ျမန္မာကဗ်ာဖတ္ျခင္း(၂) စံညိမ္းဦး

ျမန္မာကဗ်ာဖတ္ျခင္း(၂)

''နာရီတခုတည္းနဲ႔ ရြာလည္''
အမ်ိဳးသမီးကဗ်ာဆရာမ(၃)ေယာက္ကို စိတ္ဝင္စားစရာျဖစ္မိတယ္။ အေနာက္နန္းမေတာ္မျမေလးရယ္။ လိႈင္ထိပ္ေခါင္တင္ရယ္။ ေတာင္တြင္း ရွင္ၿငိမ္းမယ္ရယ္ ျဖစ္တယ္။

အမွန္က အမ်ိဳးသမီးကဗ်ာဆရာမရယ္ေျပာရင္ 'မယ္ေခြ၊ မင္းႀကီးကေတာ္ခင္ဆံု၊ မိျဖဴ၊ မိညိဳ'စသျဖင့္ ရွိေသးတယ္။ ဒါေပမဲ့ ထို၃ေယာက္ကို ပိုစိတ္ဝင္တစားျဖစ္မိတယ္။ ဘာလို႔စိတ္ဝင္စားလဲေမးရင္ စိတ္ဝင္စားလို႔ျဖစ္တယ္။ တဦးခ်င္းအလိုက္ ကဗ်ာပံုသ႑ာန္အဖံုဖံု ေရးၾကေပမယ့္ နာမည္ေက်ာ္တာ 'ေဘာလယ္'တေယာက္။ 'ပတ္ပ်ိဳး'တေယာက္။ 'အိုင္ခ်င္း'တေယာက္ျဖစ္တယ္။ ဒါကို ေနာက္ပိုင္းမွဆက္ေရးပါမယ္။ မျမေလးတို႔ လိႈင္ထိပ္ေခါင္တင္တို႔ရဲ့ နံမည္ေက်ာ္ကဗ်ာေတြကို ျမန္မာပရိသတ္က စာယဥ္ၿပီးသားမ်ားျဖစ္တယ္။ သီခ်င္းေတြ နားေထာင္ဖူး သလို စာသမား၊ ဂီတသမား၊ ရုပ္ရွင္သမားေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳးယူသံုးၾကတာမို႔ မစိမ္းဘူး။ က်ေနာ္ ခုေျပာလိုတာအဓိက က 'နာရီတခုတည္းနဲ႔ကို ရြာလည္'တဲ့အေၾကာင္း ျဖစ္တယ္။ ကဗ်ာဖတ္ရင္း မူးေနာက္ရတဲ့ဖီလင္ပါ။ တကယ္က က်ေနာ္မသိတာပါ။

ေရွးကဗ်ာျဖစ္ျဖစ္၊ မ်က္ေမွာက္ကဗ်ာျဖစ္ျဖစ္၊ ႏိုင္ငံတကာကဗ်ာျဖစ္ျဖစ္ သူ႔ေခတ္နဲ႔သူကဗ်ာဟာ ဆက္စပ္တယ္။ သူ႔ေခတ္ လူမႈအေဆာက္ အအံုဟာ သူ႔ကဗ်ာမွာထိစပ္ေနတယ္။ ေခတ္ေဟာင္းကဗ်ာဆရာရဲ့ ကဗ်ာမွာသံုးတဲ့ ေခတ္ေဟာင္းဘာသာစကားကို မ်က္ေမွာက္စာဖတ္သူက နားလည္ဖို႔မလြယ္တာ သဘာဝက်တယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ခက္ဆစ္ဖြင့္ခ်က္ေတြ၊ ေပါရာဏဖြင့္ခ်က္ေတြမပါဘဲ မခံစားႏိုင္ဘူးျဖစ္ၾကရတယ္။ ေခတ္ေဟာင္းဘာသာစကားက ကာလ အင္မတန္ေဝးကြာလြန္းတဲ့အခါမွာဆို ပိုလို႔ဆိုးတယ္။ ဘယ္လိုမွ နားမလည္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။ ဒီအထဲကမွ နာရီတခုနဲ႔ရြာလည္တာ ေျပာခ်င္တယ္။

