသားေတြက အမ်ားၾကီးကူညီရွာၾကတာကလား' အဲဒီေတာ့ ေမးခြန္းဆိုတာထက္ အာေမဍိတ္ၾကိယာေနာက္ဆက္လို႔ ေခၚရင္ ပိုမွန္မယ္။
'သား'က သေဘာေပါက္သြားေၾကာင္း ေဖာ္ျပတဲ့ၾကိယာေနာက္ ဆက္ျဖစ္တယ္။ 'ခက္ေတာ့အခက္သား၊' 'ထင္ေတာ့ အထင္သား၊' 'ထင္သားပဲ၊' 'သိသားပဲ၊' 'ငါေျပာသားပဲ၊' 'သြားလိုက္ေတာ့လည္း နီးသားပဲ' တခါတေလ အေလးအနက္ျပ စကားလံုးအျဖစ္ 'သား'ကို သံုးတယ္။ 'မသိသား ဆိုးရြားလိုက္တာ။' 'ငါ တားရဲ့သားနဲ႔ နင္၀ယ္တာကို'။
လြန္ကဲတဲ့သေဘာကို အာေမဍိတ္ရြတ္ဆိုတဲ့အခါ သံုးတဲ့ႀကိယာ ေနာက္ဆက္တခုကေတာ့ 'တဲ့ျဖစ္ျခင္း'ပါပဲ။ 'ေကာင္းလိုက္တဲ့ျဖစ္ျခင္း၊' 'ေတာင္ၾကီးက ျမင့္လိုက္တဲ့ျဖစ္ျခင္း၊' 'ရြာက ေခါင္လိုက္တဲ့ ျဖစ္ျခင္း၊' 'ေရက နက္လိုက္တဲ့ျဖစ္ျခင္း။'
အဲဒီေတာ့ အလြန္မိုက္တယ္ဆိုတာကို အာေမဍိတ္သေဘာသံုး ခ်င္ရင္ 'မိုက္ပါေပရဲ႕၊' 'မိုက္လိုက္တာ၊' 'တယ္မိုက္ပါလား၊' 'တယ္မိုက္ပါ ကလား၊' 'မိုက္သကိုး၊' 'မိုက္လိုက္တဲ့ျဖစ္ျခင္း၊' 'ေတာ္ေတာ္မိုက္သားပဲ၊' 'မိုက္လွခ်ည့္' စသျဖင့္သံုးႏိုင္တယ္။ ဂႏၳ၀င္ဆန္ဆန္ သံုးခ်င္ရင္ 'မိုက္ပါ ဘိ၊' 'မိုက္ေလစြ၊' 'မိုက္လွ တကား၊' စသျဖင့္သံုးႏိုင္တယ္။ အလားတူ အလြန္အမင္းလွတာကိုေျပာခ်င္ရင္ 'လွပါေပရဲ႕' (ဒီကေန 'လွပါေပ့'လို႔ ျဖစ္သြားတယ္၊) 'လွလိုက္တာ၊' 'တယ္လွပါလား၊' 'တယ္လွပါကလား၊' 'လွသကိုး၊' 'လွလိုက္တဲ့ျဖစ္ျခင္း၊' 'ေတာ္ေတာ္လွသားပဲ၊' 'လွလွခ်ည့္' စသျဖင့္ သံုးနိုင္တယ္။ ဂႏၳ၀င္ဆန္ဆန္သံုးခ်င္ရင္ 'လွပါဘိ၊' 'လွေလစြ၊' 'လွလွတကား၊' 'လွစြတကား၊' စသျဖင့္သံုးႏိုင္တယ္။
ရံဖန္ရံခါ ေတြ႕ရတတ္တဲ့ အံ့ၾသျခင္းျပ ၾကိယာေနာက္ဆက္ကေလး တခုကေတာ့ 'ပေလ' ျဖစ္တယ္။ သူ႕ေနာက္က 'တယ္' ေနာက္ဆက္ကို ေတြ႕ရတတ္ေသာ္လည္း သူခ်ည္းသံုးတာက ပိုအသံုးမ်ားပါတယ္။ 'ရြာသူ ကေလးနွယ္ လွမွလွပေလ။' 'ေတာတန္းေလးနွယ္ သာမွသာယာပေလ' 'ေတာင္တန္းၾကီးက ျမင့္မွျမင့္ပေလ။' ဒီစာေၾကာင္းေတြမွာ ႀကိယာ ေနာက္က'တယ္'ထည့္ျပီး 'လွမွလွပေလတယ္၊' 'သာမွ သာယာပေလတယ္၊' 'ျမင့္မွ ျမင့္ပေလတယ္'လို႔ ေျပာရင္ရေသးတယ္။
