ဒီမိုကေရစီနိဂံုးေလာ(သုိ႔မဟုတ္) အီလစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီနွင့္ အာဏာရွင္မ်ား ေခတ္ဆန္းလာျခင္း (Gin Suan Tung)

ဒီမိုကေရစီ နိဂံုးေလာ

(သုိ႔မဟုတ္)
အီလစ္ဘရယ္ ဒီမိုကေရစီနွင့္ အာဏာရွင္မ်ား ေခတ္ဆန္းလာျခင္း

ဒီမိုကေရစီက ျခိမ္းေျခာက္ခံေနရျပီလို႔ ေလ့လာသူမ်ားက ေျပာၾကတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႔သူေတြက ေပါ့ေပါ့ပါးပါးပဲ သေဘာထားၾကေပမယ့္ တစ္ခ်ိဳ႔သူေတြကေတာ့ ဒီမိုကေရစီဟာ စိုးရိမ္ဖြယ္ရာအႏၱရယ္ႀကံဳေနရျပီလို႔ သတိေပးေျပာၾကားၾကတယ္။ ဒီမိုကေရစီရာစုနွစ္ရဲ႔ အဆံုးသတ္ဟာေရာက္လာခဲ့ျပီလို႔ ေၾကညာတဲ့သူေတြ လည္း ရွိၾကတယ္။ ဒီမိုကေရစီဟာ တကယ္ပဲ အဆံုးသတ္သြားခဲ့ျပီလား။ အာဏာရွင္အစိုးရ စနစ္ေတြက တစ္ေက်ာ့ျပန္လာျပီလား။ ကမၻာတစ္ဝန္းလံုး အတိုင္းအတာကိုၾကည့္ရင္ ဒီမိုကေရစီဟာ တကယ္ပဲ ယိုယြင္းေနခဲ့ျပီဆိုတာကို ျမင္ေတြ႔နိုင္တယ္။ အထူးသျဖင့္ ကမၻာ့ဒီမိုကေရစီေခါင္းေဆာင္လို႔မွတ္ယူရတဲ့ အေမရိကန္နွင့္ ဥေရာပသမဂၢတို႔ရဲ႔ ႀၾဇာအာဏာက်ဆင္းလာျခင္းဟာ ဒီမိုကေရစီကို အႏၱရာယ္ရွိတဲ့အေျခအေနမွာ ေရာက္ေစခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီမိုကေရစီဟာ အဆံုးသတ္ သြားျပီဆိုျပီးေၾကညာဖို႔က ေစာနိုင္ပါေသးတယ္။ တစ္ဖက္မွာ ဒီမိုကေရစီရဲ႔အဆံုးသတ္ဟာ ဒီမိုကေရစီမ်ားရဲ႔ေမြးဖြားျခင္းျဖစ္နုိင္တယ္။

လြန္ခဲ့တဲ့ ၂၈နွစ္ (၁၉၉၁ခုနွစ္)တုန္းက နိုင္ငံေရးသိပၸံပညာရွင္ စဲျမဴအယ္လ္ ဟန္းတင္းတန္(Samuel P. Huntington) က ဒီမိုကေရစီ ျဖစ္ထြန္းမႈ “တတိယလိႈင္း”ကို မိတ္ဆက္ခဲ့တယ္။ ဟန္းတင္တန္အေနနဲ႔၊ ဒီမိုကေရစီ ျဖစ္ေပၚထြန္းကားလာပံုကို လိႈင္းနဲ႔ ေဖာ္ျပထားတာ ျဖစ္တယ္။ သူ႔ရဲ႔အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္အရ၊ ဒီမိုကေရစီလိႈင္းဆိုတာ ဒီမိုကေရစီမဟုတ္တဲ့နိုင္ငံေတြကေန ဒီမိုကေရစီနိုင္ငံေတြအျဖစ္ အခ်ိန္ကာလတစ္ခုအတြင္းမွာ အစုလိုက္အဖြဲ႔လိုက္ ကူးေျပာင္းျခင္းျဖစ္စဥ္ျဖစ္ျပီး၊ အဲဒီဒီမိုကေရစီကူးေျပာင္းမႈဟာ အဲဒီအခ်ိန္ကာလအတြင္းမွာ ဆန္႔က်င္ဘက္ျပန္လည္ကူးေျပာင္းမႈထက္ သိသိသာသာ ပိုမ်ားတယ္လို႔ဆိုတယ္။ တစ္နည္းအားျဖင့္၊ အခ်ိန္ကာလတစ္ခုအတြင္းက အစုလိုက္အဖြဲ႔လိုက္ ဒီမိုကေရစီကူးေျပာင္းတဲ့ နိုင္ငံအေရအတြက္ဟာ ဆန္႔က်င္ဘက္ျပန္လည္ ကူးေျပာင္းတဲ့ နိုင္ငံအေရအတြက္ထက္ ပိုမ်ားရမယ္လို႔ ျဖစ္တယ္။

(ဒီအဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္အတိုင္းဆိုရင္ ၂ဝ၁ဝ-၂ဝ၁၂ ခုႏွစ္မ်ားအတြင္းက အာရပ္ေႏြဦး(Arab Spring) လႈပ္ရွားမႈမ်ားကို ဒီမိုကေရစီလိႈင္းသစ္လို႔ သတ္မွတ္လို႔မရနိုင္ေခ်။ ဒီလႈပ္ရွားမႈမ်ားဟာ အစပိုင္းမွာ ေအာင္ျမင္ခဲ့ျပီး ဒီမိုကေရစီစတုတၳလိႈင္းလားလို႔ေတာင္ အမြန္းတင္ခဲ့ၾကေပမယ့္ ၂ဝ၁၂-အလယ္ပိုင္းေလာက္မွာေတာ့ အစိုးရကိုေထာက္ခံတလူစုနွင့္ စစ္တပ္တို႔ရဲ႔ အၾကမ္းဖက္ျဖိဳခြဲတံု႔ျပန္မႈေတြနဲ႔ရင္ဆိုင္ခဲ့ရျပီး ေနာက္ပိုင္းမွာ အားနည္းသြားခဲ့တယ္။ အက်ိဳးဆက္အေနနဲ႔ အထူးသျဖင့္ အီဂ်စ္၊ လစ္ဘရား၊ ယီမန္၊ ဆီးရီးယားနွင့္ ဘာရိန္းတို႔မွာ ယေန႔ထိ ပဋိပကၡမ်ားနွင့္ စစ္ပြဲမ်ား၊ အစာငတ္ျပတ္ေခါင္းပါးမႈမ်ား ႀကံဳေတြ႔ေနၾကတယ္။ ဒါကို ေလ့လာသူတစ္ခ်ိဳ႔က Arab Winter လို႔ ေခၚၾကတယ္။)

ဒီမိုကေရစီကူးေျပာင္းျခင္းလိႈင္းမ်ားကို ဟန္းတင္းတန္က လိႈင္း (၃) လိႈင္းျဖင့္ ေဖာ္ျပထားတယ္။
ပထမလိႈင္း။ ။ ဒီမိုကေရစီပထမလိႈင္းဟာ ၁၈၂ဝ ခုနွစ္ေတြမွာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ မဲေပးပိုင္ခြင့္လႈပ္ရွားမႈမ်ားနဲ႔ စတင္ခဲ့ျပီး ၁၉၄၂ ခုနွစ္အထိ ရာစုနွစ္တစ္စုနီးပါး ဒီမိုကေရစီကူးေျပာင္းျခင္း ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚ ခဲ့တယ္။ ရလဒ္အေနနဲ႔၊ ဒီပထမလိႈင္းမွာ နိုင္ငံေပါင္း(၂၉)နိုင္ငံက ဒီမိုကေရစီေတြျဖစ္လာခဲ့တယ္။

၁၉၂၂ ခုနွစ္မွာ ဘီနီတိုမူဆိုလီနီက အာဏာရလာတဲ့အခ်ိန္နဲ႔ကိုက္ျပီး(၁၉၂၂ ကေန ၁၉၄၂ )အထိ ဒီမိုကေရစီ ေျပာင္းျပန္လိႈင္း၊ ဒါမွမဟုတ္ ဒီမိုကေရစီအက်ပ္အတည္း ဂယက္ခတ္သြားခဲ့ျပီး၊ ဒီမိုကေရစီနိုင္ငံ (၁၂)နိုင္ငံပဲ က်န္ခဲ့တယ္။

