လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖါက္မႈအတြက္ အာဏာရွင္ေတြကိုတရားစြဲသင့္/မစြဲသင့္

လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖါက္မႈအတြက္ အာဏာရွင္ေတြကိုတရားစြဲသင့္/မစြဲသင့္

SATURDAY, 17 SEPTEMBER 2011 03:35 ကက္သရင္း ဆခ္ခင္းခ္ (ဘာသာျပန္ ဝင့္ထန္း) ေမာကၡာပညာေရးမဂၢဇင္းမွကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။

လူသတ္မွႈ၊ မ်ဳိးတံုးသတ္ျဖတ္မွႈနဲ႔လူသားထုအေပၚ ရာဇ၀တ္မွႈေတြ က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ စစ္အာဏာရွင္ေတြအတြက္ ယေန႔ ေျပးစရာေျမမရွိ အခ်ိန္မရွိေတာ့ပါဘူး။

ၿပီးခဲ့တဲ႔လေတြမွာ ဆာဘီးယားက စစ္ရာဇ၀တ္မွႈက်ဴးလြန္တဲ့ တရားခံေျပးေတြကို 'သဟိတ္ဂ္' ခံုရံုးကို လႊဲေပးခဲ့ပါတယ္။ ကို္င္ရိုမွာ အီဂ်စ္သမၼတေဟာင္း ဟို႔စနီမူဘာ ရက္ခ္ကို ရံုးထုတ္ေနပါတယ္။ ကင္ညာ ႏိုင္ငံရဲ့ ၂၀၀၇-၀၈ ခုႏွစ္ ေရြးေကာက္ပြဲအၿပီး အၾကမ္းဖက္ သတ္ျဖတ္မွႈေတြကို ႏိုင္ငံတကာရာဇ၀တ္ခံုရံုးက ၾကားနာစစ္ေဆးလ်က္ ရွိပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ဒီလို ခံုရံုးတင္ဖို႔ႀကိဳးစားတာေတြကို မလိုလားသူေတြလည္းရွိပါတယ္။ စစ္ရာဇ၀တ္မွႈက်ဴးလြန္ တဲ့ အာဏာရွင္ေတြအေပၚ တရားစြဲဖို႔ႀကိဳးစားျခင္းဟာ ဒီမိုကေရစီကိုပိုခ်ည့္နဲ႔ေစမယ္၊ ပဋိပကၡေတြပိုမ်ား လာမယ္၊ လူအခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္ဖို႔ ပိုတြန္းေပးသလိုျဖစ္မယ္လို႔ ျမင္ၾကသူေတြလည္းရွိပါတယ္။

ေ၀ဖန္သူေတြရဲ႔အျမင္ကေတာ့ လစ္ဗ်ားက ကာနလ္ ကဒါဖီနဲ႔ ဆူဒန္က အုိမာ အယ္လ္ဘာရွား တုိ႔လို အာဏာရွင္ေတြကို ႏိုင္ငံတကာခံုရံုးတင္ဖို႔ေျပာဆိုျခင္းဟာ သူတို႔အာဏာလက္မလႊတ္ရဲေအာင္ လုပ္ထား သလိုျဖစ္မယ္၊ ဒီမုိကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းေရးအတြက္ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးလမ္းေၾကာင္းေပၚဖို႔ ပိုၾကန္႔ ၾကာမယ္လို႔ ဆိုၾကပါတယ္။

သူတို႔ ေထာက္ျပတဲ့ႏိုင္ငံတခုက အယ္လ္ဆာဗာဒိုး ပါပဲ။ အဲဒီမွာ လြန္ခဲ့တဲ့ ၂၂ ႏွစ္က ဘရင္ဂ်ီ ဘုန္းႀကီး ေတြကိုသတ္ျဖတ္ခဲ့တဲ့ အစိုးရေခါင္းေဆာင္ေတြကို တရားစြဲဆိုမွႈေတြလုပ္ေတာ့ အခုထိျပည္တြင္း မတည္ ၿငိမ္မွႈနဲ႔ အခ်ဳပ္အျခာ(အာဏာ)မခိုင္ၿမဲမွႈေတြ ႀကံဳေနရတယ္လုိ႔ ဆိုပါတယ္။

ႏို႔ေပမယ့္ က်မတို႔မသိတာက ျပစ္မွႈက်ဴးလြန္သူေတြကို ႏိုင္ငံတကာခံုရံုးလႊဲေျပာင္းေပးလုိက္တာေၾကာင့္ အယ္လ္ ဆာဗာဒိုးကို ပိုၿပီးမတည္မၿငိမ္ ျဖစ္ေစတာလား။ ကဒါဖီကို I.C.C က စြဲခ်က္မတင္ဘူးဆိုရင္ လစ္ဗ်ားဟာ ဒီကေန႔အေျခအေနထက္ ပိုေကာင္းလာမွာလား ဆိုတာပါပဲ။