ဒီ 'ပေလ'ေနာက္က 'ေစ'ထည့္ရင္ တေယာက္ေယာက္ တခုခုျပဳလုပ္ေနတာကို ဥေပကၡာျပဳလိုတဲ့သေဘာ ဆိုလိုတယ္။
သြားပေလေစ။ မတားနဲ႔။ အသာၾကည့္ေန။
နားပေလေစ။ သူ ပင္ပန္းေနပါျပီ။
ဆဲၾကပေလေစ။ ေမာေတာ့ ရပ္သြားလိမ့္မယ္။
'ပေလေစ'က စကားအျမန္ေျပာရာမွာ 'ေပ့ေစ' 'ပေစ'လို႔ ေျပာင္းလဲသြားတယ္။
သြားေပ့ေစ။ မတားနဲ႔။ (သြားပေစ။ မတားနဲ႔။)
နားေပ့ေစ။ သူ ပင္ပန္းေနျပီ။ (နားပေစ။)
ဒီ'ပေလေစ'ကို ျခိမ္းေျခာက္ၾကိမ္းေမာင္းရာမွာ သံုးစဲြတတ္ၾကတယ္။ ဥပမာ-
ဒီေကာင္ လာရဲ၊ လာစမ္းပေလေစ။ အမႈန့္ေထာင္းပစ္လိုက္မယ္။
သူ ေျပာရဲ၊ ေျပာစမ္းပေလေစ။ အရွက္ကဲြသြားမယ္။
ဗမာမွာ နာမ္ေနာက္ဆက္၊ ၾကိယာေနာက္ဆက္ေတြဟာ သဒၵါ အေဆာက္အအံုမွာ အေရးၾကီးတဲ့အခန္းက ပါ၀င္ ကျပေနၾကပါတယ္။ ဗမာသဒၵါေလ့လာတာဟာ အဓိကအားျဖင့္ သူတို႔ကို ေလ့လာရတာပါပဲ။ အခု စိတ္၀င္စားစရာေကာင္းတဲ့ ႀကိယာေနာက္ဆက္တခ်ဳိ႕ကို ၾကံဳတုန္းၾကိဳက္တုန္း နမူနာတင္ျပလိုက္တာျဖစ္တယ္။
မေန႔က မိုးရြာရဲ႕။
မေန႔က မိုးရြာပါကလား။
အခုေတာ့လည္း မိုးရြာသား။
ေတာ္သလင္းမွာ မိုးရြာသကိုး။
မိုးကလည္း ရြာလိုက္တာ။
မိုးရြာလိုက္တဲ့ျဖစ္ျခင္း။
'မိုးရြာရဲ႕'ဆိုတာ သာမန္ 'မိုးရြာတယ္'ထက္ အဓိပၸာယ္ထူးျခားတယ္။ အာေမဍိတ္သေဘာ၊ ၀မ္းသာေက်နပ္မႈစတဲ့ စိတ္ခံစားမႈတခုခုကို ေဖာ္ျပခ်င္တဲ့ သေဘာေဆာင္တယ္။ 'မိုးရြာပါကလား'ကလည္း အလားတူပဲ။ စိတ္ခံစားမႈကို ေဖာ္ျပတယ္။ 'မိုးရြာသား'ကေတာ့ ေက်နပ္တဲ့ သေဘာကို ေဖာ္ျပတယ္။ 'မိုးရြာသကိုး'ကေတာ့ အံ့ၾသျခင္း သေဘာကို ေဆာင္တယ္။ ေက်နပ္မႈသေဘာလည္းပါရဲ႕။ 'မိုးရြာလိုက္တာ'ဆိုရာမွာေတာ့ လြန္လြန္ကဲကဲ မိုးရြာ သြန္းေနတာကို ညႊန္းလိုရင္းျဖစ္တယ္။ 'မိုးရြာ လိုက္တဲ့ျဖစ္ျခင္း'ကေတာ့ အလားတူ လြန္လြန္ကဲကဲ မိုးရြာ သြန္းတာကို ပိုမိုအားရိွပါးရိွသရုပ္ေဖာ္ျပလိုက္တာျဖစ္တယ္။