''ၾကာခ်ည္ရံ၊ နာရီျပန္ပဟိုရ္ညိတ္ပါေပါ့၊ ေမွးမွိတ္လို႔စက္ပါေသာ္၊ ေရးမွ်မေပ်ာ္၊ လာႏိုးငယ္ေမွ်ာ္၊ ၾကာေမာ္ျမင့္ေဆာင္ထီး၊ ေရႊေဘာေတာ္တဉာဏ္ေပြလို႔၊ မလာေနတာရွည္တာေၾကာင့္ ေတြးရခက္ႀကီး''တဲ့
(မျမေလးရဲ့ေလးခ်ိဳးတပုဒ္မွ)

''သံုးပဟိုရ္တီးပါေပါ့ ေမွ်ာ္မျမင္၊ ေရႊၾကက္သံခ်ိဳ ေဆာ္လာသြင္းတယ္ေလ၊ လင္းမယ္လို႔ျပင္''တဲ့
(လိႈင္ထိပ္ေခါင္တင္ရဲ့ ပုလဲၿမိတ္စံုေဘာလယ္မွ)

''လြမ္းရက္နဲ႔ေဆာင္ဆီမွာ ၾကက္သံညီေဆာ္ေညာင္းလို႔ ေရႊေမာင္းသည္ခါေဆာ္ လင္းခုေပါ့ေနာ္''
(လိႈင္ထိပ္ေခါင္တင္ရဲ့ ပုလဲရည္ေငြဥခ်ီ ေတးထပ္မွ)

''စိန္ျခဴးၾကာေညာင္ လေရာင္လင္းပါလို႔ မွန္ေရႊျပဴတင္းငယ္က မယ္ခုေမွ်ာ္၊သံုးခ်က္စည္ေတာ္ ရိုက္ေဆာ္ညွင္းနယ္ေလး လင္းျပန္လုေနာ္''
(စိန္ျခဴးၾကာေညာင္ ေဘာလယ္မွ)

