ကာစထ႐ို သို႔မဟုတ္အေနာက္တိုင္းက မီးရႈးတန္ေဆာင္ (ရဲေဘာ္ေအာင္ထက္)

ကာစထ႐ို သို႔မဟုတ္အေနာက္တိုင္းက မီးရႈးတန္ေဆာင္

က်ဴးဘားႏိုင္ငံရဲ့ သမိုင္းဝင္ေခါင္းေဆာင္ႀကီးဖီဒယ္လ္ကာစထ႐ို ကြယ္လြန္သြားၿပီဆိုတဲ့သတင္းကို ၾကားရတဲ့အခါမွာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ဟာ အျဖစ္မွန္မို႔သာ လက္ခံလိုက္ရတယ္ဆိုတဲ့ ႏွေျမာတသ၊ ယူက်ဳံးမရမႈမ်ိဳး လႊမ္းမိုးတာခံစားလိုက္ရပါတယ္။

အေမရိကတိုက္ (ေျမာက္ပိုင္း+ေတာင္ပိုင္း)မွာ ပထမဆုံးေသာဆိုရွယ္လစ္ႏိုင္ငံထူေထာင္သူ၊ ဒုတိယကမၻာစစ္ေနာက္ပိုင္းမွာ ဓနအင္အား၊ စစ္အင္အားေတြနဲ႔ ေမာက္မာခ်င္တိုင္းေမာက္မာေနတဲ့၊ ကမၻာအႏွံ႔မွာငပြႀကီးလို႔ နာမည္ဆိုးနဲ႔ေက်ာ္ေစာေနတဲ့ အေမရိကန္နယ္ခ်ဲ႔ဘီလူးကို သူ႔ႏွာေခါင္းေအာက္ကေန အန္တုခဲ့႐ုံမက ႏွာေခါင္းက်ည္ေပြ႔ ေတြ႔ေစခဲ့သူ၊ အေမရိကန္နဲ႔ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြရဲ့ ပိတ္ဆို႔မႈအမ်ိဳးမ်ိဳးၾကားကေန တည္ၿငိမ္ႀကံ့ခိုင္တဲ့ က်ဴးဘားႏိုင္ငံကိုထူေထာင္၊ ဘက္မလိုက္လႈပ္ရွားမႈေတြမွာ ဦးေဆာင္၊ ကမၻာ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ လုံးပန္းရင္း သဘာဝတရားကိုမလြန္ဆန္ႏ္ိုင္လို႔ ကြယ္လြန္သြားေပမယ့္ ကမၻာ့ျပည္သူမ်ားရဲ့ရင္ထဲကေတာ့ ဖီဒယ္လ္ကာစထ႐ိုဆိုတဲ့ပုဂၢိဳလ္ႀကီးဟာ ဘယ္ေတာ့မွ ေပ်ာက္ကြယ္သြားမွာမဟုတ္ပါဘူး။

သတိရမိပါေသးတယ္။ ဗမာျပည္ထဲမွာ တ႐ုတ္ျဖဴက်ဴးေက်ာ္မႈရွိေနေသးခ်ိန္၊ အေမရိကန္သံ႐ုံးနဲ႔ ေကာင္စစ္ဝန္႐ုံးေတြေရွ႕မွာ ဆႏၵျပပြဲေတြ ၾကာခဏေပၚေနခ်ိန္၊ ကမၻာအရပ္ရပ္မွာ နယ္ခ်ဲ႔ဆန္႔က်င္ေရးနဲ႔ ကမၻာ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေႂကြးေၾကာ္သံနဲ႔လႈပ္ရွားမႈေတြ ၿခိမ့္ၿခိမ့္သဲက်င္းပေနခ်ိန္မွာ က်ဴးဘားမွာ ဘာတစၥတာအာဏာရွင္ကိုျဖဳတ္ခ်ၿပီး ေအာင္ပြဲခံလိုက္တာဟာ တကယ္ပဲ အေနာက္က ေနထြက္သလိုျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။