တကယ္ေတာ့ ဒီထင္ျမင္ခ်က္ေတြဟာ တကယ္မရွိေသးတဲ့ အေျခအေနအေပၚ သေဘာတူသလား မတူ ဘူးလားဆိုတာအျငင္းပြားေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။ I.C.C က ကဒါဖီကို ႏိုင္ငံတကာခံုရံုးတင္ တရားစြဲဆိုဖို႔ လုပ္တာဟာ သူအာဏာလက္မဲ့ျဖစ္သြားတာနဲ႔ ထြက္ေျပးပုန္းေအာင္းဖို႔တြန္းေပးလိုက္တာလား။ အဲဒီလို စြဲခ်က္တင္တာက သူ႔ရဲ့ အာဏာေနာက္ဆံုးေန႔ရက္ေတြကို တိုေတာင္းေစမွာလား၊ ပိုၾကာရွည္ေစမွာလား။

လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ တရားစြဲဆိုမွႈအေပၚ ေ၀ဖန္သူေတြကို၊ က်မတုိ႔က သမုိင္းေၾကာင္းဆိုင္ရာ အခ်က္ အလက္ အေထာက္အထားေတြနဲ႔ ျပန္ေမးခြန္းထုတ္စရာ ရွိလာပါတယ္။

ဒီေနရာမွာ အာဏာရွင္စနစ္ကေန ဒီမိုကေရစီစနစ္ကိုအသြင္ကူးေျပာင္းေနတဲ့တိုင္းျပည္ေတြ သို႔မဟုတ္ ျပည္တြင္းစစ္ကေန ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကိုအသြင္ကူးေျပာင္းေနတဲ့တိုင္းျပည္ေတြအေပၚ က်မရဲ႕ သုေတသန ေတြ႔ရွိခ်က္ကို ေျပာပါရေစ။ အဲဒီလို အသြင္ကူးေျပာင္းဆဲကာလမွာ၊ လူ႔အခြင့္အေရးက်ဴးလြန္ခဲ့သူေတြ အေပၚ တရားစြဲဆိုမွႈမရွိတဲ့တိုင္းျပည္ထက္၊ တရားစြဲဆိုမွႈရွိတဲ့တိုင္းျပည္မွာ ေနာက္ထပ္ ဖိႏွိပ္မွႈေတြပိုၿပီး ေလ်ာ့ပါးက်ဆင္းေစတယ္ ဆိုတာပါပဲ။

လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မွႈေတြကို ရံုးတင္တရားစြဲမွႈလုပ္ႏိုင္ခဲ့တဲ့အာဂ်င္တီးနားနဲ႔ တရားစြဲဆိုျခင္းမရွိတဲ့ ဘရာဇီးကို ႏွႈိင္းယွဥ္ၾကည့္ရင္၊ က်မေတြ႔တာက တရားစြဲရံုးတင္ႏိုင္ျခင္းက လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္ မွႈေတြ က်ဆင္းေစတယ္၊ အၾကမ္းဖက္မွႈေလ်ာ့ပါးေစတယ္၊ ဒီမိုကေရစီကိုႀကံ့ခိုင္ေစပါတယ္။

၁၉၈၀ ကေန ၂၀၀၄ ခုႏွစ္အတြင္း အာဏာရွင္စနစ္ကေန ဒီမုိကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းခဲ့တဲ့ႏိုင္ငံ ၁၀၀ အနက္၊ ၄၈ ႏိုင္ငံမွာ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မွႈ အနည္းဆံုးတစ္မွႈကို ရံုးတင္တရားစြဲႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ၃၃ ႏိုင္ငံမွာက ႏွစ္မွႈ သို႔မဟုတ္ ႏွစ္မွႈထက္ပိုၿပီး တရားစြဲဆိုႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။

လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ ယခင္ အစုိးရအရာရွိေဟာင္းေတြအေပၚ ရံုးတင္တရားစြဲဆိုႏိုင္ခဲ့ တဲ့တိုင္းျပည္ေတြမွာ မတရားႏွိပ္စက္ညွဥ္းပန္းမွႈ၊ သတ္ျဖတ္မွႈ၊ ႏိုင္ငံေရးအရအက်ဥ္းခ်မွႈေတြ အမ်ားႀကီး ေလ်ာ့ပါးက်ဆင္းတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ ျပည္တြင္းစစ္က ဖိႏွိပ္မွႈေတြကိုပိုမ်ားေစတယ္ဆိုဦးေတာ့၊ ျပည္ တြင္းစစ္နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ရံုးတင္စစ္ေဆးမွႈေတြဟာ ေ၀ဖန္သူေတြေျပာသေလာက္ အေျခအေနေတြကို ပိုမဆိုးရြားေစပါဘူး။