တခ်ဳိ႕က'ခဲ့'ဆိုတာကို အတိတ္ကာလအတြက္ သံုးတယ္လို႔ ထင္ၾကတယ္။ ဒါလံုး၀မွားတယ္။ 'ဒီလာခဲ့' ဆိုတာ အနာဂတ္ကို ညႊန္းပါတယ္။ အေ၀းတေနရာကေန ဒီေနရာကို အေရာက္လာခဲ့ရမယ္လို႔ ေျပာေနတာျဖစ္တယ္။ 'မိုးရြာခဲ့ရင္'၊ 'သူလာခဲ့ရင္' ဆို၏တာေတြမွာေတာ့ ျဖစ္နိုင္ေျခတခုခု ကို တင္စားေျပာေနၾကတာပဲ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီေတာ့ 'ခဲ့'ဟာ အတိတ္ မဟုတ္ဘဲ မေရမရာသေဘာ၊ ယံုမွားဒိြဟသေဘာကို ျပညႊန္းတယ္လို႔ ဆိုရမွာ ျဖစ္တယ္။ 'နက္ျဖန္ယူလာခဲ့ပါ'ဆိုရာမွာ အေ၀းတေနရာက ဒီေနရာ အေရာက္ ယူလာခဲ့တာကို ရည္ညႊန္းတယ္။ 'ပိုက္ဆံကို အိမ္မွာထားပစ္ခဲ့တယ္၊' 'သူက မႏၱေလးမွာ က်န္ရစ္ခဲ့တယ္' ဆိုတာေတြမွာလည္း 'ခဲ့'ဟာ အေ၀း တေနရာကို ညႊန္းတယ္။
တခါတေလေတာ့'ခဲ့'ဟာ အေတြ႕အၾကံဳ၊ ဗဟုသုတရရိွတာကို ျပညႊန္းတယ္။ 'အရင္အပတ္က ေယာျမိဳ႕ကို သြားတယ္' ဆိုရာမွာ 'ခဲ့' မပါပါဘူး။ ေယာျမိဳ႕ကို ေရာက္သြားျပီး ေဆး၀ါးမႏၱရားအတတ္ဆန္းေတြ တတ္လာတယ္ဆိုမွသာ 'ေယာျမိဳ႕က ျပန္ခဲ့တယ္'လို႔ ဆိုရမွာျဖစ္တယ္။ 'မေန႔က သူ႕ကို ေတြ႕တယ္' ဆိုရာမွာ ေတြ႕ျခင္း သက္သက္ကိုသာဆိုလိုျပီး 'မေန႔က သူ႕ကို ေတြ႕ခဲ့တယ္' ဆိုရင္ေတာ့ ေတြ႕တယ္ ေျပာစရာ ရိွတာ ေျပာတယ္။ အလုပ္ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုလိုတယ္။
'တယ္'နည္းတူ သံုးတဲ့ေနာက္ဆက္တခုကေတာ့ 'တာ'ျဖစ္တယ္။ သာမန္ကာလံွ်ကာ သေဘာ'တယ္'နဲ႔'တာ' တူသလိုရိွေပမဲ့ တခါတေလမွာေတာ့ 'တာ'က 'တယ္'ထက္ ေလးနက္တဲ့ အဓိပၸာယ္ကို ပိုေဆာင္တယ္။
မေန႔က မိုးရြာတာ = မေန႔က မိုးရြာတယ္ (သာမန္)
အရင္တပတ္က ဦးသူရ လာတယ္။ (သာမန္)
အရင္တပတ္က ဦးသူရ လာတာ။ (ထူးျခား) (ဥပမာ- ဦးသူရ လာတာ လုပ္ငန္းတိုးခဲ်႕ေရးကိစၥ။)
ဒါေၾကာင့္ ဒီလိုမလုပ္ပါနဲ႔လို႔ ေျပာတာ။ (ဒီေနရာမွာ 'တယ္'သံုး လို႔မရ။)
