(ပင်လယ်စာမှာ လူ့အခွင့်အရေးပါတယ်)

(ပင်လယ်စာမှာ လူ့အခွင့်အရေးပါတယ်)
ထိုင်းဟာ အမေရိကန်ရဲ့ အထူးကုန်သွယ်ခွင့်ရတိုင်းပြည်ဖြစ်ခဲ့ပြီး ထိုင်းသွင်းကုန်တချို့အပေါ် အမေရိကန်ဘက်က သွင်းကုန်ခွန် ကင်းလွတ်ခွင့်ပြုထားတာလည်းဖြစ်တယ်။ အဲ့သလိုကုန်သွယ်ရင်းနဲ့ ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရင်း အမေရိကန်ဘက်က တဖြည်းဖြည်းလိုငွေပြလာတာပါ။ ကုန်သွယ်ရေးလိုငွေပြတဲ့နိုင်ငံတွေစာရင်းစဉ်လိုက်ရင် ထိုင်းက နံပတ် ၁၁ နေရာမှာရှိနေတယ်။ ဒီတော့ အမေရိကန်က ထိုင်းကို တနည်းနည်းနဲ့ကုန်သွယ်ရေးညီမျှမှူရဖို့ ဒီ့ထက်ပိုရင် အသာစီးရဖို့ လုပ်ချင်နေတာကြာပြီ။

အင်ဒိုချိုင်းနားစစ်ပွဲ၊ ဗီယက်နမ်စစ်ပွဲတွေမှာ သူ့ဘက်ကရပ်တည်ပေးခဲ့မှူတွေကြောင့် ထိုင်းကို အမေရိကန်က ချခဲ့တဲ့ဆုတွေထဲမှာ အဝေးပြေးလမ်းမကြီးတွေအပါအဝင် စစ်ရေးအကူအညီ၊ နည်းပညာအထောက်အပံ့၊ စီးပွားရေးရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှူနဲ့ အထူးကုန်သွယ်ဖက်နိုင်ငံ အဆင့်အတန်း စတာတွေပါတယ်။ ထိုင်းကလည်း အဲ့ဒါတွေကို မိမိရရအသုံးချပြီး သူ့တိုင်းပြည် စီးပွားတိုးဖို့လုပ်ယူနိုင်ခဲ့တယ်။ (ဒီနေရာမှာ ဆိုဗီယက်ကိုချဖို့ တရုတ်ကို အထူးကုန်သွယ်ဖက်နိုင်ငံ အဆင့်အတန်းပေးခဲ့တာကို ပြန်သတိမူသင့်)။ ထိုင်းကို အဲ့လိုပေးထားတဲ့ အထူးကုန်သွယ်ဘက်နိုင်ငံအခွင့်အရေးကို ပြန်ရုပ်သိမ်းတော့မယ်လို့ ပြီးခဲ့တဲ့စက်တင်ဘာ ၂၅ ရက်နေ့က အမေရိကန်ဘက် ကြေညာပါတယ်။ ဒါရုပ်ပြီးရင် သာမန်စည်းကြပ်ခွန်တွေ ကောက်မယ်။ ဒီကမှတဆင့် အထူးစည်းကြပ်ခွန်ဆိုပြီး သွင်းကုန်တချို့ပေါ် အခွန်တွေ အဆမတန်တိုးကောက်ဖို့ ခြေလှမ်းပြင်ပါတယ်။