လူ႔အခြင့္အေရးေဖာက္ဖ်က္က်ဴးလြန္ခဲ့သူေတြအေပၚ အျပစ္ေပးအေရးယူျခင္းက အနာဂတ္ေခါင္းေဆာင္ ေတြ ေနာက္ထပ္ ဒါမ်ဳိးေတြမက်ဴးလြန္ႏိုင္ေအာင္ ဟန္႔တားေပးႏိုင္ပါတယ္။

၁၉၄၉ ခုႏွစ္ကေန ၁၉၇၀ ျပည့္ႏွစ္ေတြအထိ ႏူရင္ဘတ္ ခံုရံုးတင္စစ္ေဆးမႈေတြကိုၾကည့္ရင္၊ ဒုတိယ ကမၻာစစ္အတြင္း လူ႔အခြင့္အေရးက်ဴးလြန္ခဲ့ၾကတဲ့ႏိုင္ငံေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ အစုိးရအရာရွိေတြဟာ သူတို႔ရဲ့ ဆိုးရြားတဲ့ျပစ္မွႈေတြအတြက္ သက္ညွာခြင့္မရခဲ႔ၾကပါဘူး။

ၿပီးခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္ႏွစ္ခုအတြင္း ဒီလို အျပစ္ေပးအေရးယူႏိုင္မွႈေတြ ျပန္ေပၚလာခဲ့ပါတယ္။ အက်ဳိးဆက္ အျဖစ္ အစိုးရအရာရွိေတြဟာ လူသတ္ဖုိ႔နဲ႔သူတို႔ရဲ့ႏိုင္ငံေရးၿပိဳင္ဖက္ကို ႏွိပ္စက္ၫွဥ္းပမ္းဖို႔မလုပ္ခင္မွာ၊ သတိႀကီးႀကီးထားလာၾကတာ ေတြ႔ရပါတယ္။

ေနာက္ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္သူေတြကို ရံုးတင္စစ္ေဆးႏိုင္ျခင္းဟာ နယ္နမိတ္ျဖတ္ဟန္႔တားႏိုင္မွႈ ေတြ ရရွိေစပါတယ္။ ေဒသတခုက ႏိုင္ငံအခ်ဳိ႕ရဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးက်ဴးလြန္မွႈေတြကို တရားစြဲဆိုႏုိင္ခဲ့ရင္၊ သူတုိ႔ အိမ္နီးခ်င္းႏုိင္ငံေတြမွာလည္း ဖိႏွိပ္သတ္ျဖတ္မွႈေတြ အလိုလိုက်ဆင္းသြားေစပါတယ္။

အာဂ်င္တီးနားမွာ လူ႔အခြင့္အေရးက်ဴးလြန္သူ ၈၁ ဦးကို တရားစြဲခဲ့ပါတယ္။ ခ်ီလီမွာ ၆၆ ဦးကို တရားစြဲခဲ့ ပါတယ္။ အဲဒီ စစ္အာဏာရွင္ေဟာင္းေတြရဲ့ရာဇတ္၀တ္မွႈေတြနဲ႔ သူတို႔အေပၚ အျပစ္ေပးမွႈေတြကိုၾကည့္ၿပီး၊ လာတင္အေမရိကရဲ့ ေနာက္ေပါက္စစ္အရာရွိေတြဟာ သင္ခန္းစာယူလာႏိုင္ၾကပါလိမ့္မယ္။

အျပစ္ေပးအေရးယူမွႈေတြဟာ အတိတ္ကထက္၊ ယေန႔အခါ ျဖစ္ႏုိင္ေခ်ပိုမ်ားေနတယ္ဆိုတာ သေဘာ ေပါက္လာၾကပါလိမ္႔မယ္။ ဒီအခ်က္က ကေန႔အခါ လာတင္အေမရိကႏိုင္ငံေတြမွာ စစ္အာဏာသိမ္းပြဲေတြ ဘာေၾကာင့္ရွားပါးသြားရသလဲဆိုတာကို ရွင္းျပေနပါတယ္။

အလားတူပါပဲ။ ကိုင္ရို တရားရံုး၀က္ၿခံထဲက ဟို႔စနီ မူဘာရက္ခ္ရဲ့ျမင္ကြင္းဟာ အဲဒီေဒသက အစိုးရအရာ ရွိေတြ ေနာက္ေနာင္ သူတု႔ိလူထုအေပၚ ဖိႏွိပ္မွႈေတြ မလုပ္ႏိုင္ေအာင္ဟန္႔တားမွႈကို ျဖစ္ေစပါတယ္။