အဲဒီတုန္းက တိုးတက္သူေတြရဲ့ပါးစပ္ဖ်ားမွာ ကာစထ႐ိုရဲ့နာမည္ဟာ အလြန္ေရပန္းစားေနခဲ့ပါတယ္။ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာ က်ဴးဘားစီး-ယန္ကီးႏိုး (Cuba-Si! Yankee-No!)) ဆိုတဲ့ ေႂကြးေၾကာ္သံပ်ံဝဲေနခဲ့သလို ဗမာျပည္ကစာေပေလာကမွာလည္း က်ဴးဘားေတာ္လွန္ေရးနဲ႔ က်ဴးဘားေခါင္းေဆာင္ႀကီးကို ခ်ီးက်ဴးတဲ့ကဗ်ာေတြစာေတြ ပလူပ်ံခဲ့ပါတယ္။ အ႐ြယ္အစားအားျဖင့္ အေမရိကန္ကျပည္နယ္ေလးတခုေလာက္ ေတာင္မွမရွိတဲ့၊ လူဦးေရအားျဖင့္ နယူးေယာက္ၿမိဳ့နဲ႔ မတိမ္းမယိမ္းသာရွိတဲ့ႏိုင္ငံတခုကို ကမၻာ့ဗိုလ္ပုံအလယ္မွာအ႐ႈံးေပးလိုက္ရတဲ့ အိမ္ျဖဴေတာ္က ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ ကစထ႐ိုကိုလုပ္ႀကံဖို႔ နည္းမ်ိဳးေပါင္းစုံအႀကိမ္ေပါင္း ၆ဝဝေက်ာ္ ႀကံစည္ခဲ့တယ္ (အဲဒီအထဲက တနည္းက ကာစထ႐္ိုေသာက္တဲ့ေဆးျပင္းလိပ္မွာ အဆိပ္ထည့္ဖို႔ႀကိဳးစားတာျဖစ္ပါတယ္) ဆိုတဲ့အခ်က္ကိုၾကည့္ရင္ က်ဴးဘားေတာ္လွန္ေရးရဲ့ ဂယက္နဲ႔ ဝါရွင္တန္ကေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ့အရွက္ကို ခန္႔မွန္းလို႔ရႏိုင္ပါတယ္။

ေနာက္ၿပီး ၁၉၆၁ခုႏွစ္၊ ဧၿပီလ ၁၇ရက္ေန႔မွာ အေမရိကန္က တႏွစ္မၽွေလ့က်င့္၊ လက္နက္တပ္ဆင္ေပးထားတဲ့ က်ဴးဘားက ေျပးလာတယ္ ဆိုသူ ၁၅ဝဝ ေလာက္က ကာစထ႐ိုကိုျဖဳတ္ခ်ဖို႔အတြက္ အေမရိကန္ စစ္သေဘၤာတစင္းေပၚကေနခ်ေပးတဲ့ေလွေတြနဲ႔ က်ဴးဘားႏိုင္ငံကို တက္တိုက္တဲ့အေရးအခင္းေပၚခဲ့ပါတယ္။

ဒါေတြအားလုံးကို အိုက္စင္ဟာဝါအစိုးရ စီစဥ္ျပဳလုပ္တာပါ။ စီအိုင္ေအအစီအစဥ္နဲ႔လုပ္ခဲ့တဲ့ အဲဒီကမ္းတက္တိုက္ပြဲႀကီးဟာ ဧၿပီလ၂ဝရက္ေန႔ မွာပဲ ေသသူေသ၊ အဖမ္းခံရသူခံရနဲ႔ အဆုံးသတ္သြားပါတယ္။ ဒီအျဖစ္အပ်က္ေပၚေပါက္ၿပီးေနာက္ လပိုင္းအတြင္းမွာတက္လာတဲ့ ကင္ေနဒီ ခမ်ာမေတာ့ ျပည္တြင္းေရာ ျပည္ပမွာပါ အႀကီးအက်ယ္အေဝဖန္ခံရပါေတာ့တယ္။ ဒီလိုနဲ႔ကာစထ႐ိုတို႔က ေနာက္တႏွစ္အၾကာ၊ ၁၉၆၂ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလထဲမွာ အဲဒီဝက္ပင္လယ္ေအာ္ (Bay of Pigs)အေရးအခင္းမွာဖမ္းမိခဲ့တဲ့ သုံ႔ပန္း ၁၁၁၃ ဦးကို ျပန္လႊတ္ေပးလိုက္ေတာ့ ဝါရွင္တန္ အဖို႔ ႏွစ္ျပန္ရွက္-အခံခက္ ျဖစ္ခဲ့ရ ပါတယ္။