ခုအမေရိကန်က တရုတ်၊ ကနေဒါ၊ မက္ကဆီကိုနဲ့ဥရောပနိုင်ငံတွေကို Trade War ခေါ်တဲ့ ကုန်သွယ်စစ် ခင်းနေတာ။ အဓိက ကတော့ သူ့ကုန်သွယ်ရေးလိုငွေပြနေတာတွေကို ထေမိဖို့ ဟိုနိုင်ငံတွေက သွင်းကုန်တွေအပေါ်မှာ သွင်းကုန်ခွန်တွေ အဆမတန်တိုးမြှင့်ကောက်ခံတာဖြစ်တယ်။ ဟိုနိုင်ငံတွေကလည်း ခေသူတွေမဟုတ်တော့ တန်ပြန်စည်းကြပ်ခွန်တွေချတယ်။ အပြန်အလှန်ပဲ။ ခုလောလောဆယ်တော့ ဘယ်သူနိုင်မယ်ရှူံးမယ်ပြောဖို့စောသေးပေမယ့် ချနေကြတဲ့ ဘက်အသီးသီးမှာတော့ အနည်းနဲ့အများတော့ အထိနာနေကြတာပဲ။ ပါးကိုက်လို့နားကိုက်ကြတာဆိုတော့ သူရောကိုယ်ပါ အကိုက်ခံထိကြတာပါပဲ။ မဆီမဆိုင် ကြားက ကမ္ဘာ့နိုင်ငံတွေလည်း တောင်လဲရာ မြက်ပြတ်ဖြစ်ကြပါတယ်။

ထရမ့်တက်လာစက ထိုင်းကို သိတ်ရန်ထောင်တာ မလုပ်ပေမယ့် စကားနာထိုးတာတွေ မသိမသာ မျက်စောင်းခဲတာလေးတွေရှိတော့ ထိုင်းဘက်က ပြေရာပြေကြောင်း လာဘ်ထိုးတဲ့အနေနဲ့ ဘိုးရင်းဂျက်လေယဉ်တွေ ဝယ်ပြ၊ စစ်လက်နက်ပစ္စည်းတွေ ဝယ်ပြ၊ သူ့ဘဏ္ဏာရေးပေါ်လစီနဲ့ ငွေကြေးပေါ်လစီတွေ နည်းနည်းပါးပါးပြင်ပေးတာတွေ လုပ်ပေးတယ်။ ဒါပေမယ့် အမေရိကန်ဘက်က ဒီလောက်နဲ့ မတင်းတိမ်ဘူး။ ဒီ့ထက်ပို လိုချင်တယ်။ ဒီတော့ ထိုင်းကို အညှာကိုင်နိုင်မယ့် သော့ချက်ကိုရှာတယ်။ ထိုင်းကနေ အမေရိကန်ကိုသွင်းနေတဲ့သွင်းကုန်တွေထဲမှာ အခရာကျတဲ့သွင်းကုန်တခုဟာ ရေထွက်ပစ္စည်းတွေနဲ့ ပင်လယ်စာတွေဖြစ်နေတယ်။ သွင်းကုန်တန်ဖိုးအနေနဲ့ အမေရိကန်အတွက် သိတ်မများလှပေမယ့် ထိုင်းအတွက်ကျတော့ ပမာဏကအတော်ကြီးတယ်။ ဒီတော့ တခြားသွင်းကုန်တွေနောက်မှ ဒီ ပင်လယ်စာနဲ့ ရေထွက်ကုန်တွေကို အညှာကိုင်ပြီး ထိုင်းကို တရစ်ချင်းကျပ်ဖို့ စိတ်ကူးရတယ်။

ဒီတော့ ထိုင်းရေလုပ်ငန်းတွေကို ရမယ်ရှာတယ်။ အမှန်က ရမယ်ကရှာနေစရာတောင်မလိုပါဘူး။ ထိုင်းရေလုပ်ငန်း နံမည်ပျက်နေတာက တကမ္ဘာလုံးလည်းသိ သူလည်းအသိပါ။ ထိုင်းရေလုပ်ငန်းတွေမှာ ဗမာပြည်သားတွေအပါအဝင် လာအိုတို့ ကမ်ပူးချားတို့က ရေလုပ်သားတွေကို မတရားခိုင်းစေတာ၊ အနိုင်ကျင့် သတ်ဖြတ်တာ၊ နှိပ်စက်ညှဉ်းပမ်းတာတွေက ဟိုးလေးတကျော်ကျော်ပါ။ လူ့အခွင့်အရေးအစီရင်ခံစာတွေမှာဆိုလည်း ထိုင်းစက်လှေတွေပေါ်မှာ၊၊ ပင်လယ်ထဲမှာ၊ ငါးခုတ်စက်ရုံတွေမှာ၊ စည်သွပ်ဗူးလုပ်ငန်းတွေမှာ တရားဝင်/တရားမဝင် အလုပ်သမားတွေအပေါ် လူ့အခွင့်အရေး အလုပ်သမားအခွင့်အရေးချိုးဖေါက်မှူတွေမှ မကြားချင့်တဆုံး နားမဆန့်အောင်ကြားနေရတာပါ။