ေဈးကလည္း ၾကီးလိုက္တာ။
ေတာင္ၾကီးက ျမင့္လိုက္တာ။ (ဒီေနရာေတြမွာ၊ 'လိုက္'ေနာက္ မွာ 'တာ'ပဲ လာရမယ္၊ 'တယ္' မလာႏိုင္ဘူး။)
ေနာက္တခုက 'တာ'ဟာ ႀကိယာနာမ္ လုပ္ေရးအတြက္ အသံုးျပဳတယ္။
နင္ေျပာတာ ငါနားမလည္။
နင္ၾကားတာကို အကုန္ေျပာျပစမ္း။
မတရားတာကို ငံု႔မခံႏိုင္ဘူး။
အနာဂတ္ကာလအတြက္ 'မွာ'ကို သံုးတယ္။
ေျပာမွာ ေျပာစမ္းပါ = နင္တခုခုေျပာမယ္၊ ေျပာခ်င္တယ္။ အဲဒါကို ေျပာပါေလ။
အိမ္ေထာင္ျပုမွာျဖင့္လည္း ျမန္ျမန္ျပဳ။ အသက္ကၾကီးလာေနျပီ။
ဒီေနရာမွာ စာေရးသူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ 'မွာ'နဲ႔'မွ'ကို မွားတတ္ ၾကတယ္။ စာလံုးေပါင္းလည္းမတူ၊ အသံထြက္လည္းမတူပါဘူး။ 'မွ'က 'သာလွ်င္'လို႔ အဓိပၸာယ္ထြက္တယ္။ ကန္႔သတ္တဲ့သေဘာေဆာင္တယ္။ 'သူေဌးမွ ၀ယ္ႏိုင္မယ္'ဆိုတာ သူေဌးသာလွ်င္ ၀ယ္ႏိုင္မယ္၊ ငါတို႔လို ဆင္းရဲသားေတြ မ၀ယ္ႏိုင္ပါဘူးလို႔ ဆိုလိုတယ္။ ဆရာမွ သိမယ္ဆိုတာ ဆရာသာလွ်င္ သိမယ္၊ ငါတို႔ တပည့္ေတြ မသိႏိုင္ပါဘူးလို႔ ဆိုလိုတယ္။
ဒီ'မွ'ကို ၾကိယာနာမ္နဲ႔လည္း တဲြသံုးပါတယ္။ 'သူခိုးေျပးမွ ထိုးကြင္းထ'၊ 'မိုးလြန္မွ ထြန္ခ်'၊ 'ပံ်ေလတဲ့ငွက္ခါး နားခါမွ သိမယ္'၊ 'ေက်ာခ်မွ ဓားျပမွန္းသိ' ဆိုတာမ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္။ 'သူခိုးေျပးမွ' ဆိုတာ 'သူခိုးေျပးသြားတဲ့ အခါမွသာလွ်င္'လို႔ အဓိပၸာယ္ရတယ္။ 'မိုးလြန္မွ'ဆိုတာ မိုးအခိ်န္လြန္သြားျပီးေတာ့မွသာလွ်င္လို႔ အဓိပၸာယ္ရတယ္။
ျပဳသင့္တာမျပဳရေသးဘဲ တခုခုျပီးေျမာက္ခ်င္တဲ့ အခါမွာလည္း 'မွ'ကို သံုးတတ္ၾကေသးတယ္။
ကၾကီးခေခြးမွ အကုန္မတတ္ေသး။ ေက်ာင္းထြက္ခ်င္သတဲ့။
အရြယ္မွ မေရာက္ေသး။ အိမ္ေထာင္ျပဳခ်င္ၿပီတဲ့။
စကားတခြန္းမွ မေျပာရေသး။ နားမလည္ဘူးတဲ့။
အနာခံမွ အသာစံရမယ္။
လူလိုမွ နတ္လို။
ရက္စက္မွ ေၾကကဲြ။
ၾကိယာနဲ႔ 'မွ'တဲြသံုးတာဟာ အထူးေလးနက္တဲ့ အဓိပၸာယ္ကို ေဆာင္တယ္။