ဖီဒယ္ကာစထ႐ိုကို ၁၉၂၆ခုႏွစ္မွာ က်ဴးဘားကၽြန္းအေရွ႔ပိုင္းက ဘီရန္(Birán,)ဆိုတဲ့ၿမိဳ့ကေလးမွာ ေမြးဖြားခဲ့တာပါ။ သူ႔မိဘမ်ားက ေျမရွင္ေတြပါ။ သူဟာ ငယ္စဥ္က စန္တီယာဂိုနဲ႔ဟာဗာနာတို႔မွာရွိတဲ့ ပုဂၢလိကသာသနာျပဳေက်ာင္းေတြမွာ ေက်ာင္းေနခဲ့ၿပီး ဟာဗာနာ တကၠသိုလ္မွာ ဥပေဒပညာဆည္းပူးခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေခတ္အဲဒီအခ်ိန္မွာ ပညာေလးတတ္လို႔သာ မာ့က္စ္ဝါဒနဲ႔ထိေတြ႔ႏိုင္တယ္လို႔ဆိုရမွာပါ။

တကယ္က်ေတာ့ က်ဴးဘားဟာ လက္တင္အေမရိကႏိုင္ငံေတြထဲမွာ ေနာက္ဆုံးမွ တရားဝင္လြတ္လပ္ေရးရခဲ့တဲ့ႏိုင္ငံျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ စပိန္ကိုလိုနီလက္ေအာက္က လြတ္တယ္ဆိုတာနဲ႔ပဲ ဒီကၽြန္းႏိုင္ငံေလးဟာ အသစ္ေပၚထြက္လာေနတဲ့ အေမရိကန္နယ္ခ်ဲ႔သမားရဲ့ လက္ခုပ္ထဲကို ေရာက္ခဲ့ရပါတယ္။ အေမရိကန္ဟာ အဲဒီတုန္းက က်ဴးဘားႏိုင္ငံရဲ့စီးပြားေရးတခုလုံးလိုလိုနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးေလာကတခုလုံးကို ခ်ဳပ္ကိုင္ထားတာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလိုအေျခအေနမွာ က်ဴးဘားႏိုင္ငံ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကိုျပင္ဆင္ေရးဆြဲခဲ့တဲ့ ပလတ္ျပင္ဆင္ခ်က္(Platt amendment)ဆိုတာဟာ အေမရိကန္က ဒီႏိုင္ငံထဲကိုစစ္ေရးအရ စြက္ဖက္ခြင့္ျပဳတယ္ဆိုတာေတာင္ ပါရွိပါတယ္။

၂ဝရာစုႏွစ္ ပဌမတဝက္၊ ႏွစ္ေပါင္း ၅ဝေက်ာ္တိုင္ က်ဴးဘားျပည္သူေတြ မေက်မနပ္ ေအာင့္အည္းေနခဲ့ရတဲ့ခံစားခ်က္ဟာ ကာစထ႐ိုတို႔ရဲ့ ေတာ္လွန္ေရးမွာ ေပါက္ကြဲထြက္လာတာပဲလို႔ေျပာရမွာပါ။

က်ဴးဘားနဲ႔ဖီဒယ္ကာစထ႐ိုကို အေနာက္ႏိုင္ငံေတြက အလြန္တရာမုန္းတီးတဲ့ ေနာက္အခ်က္တခ်က္က ဒီႏိုင္ငံဟာ သူတို႔တေတြ မတရား ပိတ္ဆို႔ညစ္ပတ္ထားတဲ့အၾကားကပဲ သူ႔ႏိုင္ငံတြင္းမွာ အရင္းရွင္-ေျမရွင္စနစ္ကို ဖ်က္သိမ္းႏိုင္ခဲ့တာ၊ စာမတတ္ေျမာက္မႈကို ပေပ်ာက္ေအာင္ လုပ္ႏိုင္ခဲ့တာ၊ လူတိုင္းအိုးနဲ႔အိမ္နဲ႔ေနႏိုင္ေအာင္ ဖန္တီးေပးခဲ့တာ၊ ကမၻာမွာ ပထမတန္းက်န္းမာေရးစနစ္ (အေမရိကန္က ပိုက္ဆံရွိသူ ေတြေတာင္ သြားၿပီးအကုသခံၾကတယ္)ထူေထာင္ခဲ့တာ၊ က်ဴးဘားႏိုင္ငံသားေတြရဲ့ ပ်မ္းမၽွလူ႔သက္တမ္းကို အမ်ားႀကီးဆြဲဆန္႔ႏိုင္ခဲ့တာ (က်ဴးဘားႏိုင္ငံက ပ်မ္းမၽွလူ႔သက္တမ္းဟာ ၇၉ ဒသမ ၃၉ႏွစ္ ျဖစ္ၿပီး ၇၈ ဒသမ ၉၄ ႏွစ္ဆိုတ ဲ့အေမရိကန္ႏိုင္ငံထက္ေတာင္ သာပါတယ္)၊ ပညာေရး၊ ယဥ္ေက်းမႈေရး၊ အားကစားစတာေတြမွာ ကမၻာ့ထိပ္သီးႏိုင္ငံေတြနဲ႔ ရင္ေဘာင္တန္းလိုက္လာႏိုင္တာ စတာေတြေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။