ဒုတိယလိႈင္း။ ။ အဲဒီျပီးေနာက္မွာ မဟာမိတ္တပ္ဖြဲ႔က ဒုတိယကမၻာစစ္မွာ အနိုင္ရခဲ့ျပီးေနာက္ ၁၉၄၅ ခုနွစ္မွာ ဒီမိုကေရစီဒုတိယလိႈင္းက စတင္ခဲ့ျပီး ၁၉၆၂ ခုနွစ္မွာ ဒီမိုကေရစီနိင္ငံေပါင္း(၃၆)နိုင္ငံနဲ႔ အထြတ္အထိတ္ေရာက္ခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒုတိယလိႈင္းကလည္း (၁၉၆၁ ကေန ၁၉၇၅)အထိ ဒီမိုကေရစီ ဆုတ္ေလ်ာ့ျခင္းဂယက္နဲ႔ႀကံဳေတြ႔ရျပီး ၁၉၇၄ မွာ ဒီမိုကေရစီနည္းနဲ႔အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့နိုင္ငံ(၃ဝ)နိုင္ငံပဲ က်န္ေတာ့တယ္။

တတိယလိႈင္း။ ။ ဒုတိယအၾကိမ္ ေျပာင္းျပန္လိႈင္းျပီးေနာက္ ၁၉၇၅ ခုနွစ္မွာေတာ့ ဒီမိုကေရစီတတိယလိႈင္းက စတင္လာခဲ့ျပီး သမိုင္းမွာ တခါမွမေတြ႔ႀကံဳရဖူးေသးတဲ့အေျခအေနနဲ႔ ေအာင္ျမင္ခဲ့တယ္။ ဒီတတိယလိႈင္းဟာ ၁၉၇ဝ ခုႏွစ္ေတြမွာ ေပၚတူဂီနွင့္ စပိန္နိုင္ငံေတြနဲ႔စတင္ခဲ့ျပီး၊ ၁၉၈ဝ ပတ္ဝန္းက်င္ေတြမွာ လက္တင္အေမရိကနိုင္ငံမ်ား၊ ၁၉၈၆-၁၉၈၈ ခုနွစ္ေတြမွာ အာရွပစိဖိတ္ေဒသမ်ား (ဖိလစ္ပိုင္၊ ေတာင္ကိုးရီးယား၊ တိုင္ဝမ္)၊နွင့္ ၁၉၉ဝ ခုနွစ္ေတြမွာ အေရွ႕ဥေရာပနိုင္ငံမ်ား (ပိုလန္၊ ဟန္ေဂရီ)အထိ ျပန္႔နွံ႔သြားခဲ့တယ္။

ဆာဟာရေတာင္ပိုင္း အာဖရိကနုိုင္ငံတစ္ခ်ိဳ႔မွာလည္း ဒီမိုကေရတစ္ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈတခ်ိဳ႔ရွိခဲ့တယ္။ ၁၉၇၄ ခုနွစ္ နွင့္ ၁၉၉ဝ ခုနွစ္ေတြၾကားမွာ အနည္းဆံုး နိုင္ငံေပါင္း(၃ဝ) နိုင္ငံက ဒီမိုကေရစီကူးေျပာင္းသြားခဲ့ျပီး၊ ကမၻာ့ဒီမိုကေရစီနိုင္ငံေတြကို နွစ္ဆေလာက္တိုးေစခဲ့တယ္။

၁၉၉ဝ ခုႏွစ္ေတြဟာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုနွင့္ အေနာက္ဥေရာပအတြက္ ေမွ်ာ္လင့္ျခင္း၊ ဂုဏ္ယူျခင္းနွင့္ အေကာင္းျမင္ဝါဒေတြကို ျမွင့္တင္ေပးခဲ့တယ္။ ၁၉၈၉ ခုနွစ္ နိုဝင္ဘာလမွာ ဘာလင္တံတိုင္းက ျပိဳက်ခဲ့တယ္၊ ၁၉၉၁ ခုနွစ္ ဒီဇင္ဘာလမွာ ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စု ၾကီးက ျပိဳကြဲသြားခဲ့တယ္။ ဆုိဗီယက္ျပည္ေထာင္စုကိုဖ်က္သိမ္းေၾကာင္း ဆိုဗီယက္အာဏာပိုင္မ်ားမွ ေၾကညာခဲ့ျပီးေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ အေမရိကန္သမၼတ ေဂ်ာ့ ဒဗလ်ဴဘုရွ္က ယူအက္စ္နွင့္ဆိုဗီယက္ၾကားက စစ္ေအးစစ္ပြဲမွာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက အနိုင္ရရွိေၾကာင္း ေၾကညာခဲ့တယ္။ ဒါကို အေနာက္တိုင္း အရင္းရွင္စနစ္ လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီအေနနဲ႔ ဆိုဗီယက္ကြန္ျမဴနစ္ဝါဒကို အနိုင္ရျခင္းအျဖစ္နဲ႔လည္း ေအာင္ပြဲခံခဲ့ၾကတယ္။