ကိုယ်နဲ့တည့်နေတုန်းက မသိချင်ယောင်ဆောင်ပြီး အမြတ်ထုတ်နေရာက ကိုယ့်အိပ်ကပ်ထဲကငွေ ပါသွားတော့မှ ရှူးရှူးရှားရှားဖြစ်ပြီး လူ့အခွင့်အရေးတွေ၊ အလုပ်သမားအခွင့်အရေးတွေ ကောက်ကိုင်ပြီး ထိုးတော့တာပါ။ ထိုင်းမှကလည်း ငြင်းမရအောင် ချည်မိတုတ်မိနေတာပါ။ တကယ်လည်း လူမဆန်အောင် ကျူးလွန်ထားတာကိုး။ တကယ်တော့ ဒါတွေဖြစ်နေတာ ခုမှဖြစ်တာမဟုတ်သလို အမေရိကန်ကလည်း ခုမှသိတာမဟုတ်ပါ။ ခုတော့ ပင်လယ်စာတွေနဲ့ပင်လယ်ထွက်ကုန်တွေ တင်သွင်းနေတာကို နိုဝင်ဘာ ၂ ရက်နေ့ကစပြီး ရပ်ဆိုင်းလိုက်ပါတယ်။ ဒါပြီးရင် ရော်ဘာစေးနဲ့ အခြားကုန်စည်တွေဘက် လှည့်လာနိုင်ပါတယ်။

ထိုင်းကလည်း တန်ပြန်တဲ့အနေနဲ့ အမေရိကန်ထုတ် လယ်ယာသုံးပိုးသတ်ဆေးတွေနဲ့ အမေရိကန်လယ်ယာထွက်ကုန်တွေဖြစ်တဲ့ ပဲပိစပ်၊ ပဲတီစိမ်း စတာတွေတင်သွင်းတာကို ကျပ်လိုက်ပါတယ်။ အမေရိကန့်ကျေးဇူးနဲ့ လူတလုံးသူတလုံးဖြစ်လာတဲ့ထိုင်းဟာ ရေရှည်သာကုန်သွယ်စစ်ခင်းရမယ်ဆိုရင် အမေရိကန့်အောက် ပြားပြားမှောက်သွားနိုင်တယ်လို့ ပြောသူတွေရှိသလို တရုတ်၊ အာဆီယံနိုင်ငံတွေနဲ့ ကုန်သွယ်ရေးတွေတိုးလုပ်ဖို့ တွန်းအားဖြစ်သွားတာမို့ ယာယီမှာအထိနာပေမယ့် ရေရှည်မှာအခွင့်သာသွားလိမ့်မယ်လို့ အကဲဖြတ်သူဖြတ်ကြပါတယ်။

တကယ်က ကုန်သွယ်ရေးလိုငွေပြနေတာကို ပြန်ထေမိအောင်လုပ်ဖို့ လူ့အခွင့်အရေးတို့ အလုပ်သမားအခွင့်အရေးတို့ကို ကောက်ကိုင်လိုက်တာပါ။ ဒီလိုကိုင်လိုက်တော့ နံမည်ကောင်းလည်းရ လုပ်လိုရာလည်း ရောက်လွယ်သွားတယ်မဟုတ်လား။
(ဒါ ခုရက်ပိုင်းအတွင်း နားထောင်ဖြစ် ကြည့်ဖြစ် ဖတ်ဖြစ်တဲ့ ထိုင်း-အမေရိကန် ကုန်သွယ်ရေးသတင်းတွေကရတဲ့အချက်အလက်တွေကို ပြန် စာစီပြတာပါခင်ဗျား)
မျိုးမြင့်ချို
နိုဝင္ဘာ ၄၊ ၂ဝ၁၉