၁၉၅၂ခုႏွစ္မွာ ဘာတစၥတာက ဒုတိယအႀကိမ္အာဏာသိမ္းေတာ့ ဖီဒယ္လ္နဲ႔သူ႔ရဲေဘာ္ေတြ (အဲဒီအထဲမွာသူ႔ညီရာအူးလ္၊ သူ႔ႏွမေဟဒီးနဲ႔ မယ္လ္ဘာတို႔လည္းပါပါတယ္)ဟာ တိုက္ပြဲဝင္အဖြဲ႔တဖြဲ႔ ဖြဲ႔စည္းၿပီး ၁၉၅၃ ခုႏွစ္ ဂ်ဴလိုင္လ ၂၆ရက္ေန႔မွာ စန္တီယာဂိုမွာရွိတဲ့ မြန္ကာတာ (Moncada)စစ္တန္းလ်ားေတြကို ဝင္တိုက္ၾကပါတယ္။ သူတို႔႐ႈံးနိမ့္ၿပီး ပါဝင္သူ လူငယ္ ၁၂ဝ ေလာက္ထဲက တဝက္နီးပါးကို အာဏာရွင္ အစိုးရက ဖမ္းမိၿပီးေနာက္မွာ သတ္ပစ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီတုန္းကအဖမ္းခံခဲ့ရတဲ့ ဖီဒယ္လ္ကာစထ႐ိုက တရား႐ုံးမွာ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ခုခံ ကာကြယ္ရင္း ေလးနာရီၾကာ ေျပာၾကားခဲ့တဲ့မိန္႔ခြန္းထဲက ေနာက္ဆုံးမွာပါတဲ့ “သမိုင္းဟာ ငါ့ကိုအျပစ္မရွိေဖာ္ျပလိမ့္မယ္”("La historia me absolverá")ဆိုတဲ့မိန္႔ခြန္းဟာ ကမၻာတြင္ခဲ့တယ္လို႔ဆိုရပါမယ္။

၁၉၅၈ ခုႏွစ္က ဆီယက္ထရာမယ္စ္ထရာ (Sierra Maestra)ေတာင္တန္းေတြထဲမွာ လူ ၁၂ေယာက္နဲ႔ စတင္ခဲ့တဲ့ေတာ္လွန္ေရးဟာ ၁၉၅၉ခုႏွစ္၊ ဇန္နဝါရီလ ၁ရက္ေန႔မွာ အာဏာရွင္ဘာတစၥတာကို က်ဴးဘားႏိုင္ငံက ထြက္ေျပးသြားေစခဲ့ပါတယ္။ ဘာတစၥ တာအစိုးရကို ျပဳတ္က်ေစတဲ့ေတာ္လွန္ေရးရဲ့အဆုံးပိုင္းမွာ ရက္သတၱပတ္အၾကာ ၿမိဳ့ေပၚက အလုပ္သမားသပိတ္ႀကီးနဲ႔လည္း ေပါင္းစပ္မိသြားလို႔ ျဖစ္တယ္လို႔ဆိုၾကပါတယ္။

သမိုင္းမွာ လူထုေတြအတြက္ သူရဲေကာင္းေတြ၊ စံနမူနာျပဳစရာလူပုဂၢိဳလ္ လိုအပ္တဲ့ကြက္လပ္ေတြ ေပၚလာေလ့ရွိပါတယ္။ ၂ဝရာ စုႏွစ္အတြင္း ဥေရာပမွာလီနင္-စတာလင္၊ အေရွ႔အာရွမွာ ေမာ္စီတုန္း-ဟိုခ်ီမင္း၊ ဒီေနာက္အေနာက္တိုင္း အေမရိကတိုက္မွာ ကာစထ႐ိုတို႔ဟာ အဲဒီ ကြက္လပ္ေတြကိုျဖည့္သူေတြလို႔ေျပာရပါမယ္။

ရဲေဘာ္ေအာင္ထက္