သို႔ေသာ္ မူဘာရက္ခ္ရဲ့ျဖစ္ရပ္က၊ လက္ရွိ အၾကမ္းဖက္ႏွိပ္စက္မွႈေတြ အမ်ားႀကီးက်ဴးလြန္ေနတဲ့ဆူဒန္က မစၥတာဘာရွားနဲ႔ ဆီးရီးယားက သမၼတ ဘာရွာ အယ္လ္အာဆဒ္တို႔ကို ေနာင္တရမွႈနဲ႔ဟန္႔တားႏိုင္မွႈ ျဖစ္ ခ်င္မွ ျဖစ္ပါလိမ္႔မယ္။

အာဏာရွင္ေတြရဲ့သမုိင္းကိုျပန္ၾကည့္ရင္၊ အာဏာအတြက္ ဘာျဖစ္ျဖစ္ရူးရူးမိုက္မိုက္ ဆုပ္ကိုင္ထားခ်င္သူ ေတြ ရွိတတ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီလို အာဏာကိုအေသဆုပ္ကိုင္ထားမွႈေတြဟာ သူတို႔ကုိရံုးတင္ဖို႔ ၿခိမ္းေျခာက္တာေၾကာင့္ ျဖစ္လာတယ္လို႔ေတာ့ ေျပာလို႔မရပါဘူး။

ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ လူထုအေပၚ ျပစ္မွႈက်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ အစိုးရအားလံုးကို ရံုးတင္တရားစြဲရမွာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါမွ ကိုယ့္ႏိုင္ငံမွာ တရားမွ်တမွႈေပၚထြန္းလိုတဲ့ဆႏၵေတြ အၿမဲရွိေနမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူး ေျပာင္းဆဲကာလမွာ တရားစြဲဆိုႏိုင္ဖို႔ ႏိုင္ငံေရးအေျခအေနေတြမရွိေသးရင္ေတာင္မွ၊ ေနာက္ပိုင္းမွာ ရံုးတင္ တရားစြဲဆိုမွႈေတြလုပ္ၾကရမွာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ကေမၻာဒီးယားက လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ ၃၀ ေက်ာ္က ေၾကာက္မက္ဖြယ္လူသတ္ကြင္းအတြက္၊ မႏွစ္က ပထမဆံုး အႀကိမ္ စစ္ရာဇ၀တ္ေကာင္ေတြကို ျပစ္ဒဏ္စီရင္ခဲ့ပါတယ္။ ဥရုေဂြး ျပည္တြင္းတရားရံုးကလည္း လူ႔အခြင့္အေရး ဆိုးဆိုးရြားရြားက်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့အာဏာရွင္ သမၼတေဟာင္း ဟြန္ မာရီယာ ေဘာ္ဒါဘာရီ ကို တရားစြဲ ဆိုဖို႔ ႏွစ္ ၂၀ ၾကာ အခ်ိန္ယူခဲ့ရပါတယ္။ အတိုက္အခံႏိုင္ငံေရးမားေတြကို သတ္ျဖတ္ဖို႔အမိန္႔ေပး မွႈနဲ႔ ေနာက္ဆံုး ေဘာ္ဒါဘာရီ ဟာ ႏွစ္ ၃၀ ေထာင္က်သြားပါတယ္။

အတိတ္ကို ျပန္ရင္ဆိုဖို႔ဆိုတာ ဘယ္တိုင္းျပည္အတြက္မွ မလြယ္ကူပါဘူး။ အတိတ္က က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ အမွားေတြကို မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္တာ၀န္ယူဖုိ႔ ေတာင္းဆိုလာတဲ့အခါ၊ ေခါင္းေဆာင္အားလံုးနီးပါးက အတိတ္စာမ်က္ႏွာေတြလွန္ပစ္ၿပီး၊ အနာဂတ္ကိုပဲ မ်က္ႏွာမူခ်င္ၾကပါတယ္။

သို႔ေပမယ့္ ကေန႔အခ်ိန္မွာ တရားမွ်တမွႈေပၚထြန္းဖို႔ ေတာင္းဆိုမွႈေတြ ပိုအားေကာင္းလာေနပါတယ္။ ယခင္ အာဏာရွင္ေဟာင္းေတြကို သူတို႔ျပစ္မွႈေတြအတြက္တာ၀န္ယူဖုိ႔ တရားစြဲဆိုႏိုင္တဲ့တိုင္းျပည္ေတြ ဟာ ေရရွည္မွာ ဒီမိုကေရစီႀကံ့ခိုင္သန္စြမ္းမွႈ ပိုရွိလာၾကပါတယ္။

(Kathryn Sikkink မွာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ မင္နီဆိုးတာ တကၠသိုလ္မွ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံ ပါေမာကၡျဖစ္ၿပီး၊ "The Justice Cascade: How Human Rights Prosecutions Are Changing World Politics" နာမည္ေက်ာ္ စာအုပ္ေရးသူ ျဖစ္ပါတယ္။)

၀င္႔ထန္း

Source: NY Times