နိုင္ငံေရးသိပၸံပညာရွင္ ဖရန္႔စစ္ဖူးကူးယားမား(Francis Fukuyama) က သူ႔ရဲ႔ ၁၉၈၉ ခုနွစ္ ေဆာင္းပါး The End of History? မွာ “သမိုင္းနိဂံုး”ကို ေၾကညာခဲ့တယ္။ ေဆာင္းပါးမွာ၊ ကြ်နႈပ္တို႔ ေတြ႔ျမင္ရနိုင္တာက စစ္ေအးစစ္ပြဲရဲ႔အဆံုးသတ္တင္မဟုတ္ဘူး၊ ဒါမွမဟုတ္ စစ္ျပီးကာလ သမိုင္းရဲ႔အခ်ိန္ျဖတ္သန္းမႈတစ္ခုလည္း မဟုတ္ဘူး။ ဒါက သမိုင္းနိဂံုးျဖစ္တယ္။ ဆိုလိုတာက၊ လူသားေတြရဲ႔နိုင္ငံေရး သေဘာတရား ဆင့္ကဲဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္မႈရဲ႔အဆံုးသတ္နွင့္ အေနာက္တိုင္း လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီကို လူ႔အစိုးရ အဖြဲ႔အစည္းရဲ႔ေနာက္ဆံုး အသြင္သ႑ာန္အျဖစ္နဲ႔ ကမၻာလံုးဆိုင္ရာလုပ္ေဆာင္မႈျဖစ္တယ္လို႔ ေရးသားတင္ျပခဲ့တယ္။

(စိတ္ဝင္စားစရာေကာင္းတာက၊ ဒီေဆာင္းပါးထြက္ေပၚလာတဲ့အခ်ိန္မွာ ခ်က္ကိုစလိုေဗးကီးယားနိုင္ငံရဲ႔ ကတၱီပါေတာ္လွန္ေရးက မစေသးဘူး။ ဘာလင္တံတိုင္းကလည္း မျပိဳက်ေသးဘူး။ ဆိုဗီယက္ျပိဳကြဲဖို႔က ေနာက္ (၂)နွစ္မွ။ ဖူးကူးယားမားရဲ႔ၾကိဳတင္ေျပာၾကားခ်က္ဟာ အနည္းနဲ႔ အမ်ား မွန္ကန္ေနခဲ့တယ္။ စစ္ေအးစစ္ပြဲက အဆံုးသတ္သြားခဲ့ျပီး အေမရိကန္ရဲ႔ေအာင္ပြဲနဲ႔အတူ လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီကလည္း အနိုင္ရခဲ့ တယ္။ ဒါမွမဟုတ္ အဲလိုျမင္ၾကတယ္။ အေမရိကန္ရဲ႔ဦးေဆာင္မႈနွင့္ စူပါပါဝါကိုၾကည့္ျပီး နိုင္ငံအသီးသီးက သေဘာက်ခဲ့ၾကတယ္၊ စံျပနိုင္ငံ တစ္ခုအျဖစ္ ေမာ့ၾကည့္ၾကတယ္၊ ျပီးေတာ့ စီးပြားေရးဆိုင္ရာဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ဖို႔အတြက္လည္း ဥေရာပေကာင္စီအဖြဲ႔ဝင္ျဖစ္လာနိုင္ဖို႔အတြက္ ဒီမိုကေရစီအသြင္ေျပာင္းဖို႔ ၾကိဳးစားခဲ့ၾကတယ္။)

ဖူးကူးယားမားအေနနဲ႔၊ (ဂ်ာမန္ဒႆနပညာရွင္ ဟယ္ဂယ္နွင့္ အလက္ဇႏၵား ကိုေဂ်ဗီတို႔ကို လိုက္ျပီး) သမိုင္းဟာ ဦးတည္ခ်က္ရွိျပီး အဆင့္ဆင့္ တိုးတက္ေျပာင္းလဲတယ္လို႔ ယံုၾကည္တယ္။ ျပီးေတာ့ အေနာက္တိုင္း လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီဟာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ေတြထဲမွာ အေကာင္းဆံုး၊ အဓိပၸါယ္အရွိဆံုးျဖစ္ျပီး၊ သက္ဦးဆံပိုင္ဘုရင္စနစ္ (မိုနာ့ခီ)၊ ဖက္ဆစ္စနစ္ (ဖက္ဆစ္ဇင္)၊နွင့္ ကြန္ျမဴနစ္စနစ္ (ကြန္ျမဴနီဇင္)မ်ား အပါအဝင္ ျပိဳင္ဘက္ နိုင္ငံေရးအေတြးအေခၚစနစ္ေတြအားလံုးထက္ ပိုျပီး ၾကာရွည္ခံရပ္တည္နိုင္ခဲ့တယ္လို႔ သူ ျငင္းခံုခဲ့တယ္။ ဒီေတာ့ သူ႔အျမင္မွာ လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီရဲ႔ေအာင္ပြဲဟာ သမိုင္းရဲ႔နိဂံုးျဖစ္တယ္။

သမိုင္းအလြန္နိုင္ငံေရးမွာ ပဋိပကၡေတြ၊ စစ္ပြဲေတြ မရွိေတာ့ဘူးလို႔ေတာ့ မဆိုလိုဘူး။ လူမ်ိဳးေရး၊ ဘာသာေရးနွင့္ အမ်ိဳးသားေရးဆိုင္ရာ ပဋိပကၡေတြ၊ အၾကမ္းဖက္မႈေတြက ရွိနိုင္တယ္။ အၾကမ္းဖက္ျခင္းနွင့္ အမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရးစစ္ပြဲေတြဟာ နို္င္ငံတကာဇာတ္ခံုေပၚမွာ ဆက္လက္ တည္ရွိေနလိမ့္မယ္လို႔ ဖူးကူးယားမားက ၾကိဳတင္ေဟာေျပာခဲ့တယ္။ ဒီ့အျပင္၊ သူ႔ရဲ႔ မူရင္းေဆာင္းပါးနွင့္စာအုပ္ (The End of History and the Last Man)ေတြမွာ တိုင္ေမာ့စ္ Thymos (“Spiritedness”) ကြန္ဆပ္အေၾကာင္းကို ေရးသားခဲ့တယ္။ Thymos ဆိုတာက ဂရိစကားလံုးျဖစ္ျပီး လူတစ္ေယာက္ရဲ႔ အတြင္းပိုင္းဂုဏ္သိကၡာအတြက္ အသိအမွတ္ျပဳခံယူလိုစိတ္နွင့္ စိတ္ခံစားမႈ (ဂုဏ္ယူျခင္း၊ ေဒါမာန္ ထြက္ျခင္း၊ စိုးရြံ႕ရွက္ေၾကာက္ျခင္း)တို႔ရဲ႔ တည္ေနရာတို႔ကို ေဖာ္ျပတယ္။ အဲဒီ Thymos ဟာ လူ႔သမိုင္းေၾကာင္းတစ္ခုလံုးကို ေမာင္းနွင္တဲ့ အရာျဖစ္တယ္လို႔ ဖူးကူးယားမားက ျငင္းခံုးေျပာဆိုခဲ့တယ္။

ဖူးကူးယားမားက၊ Thymos ရဲ႔ သရုပ္သကန္ကို Isothymia နွင့္ Megalothymia ဆိုျပီး နွစ္မ်ိဳးခြဲျခားေတြ႔ျမင္နိုင္တယ္။ Isothymia ဆိုတာ သူတစ္ပါးနဲ႔တန္းတူညီမွ်အျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳျခင္းကို ခံယူလိုျခင္းျဖစ္တယ္။ လူေတြက မိမိကိုမိမိအျဖစ္အတိုင္း အမ်ားလက္ခံရန္ လိုခ်င္ ၾကတယ္။ ဒါကို ယေန႔ကမၻာမွာ လူနည္းစုအခြင့္အေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ား၊ အမ်ိဳးသမီးအခြင့္အေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ား၊ LGBT Rights လႈပ္ရွားမႈမ်ား၊ Black Lives Matter လႈပ္ရွားမႈ၊နွင့္ Me Too လႈပ္ရွားမႈမ်ားအျဖစ္ျဖင့္ သရုပ္ေပၚျမင္ေတြ႔နို္င္တယ္။