မျမၾကဳတ္ေခၚ နန္းမေတာ္မျမေလးနဲ႔ မဖြားႀကီးေခၚ လိႈင္ထိပ္ေခါင္တင္က အေမနဲ႔သမီးျဖစ္တယ္။ ႏွစ္ေယာက္လံုး အိမ္ေထာင္ေရးဇာတာ ညံ့တယ္။ အလြမ္းဇာတ္ခ်ည္းပဲ။ မျမေလးက အသတ္ခံရလို႔ေသတယ္။ ႏွစ္ေယာက္လံုး ႀကံဳရတဲ့ခ်စ္ေမတၲာက ပေဒသရာဇ္နန္းတြင္းအခ်စ္ဆိုေတာ့ကာ ဒင္ျပည့္က်ပ္ျပည့္ရယ္ မျဖစ္ဘူး။ အလြမ္းနဲ႔အေဆြးနဲ႔ အေမွ်ာ္နဲ႔လည္ေနတာပါပဲ။ ဇာတ္လမ္းေတြဖတ္ၿပီး ေၾကကြဲပူေဆြးစရာ ျဖစ္တယ္။ အလြမ္းကို ကူးစက္ စာနာေစတယ္။ ခက္ေနတာက ေျဖာင့္ေျဖာင့္ မလြမ္းႏိုင္ဘူး၊ နားမွ မလည္တာကိုး။ ကဗ်ာအလိုက ညမွာအိပ္မေပ်ာ္တာမွန္း သိတယ္။ ခ်စ္သူကို မိုးလင္းလုထိ ေစာင့္ေနတာေတြ။ ခ်စ္သူက မိုးလင္းခါနီးထိ ျပန္မလာတာေတြကို စကားလံုးတခ်ိဳ႔ ျပထားတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လံုးၿပီးမွန္းသမ္းေရာႀကိတ္ နားလည္ခံစားေပးႏိုင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ စႏိုးစေနာင့္ ျဖစ္ရတယ္။ ေရးျပထားရက္နဲ႔ ဘာမွန္းမသိတာပဲ။ နာရီအခ်ိန္အသံုးႏႈန္းေတြ ျဖစ္တယ္။ ဒါနဲ႔ အျခားဟာေတြက် နားလည္ေနသလား ေမးစရာျဖစ္တယ္။ ဒါလည္း ႀကိဳးစားရဖို႔ပဲရွိတယ္။ ေခတ္ေဟာင္းစာနဲ႔ ေခတ္ေဟာင္းဘာသာစကားကိုး။ အဖတ္မ်ားစာနာရင္ သိလာ ရိပ္စားလာႏိုင္ဖို႔ရွိတယ္။ နာရီကေတာ ့ျမန္မာနာရီစနစ္ကို သိကိုသိမွလိုျဖစ္တယ္။ အဲ့ဒါနဲ႔ က်ေနာ္ရြာလည္တာပဲ။ ျမန္မာနာရီသံုးတယ္။ နာရီေမာင္းကတီးရင္ 'ေနာင္'ျမည္မယ္။ ပဟိုရ္စည္ကတီးရင္ 'ဒိုင္း'လို႔ျမည္မယ္။ ေနာင္ဒိုင္းလို႔လည္း အသံစြဲၿပီးေျပာတတ္ၾကတယ္။ ေလွ်ာက္ရွာၾကည့္ေတာ့ ျမန္မာအခ်ိန္အတိုင္းအတာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ျမန္မာအဘိဓာန္ (၁၉၉၁)ႏွာ ၄၅ဝမွာ ဒီလိုေတြ႔တယ္။
၁။
''မ်က္စိ ၁ဝမွိတ္= တခဏ။ ၁ဝခဏ=၁လယ။ ၁ဝလယ=၁ခရာ(၁မုဟုတ္)။ ၁ဝခရာ=၁ျပန္။ ၆ျပန္=၁ဗီဇနာ။ ၁၅ဗီဇနာ=၁ပါဒ္။ ၄ပါဒ္=၁နာရီ။ ၆ဝနာရီ=၁ရက္။ ၃ဝရက္=၁လ။ ၁၂ လ=၁ႏွစ္။''
၂။
'ပဟိုရ္'ကို ဒီလို အနက္ဖြင့္တာလည္း ေတြ႔တယ္။ စက္(၃)နာရီႏွင့္ညီမွ်ေသာ ေရွးျမန္မာအခ်ိန္အပိုင္းအျခား (ေန႔ ၄ပဟိုရ္၊ ည၄ပဟိုရ္)။ ပဟိုရိစည္ကိုေတာ့ ျမန္မာဘုရင္လက္ထက္ အခ်ိန္နာရီအခ်က္ေပး တီးခတ္သည့္စည္ႀကီးလို႔ ေတြ႔တယ္။
၃။
(၁)ေန႔ကို ျမန္မာနာရီက (၆ဝ)ရွိတယ္။ ပဟိုရ္အားျဖင့္ ေန႔(၄)ႀကိမ္တီး ည(၄)ႀကိမ္တီး။ ေပါင္းတေန႔(၈)ႀကိမ္ က်တယ္။ ေမာင္းက(၁)နာရီမွာ (၁)ခ်က္တီးတယ္။ ေန႔တာအတိုအရွည္လိုက္ၿပီး (၇)ေမာင္း (၈)ေမာင္းတီးတယ္။ (၇)ေမာင္းမွာ ပဟိုရ္(၁)ႀကိမ္။ (၈)ေမာင္းမွာ ပဟိုရ္(၁)ႀကိမ္။ ေနဝင္ခ်ိန္မွာ ပဟိုရ္(၄၄)ခ်က္ တီးတယ္။ အဲ့ဒီအခ်ိန္ကို(၁)ခ်က္တီးလို႔ ေခၚျပန္တယ္။