ခ်စ္မွ မခ်စ္တာ။ မယူႏိုင္ပါဘူး။
ေျပာမွမေျပာတာ။ ငါဘယ္သိမလဲ။
ေရာင္းမွ မေရာင္းတာ။ မ၀ယ္ႏိုင္ၾကဘူးေပါ့။
'မွ'နဲ႔ ဆံုးထားတဲ့ ၾကိယာနဲ႔ ၀ါက်မ်ားကို အဆံုးသတ္ေလ့ရိွၾကတယ္။
ေမွာင္လာျပီ အိမ္ျပန္လိုက္ဦးမွ။
စာေမးပဲြနီးလာျပီ စာေလးဘာေလး က်က္ဦးမွ။
သမားဆို အိုမွ။
တခါတရံ 'မွ'ေနာက္က 'ပဲ' ထည့္တတ္တယ္။
အိမ္ျပန္လိုက္ဦးမွပဲ။
စာေလးဘာေလး က်က္လိုက္ဦးမွပဲ။
တခါတေလ 'မွ'ေနာက္က 'ေပါ့'ထည့္တယ္။
ေစာင့္ပါဦးမွေပါ့တဲ့ ကိုယ့္လူရယ္ရွင္။
စားၾကည့္ဦးမွေပါ့။
'မယ္'ဟာ အနာဂတ္ကာလအတြက္ အရိုးဆံုး ႀကိယာေနာက္ဆက္ပါပဲ။ လာမယ္၊ သြားမယ္၊ စားမယ္၊ ေသာက္မယ္ စသျဖင့္ေပါ့။ 'မယ္'ေရွ႕က ႀကိယာေထာက္ကေလးေတြ ထည့္တတ္ၾကတယ္။ ပါ၊ လိမ့္၊ ေတာ့၊ ခဲ့ စသျဖင့္။ နက္ျဖန္ အထူးအစည္းအေ၀းက်င္းပပါမယ္။ ဥကၠ႒ မိန္႔ခြန္းေျပာလိမ့္မယ္။ ေတာ္ၾကာ မိုးရြာလိမ့္မယ္။ ငါျပန္ေတာ့မယ္။ နက္ျဖန္လာခဲ့မယ္။
'မလို႔'ဟာလည္း အနာဂတ္ကိုျပတဲ့ ႀကိယာေနာက္ဆက္တခုပါပဲ။ ရည္ရြက္ခ်က္အဓိပၸာယ္ကို ဦးစားေပးလိုတဲ့ အခါ သံုးတာျဖစ္တယ္။ 'ငါ မႏၱေလးသြားမလို႔' ဆိုတာ 'ငါ မႏၱေလးသြားဖို႔ ရည္ရြယ္တယ္၊ သြားဖို႔ အစီအစဥ္ရိွ တယ္'လို႔ ေျပာတာပါပဲ။ အလားတူ 'သႏၱာက မားကတ္တင္း ေလ့လာမလို႔'။ 'သီဟက စင္ကာပူကို ေျပာင္းေတာ့မလို႔'။ စသျဖင့္။
လတ္တေလာ အခိ်န္ပိုင္း အနာဂတ္ကာလကိုလည္း 'မလို႔'က ျပတယ္။ ႏွစ္ေယာက္ေတြ႕ဆံုၾကတဲ့အခါ 'ဘယ္သြားမလို႔လဲ' လို႔ ေမးတယ္။ 'ေဈးသြားမလို႔'လို႔ ေျဖတယ္။ အလားတူ 'ဘာလုပ္မလို႔လဲ' ေမးတယ္။ 'လပတ္အစီရင္ခံစာေရးမလို႔' လို႔ေျဖတယ္။
'ရဲ႕' ေနာက္ဆက္က အေလးအနက္ျပဳလိုတဲ့သေဘာကို ျပညႊန္တယ္။ သာမန္ 'တယ္'တို႔'တာ'တို႔ထက္ အားရိွပါရိွ အဓိပၸာယ္ကို ေဖာ္ျပႏိုင္စြမ္းရိွတယ္။ 'အံ့ပါရဲ႕' ဆိုတာ 'အံ့ၾသတယ္'ဆိုတာထက္ အမ်ားၾကီး ခြန္အား ၾကီးမားတယ္။ 'ေျပာလိုက္ပါေပရဲ႕' ဆိုတာလည္း 'ေျပာလိုက္တယ္' ဆိုတာထက္ အလြန္တရာ အားေကာင္း တယ္။