ယေန႔ကာလ စက္နာရီ ညဦး(၉)နာရီခန္႔ျဖစ္တယ္။ ဆက္ၿပီး(၈)ေမာင္းျပည့္ရင္ ပဟိုရ္(၂၂)ခ်က္တီးရတယ္။ (၂)ခ်က္တီးလို႔ အခ်ိန္လို႔ ဆိုျပန္တယ္။ (၈)ေမာင္းျပည့္ျပန္ရင္ (၄၄)ခ်က္တီးတယ္။ အဲ့ဒါကို(၄)ခ်က္တီးလို႔ ေခၚျပန္တယ္။ နံနက္ေနထြက္ခ်ိန္နဲ႔ ကြက္တိလုပ္တယ္။ (၇)ေမာင္းေစ့ရင္ (၁)၁ခ်က္တီးၿပီး နံနက္(၁)ခ်က္တီးလို႔ သံုးတယ္။

မျမေလးရဲ့ေလးခ်ိဳးထဲက''ၾကာခ်ည္ရံ နာရီျပန္ပဟိုရ္ညိတ္ပါေပါ့ ေမွးမွိတ္လို႔စက္ပါေသာ္ ေရးမွ်မေပ်ာ္ လာႏိုးငယ္ေမွ်ာ္''ထဲက''နာရီျပန္ ပဟိုရ္ညိတ္ပါေပါ့''ဆိုတဲ့အခ်ိန္ဟာ ညနာရီကေန ေန႔နာရီကိုျပန္တဲ့ ပဟိုရ္စည္သံပင္ ၾကားေနရၿပီ။ ေရးေရးမွ် အိပ္လို႔မေပ်ာ္ဘူး။ လာဦးမလား ေမွ်ာ္ေနတယ္ေပါ့။ တကယ္မူးေနာက္သြားတယ္။ ဒါကို ဆရာဒဂုန္နတ္ရွင္ ရွင္းထားတာကို ခ်ံဳ႔ၿပီးျပန္ေရးတာ။ ေနာင္ဒိုင္းေနာင္ဒိုင္းနဲ႔ ၾကားေယာင္မိတယ္။ စိုင္းခမ္းလိတ္ေရးတဲ့ ''ေရႊပဟိုရ္စည္သံမၾကားရတဲ့အေဝးမွာ''ဆိုတဲ့သီခ်င္းလည္း သြားသတိရမိတယ္။ ဒီေတာ့ အခက္သားကလားေပါ့။

အေတာ္ေတာ့ ဂြက်တယ္ဆိုစရာ ျဖစ္ရတယ္။ အရသာလိုခ်င္ေတာ့ အလုပ္ေတြရႈပ္ၿပီး မတတ္ႏိုင္။ မသိလည္း ဘာမွေတာ့မျဖစ္ဘူး။ အိပ္မေပ်ာ္ဘူး။ ေစာင့္ေန ေမွ်ာ္ေနရွာတယ္။ ဒီလို သေဘာေပါက္လို႔ရတယ္။ ခံစားေပးလို႔ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ဆိုလိုခ်င္တာက ဒီနာရီကိစၥလိုပဲ အျခားေတြ ဘယ္ေလာက္ရွိေနမယ္ဆိုတာ ေတြးလို႔ရတယ္။