'သကိုး'က တခုခုကို သိရိွရတဲ့အခါ အံံ့ၾသျခင္း၊ အတည္ျပုျခင္း သေဘာနဲ႔ ရြတ္ဆိုရာမွာ သံုးတဲ့ ႀကိယာ ေနာက္ဆက္ ျဖစ္တယ္။ မနက္ အိပ္ရာထမွာ ေျမျပင္မွာ ေရေတြကိုၾကည့္ျပီး မွတ္ခ်က္ခ်တဲ့ သေဘာ 'ေၾသာ္၊ မေန႔ညက မိုးရြာသကိုး'လို႔ ေျပာတာမ်ဳိး၊ ခါတိုင္း ဘုရား၊ တရား ေျပာသံမၾကားတဲ့ မိန္းမၾကီးတဦး ဥပုသ္ ေစာင့္တာကိုၾကည့္ျပီး 'ေဒၚလွက သီလေတြဘာေတြ ယူသကိုး'လို႔ ျမြက္ဆိုတာမ်ဳိး ျဖစ္တယ္။
'ကလား'ဟာ အမွန္က ေမးခြန္းသေဘာပဲ။ ဒါေပမဲ့ ေမးခြန္း အစစ္မဟုတ္ဘဲ အလကၤာသေဘာအရ သံုးတဲ့ေမးခြန္း၊ အလကၤာ ေမးခြန္း Rhetoric Question မွ်သာလွ်င္ ျဖစ္တယ္။ 'ေတာင္က ေတာ္ေတာ္ကို ျမင့္တာ ပါကလား'၊ 'ရြာသားေတြက အမ်ားၾကီးကူညီရွာၾကတာကလား' အဲဒီေတာ့ ေမးခြန္းဆိုတာထက္ အာေမဍိတ္ၾကိယာေနာက္ဆက္လို႔ ေခၚရင္ ပိုမွန္မယ္။
'သား'က သေဘာေပါက္သြားေၾကာင္း ေဖာ္ျပတဲ့ၾကိယာေနာက္ ဆက္ျဖစ္တယ္။ 'ခက္ေတာ့အခက္သား၊' 'ထင္ေတာ့ အထင္သား၊' 'ထင္သားပဲ၊' 'သိသားပဲ၊' 'ငါေျပာသားပဲ၊' 'သြားလိုက္ေတာ့လည္း နီးသားပဲ' တခါတေလ အေလးအနက္ျပ စကားလံုးအျဖစ္ 'သား'ကို သံုးတယ္။ 'မသိသား ဆိုးရြားလိုက္တာ။' 'ငါ တားရဲ့သားနဲ႔ နင္၀ယ္တာကို'။
လြန္ကဲတဲ့သေဘာကို အာေမဍိတ္ရြတ္ဆိုတဲ့အခါ သံုးတဲ့ႀကိယာ ေနာက္ဆက္တခုကေတာ့ 'တဲ့ျဖစ္ျခင္း'ပါပဲ။ 'ေကာင္းလိုက္တဲ့ျဖစ္ျခင္း၊' 'ေတာင္ၾကီးက ျမင့္လိုက္တဲ့ျဖစ္ျခင္း၊' 'ရြာက ေခါင္လိုက္တဲ့ ျဖစ္ျခင္း၊' 'ေရက နက္လိုက္တဲ့ျဖစ္ျခင္း။'
အဲဒီေတာ့ အလြန္မိုက္တယ္ဆိုတာကို အာေမဍိတ္သေဘာသံုး ခ်င္ရင္ 'မိုက္ပါေပရဲ႕၊' 'မိုက္လိုက္တာ၊' 'တယ္မိုက္ပါလား၊' 'တယ္မိုက္ပါ ကလား၊' 'မိုက္သကိုး၊' 'မိုက္လိုက္တဲ့ျဖစ္ျခင္း၊' 'ေတာ္ေတာ္မိုက္သားပဲ၊' 'မိုက္လွခ်ည့္' စသျဖင့္သံုးႏိုင္တယ္။ ဂႏၳ၀င္ဆန္ဆန္ သံုးခ်င္ရင္ 'မိုက္ပါ ဘိ၊' 'မိုက္ေလစြ၊' 'မိုက္လွ တကား၊' စသျဖင့္သံုးႏိုင္တယ္။ အလားတူ အလြန္အမင္းလွတာကိုေျပာခ်င္ရင္ 'လွပါေပရဲ႕' (ဒီကေန 'လွပါေပ့'လို႔ ျဖစ္သြားတယ္၊) 'လွလိုက္တာ၊' 'တယ္လွပါလား၊' 'တယ္လွပါကလား၊' 'လွသကိုး၊' 'လွလိုက္တဲ့ျဖစ္ျခင္း၊' 'ေတာ္ေတာ္လွသားပဲ၊' 'လွလွခ်ည့္' စသျဖင့္ သံုးနိုင္တယ္။ ဂႏၳ၀င္ဆန္ဆန္သံုးခ်င္ရင္ 'လွပါဘိ၊' 'လွေလစြ၊' 'လွလွတကား၊' 'လွစြတကား၊' စသျဖင့္သံုးႏိုင္တယ္။
ရံဖန္ရံခါ ေတြ႕ရတတ္တဲ့ အံ့ၾသျခင္းျပ ၾကိယာေနာက္ဆက္ကေလး တခုကေတာ့ 'ပေလ' ျဖစ္တယ္။ သူ႕ေနာက္က 'တယ္' ေနာက္ဆက္ကို ေတြ႕ရတတ္ေသာ္လည္း သူခ်ည္းသံုးတာက ပိုအသံုးမ်ားပါတယ္။ 'ရြာသူ ကေလးနွယ္ လွမွလွပေလ။' 'ေတာတန္းေလးနွယ္ သာမွသာယာပေလ' 'ေတာင္တန္းၾကီးက ျမင့္မွျမင့္ပေလ။' ဒီစာေၾကာင္းေတြမွာ ႀကိယာ ေနာက္က'တယ္'ထည့္ျပီး 'လွမွလွပေလတယ္၊' 'သာမွ သာယာပေလတယ္၊' 'ျမင့္မွ ျမင့္ပေလတယ္'လို႔ ေျပာရင္ရေသးတယ္။
ဒီ 'ပေလ'ေနာက္က 'ေစ'ထည့္ရင္ တေယာက္ေယာက္ တခုခုျပဳလုပ္ေနတာကို ဥေပကၡာျပဳလိုတဲ့သေဘာ ဆိုလိုတယ္။
သြားပေလေစ။ မတားနဲ႔။ အသာၾကည့္ေန။
နားပေလေစ။ သူ ပင္ပန္းေနပါျပီ။
ဆဲၾကပေလေစ။ ေမာေတာ့ ရပ္သြားလိမ့္မယ္။
'ပေလေစ'က စကားအျမန္ေျပာရာမွာ 'ေပ့ေစ' 'ပေစ'လို႔ ေျပာင္းလဲသြားတယ္။
သြားေပ့ေစ။ မတားနဲ႔။ (သြားပေစ။ မတားနဲ႔။)
နားေပ့ေစ။ သူ ပင္ပန္းေနျပီ။ (နားပေစ။)
ဒီ'ပေလေစ'ကို ျခိမ္းေျခာက္ၾကိမ္းေမာင္းရာမွာ သံုးစဲြတတ္ၾကတယ္။ ဥပမာ-
ဒီေကာင္ လာရဲ၊ လာစမ္းပေလေစ။ အမႈန့္ေထာင္းပစ္လိုက္မယ္။
သူ ေျပာရဲ၊ ေျပာစမ္းပေလေစ။ အရွက္ကဲြသြားမယ္။
ဗမာမွာ နာမ္ေနာက္ဆက္၊ ၾကိယာေနာက္ဆက္ေတြဟာ သဒၵါ အေဆာက္အအံုမွာ အေရးၾကီးတဲ့အခန္းက ပါ၀င္ ကျပေနၾကပါတယ္။ ဗမာသဒၵါေလ့လာတာဟာ အဓိကအားျဖင့္ သူတို႔ကို ေလ့လာရတာပါပဲ။ အခု စိတ္၀င္စားစရာေကာင္းတဲ့ ႀကိယာေနာက္ဆက္တခ်ဳိ႕ကို ၾကံဳတုန္းၾကိဳက္တုန္း နမူနာတင္ျပလိုက္တာျဖစ္တယ္။
0 comments:
Post a Comment