'စိန္ျခဴးၾကာေညာင္'ဆိုဘာလဲဟ။ ျဖစ္စရာေတြပဲ။ ခက္တယ္။ ခက္ေတာ့ မဖတ္ရံုရွိေတာ့တာ။ မဖတ္ေတာ့ မသိဘူး။ မသိတာမွ ကိုယ့္စာေပပါ မသိဘူးထိ ျဖစ္စရာရွိတယ္။ ခိုးခ်ဖို႔မဟုတ္ဘူး။ ေရွးကကဗ်ာဆရာေတြ ဘာလုပ္ခဲ့တယ္။ ဘယ္လို အားထုတ္ခဲ့တယ္။ ဘယ္လို ေတြးေခၚ ခဲ့တယ္။ ျမန္မာစာေပနဲ႔ကဗ်ာရဲ့ ဇာတိနဲ႔ဗီဇကို ေလ့လာၾကည့္တာပဲ။ တကယ္ေတာ့ ျမန္မာစာေပကို ခက္ခက္ခဲခဲနဲ႔ စုစည္းဖန္တီးမႈဟာ ခ်ီးက်ဴးစရာျဖစ္တယ္။

ေရွးက ရွိခဲ့ေပမယ့္ ေခတ္ပ်က္ရွည္ႀကီးထဲမွာ တစစီ ေပ်ာက္ဆံုးသြားတာေတြကို (၁၉၂ဝ)ေက်ာင္းသားသပိတ္ေက်းဇူး ေနာက္ပိုင္း အမ်ိဳးသားေက်ာင္းေတြေပၚလာမွ ဝါယမထုတ္ၾကရတာျဖစ္တယ္။ ရွာၾကေဖြၾက စုၾကေဆာင္းၾက ျပဳစုၾကတီထြင္ၾကနဲ႔ဆိုရာ ျမန္မာပညာရွိမ်ား ေက်းဇူးလို႔ ဆိုရမွာျဖစ္တယ္။ က်ေနာ့္အျမင္ျဖစ္တယ္။ သေဘာမတူခြင့္ရွိတယ္။

''မနက္ ၉ နာရီ
မနက္ ၉ နာရီ
ဤကမၻာေျမေလာက
႐ံုးတက္ၾက၊ ႐ံုးဆင္းၾက
အဲသလို လွည့္လည္တယ္။
ဂႏၲဝင္မမ
သူမ လာပါၿပီ။
စာတိုက္ပံုးထဲ
စာတစ္ေစာင္ ထည့္လိုက္တယ္''
ဦးေအာင္ခ်ိမ့္ရဲ့'ဂႏၴဝင္မမ''ထဲက ကဗ်ာတပိုဒ္ကို သတိရမိတယ္။

''မနက္၉နာရီ''ေနရာမွာ ''ဘယ္ႏွပဟိုရ္ဘယ္ႏွခ်က္တီး''လို႔ ေခတ္ေဟာင္း ဘာသာစကားအသံုးနဲ႔ ထည့္ေရးရင္ က်ေနာ္တို႔ အေတာ္လည္ထြက္မလား ေတြးမိတယ္။ ဒီအတိုင္းပဲ 'မနက္၉နာရီ'ကိုပဲ ေနာင္အႏွစ္(၁ဝဝ)ေလာက္မွာ ထိုကာလ ေခတ္သစ္ဘာသာစကား အသံုးျပဳသူေတြခဗ်ာ ''ဘာလဲမနက္၉နာရီဆိုတာ'' မျဖစ္ဘူးေျပာႏိုင္ဘူး။ မန္ႏ်ဴရယ္လ္ကေန အန္တာေလာ့ဂ္ကေန ဒစ္ဂ်စ္တယ္စနစ္ကေန ဘာျဖစ္မည္မသိ။ နိဂံုးခ်ဳပ္ရရင္ နာရီတခုတည္းနဲ႔ရြာလည္ခဲ့တာကို ေျပာလိုရင္းျဖစ္တယ္။

စံညိမ္းဦး
၁ဝ၊ ၁၂၊ ၁၇
ည ၁:ဝ၇နာရီ