Megalothymia ဆိုတာကေတာ့ မိမိဟာျဖင့္ သူတစ္ပါးထက္ျမင့္ျမတ္သူအျဖစ္ ေနလိုျခင္း၊ ဒါမွမဟုတ္ သူတစ္ပါးက မိမိကို ပိုျပီး ၾကီးျမတ္တဲ့သူအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳျခင္းကို ခံယူလိုျခင္းျဖစ္တယ္။ ဒီကေန႔မွာေတာ့ Megalothymia ရဲ႔ သရုပ္ေဖာ္ ဥပမာမ်ားအေနျဖင့္ လူျပိန္းၾကိဳက္ဝါဒမ်ား၊ အစြန္းေရာက္အမ်ိဳးသားေရးဝါဒမ်ားနွင့္ ဘာသာေရးအယူသည္းမႈမ်ား စသျဖင့္ ေတြ႔နို္င္တယ္။

အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာဆိုရင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းက ေခါင္းေဆာင္မ်ားအေနျဖင့္ အာဏာအလြဲသံုးစားမႈ မရွိေစရန္၊ ရွင္ဘုရင္လို ျပဳမူ လုပ္ေဆာင္ျခင္းမ်ားမျပဳနိုင္ရန္ နိုင္ငံေတာ္ကိုတည္ေထာင္သူ ဖခင္ၾကီးမ်ားက ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒမ်ားနွင့္ အထိန္းအေထ စနစ္မ်ားကို ျပဌာန္းျပဳလုပ္ထားခဲ့ၾကတယ္။ ယေန႔ေတြ႔ျမင္ေနရတဲ့ နိုင္ငံေရးအရႈပ္အရွင္းမ်ားကို Thymos ကြန္ဆပ္ တစ္ခုတည္းရဲ႔ေမာင္းနွင္အားေၾကာင့္ လို႔ေျပာဖို႔ရာမလံုေလာက္ေပမယ့္ အနည္းနွင့္အမ်ားေတာ့ မွန္ကန္ခဲ့တယ္လို႔ ဆိုရမယ္။

သမိုင္းနိဂံုးစာအုပ္ကို ေရးျပီး ၂၅ နွစ္အလြန္မွာေတာ့ ဖူးကူးယားမားက သမိုင္းနိဂံုးကို ဆိုင္းငံ့ထားခဲ့တယ္။ သူ႔အေနနဲ႔၊ သမိုင္းရဲ႔တိုးတက္မႈနွင့္ သမိုင္းနိဂံုးကို ကြ်ႏ္ုပ္ယံုၾကည္ေနဆဲျဖစ္တယ္၊ ဒါေပမယ့္ သမိုင္းနိဂံုးေရာက္ဖို႔က ၁၉၉၂ ခုနွစ္မွာ ၾကည့္ျမင္နိုင္တာထက္ပိုျပီး ခက္ခဲတယ္လို႔ ဖြင့္ဟလာခဲ့တယ္။ ယေန႔ လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီကို ကိုယ္ပုိင္လကၡဏာနိုင္ငံေရး(Identity politics)မ်ားက ျခိမ္းေျခာက္ေနျပီး နိုင္ငံေရး ယိုယြင္းမႈ(Political decay) ျဖစ္နိုင္ေျခကလည္း အၿမဲတမ္း တည္ရွိေနခဲ့တယ္လို႔ သူ ေရးသားေျပာဆိုခဲ့တယ္။

၁၉၉၇ ခုနွစ္မွာ ဖာရိဇကာရီးယား (Fareed Zakaria)က အီလစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီ ေပၚေပါက္လာျခင္း (The Rise of Illiberal Democracy) ဆိုတဲ့ေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္ကို Foreign Affairs မဂၢဇင္းမွာ ေရးသားခဲ့တယ္။ အီလစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီဆိုတာ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားနွင့္ အာဏာရွင္ ဝါဒကို ေပါင္းစည္းက်င့္သံုးတဲ့ စနစ္ျဖစ္တယ္လို႔ ဖာရိက ေဖာ္ျပခဲ့တယ္။ တစ္နည္းအားျဖင့္၊ အီလစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီဟာ လစ္ဘရယ္ဝါဒ (လြတ္လပ္ခြင့္)မပါရွိတဲ့ ဒီမိုကေရစီစနစ္ျဖစ္တယ္။

လြန္ခဲ့တဲ့ဆယ္စုနွစ္မ်ားအတြင္း အာဏာရွင္အစိုးရေတြက တစ္ခုျပီးတစ္ခု က်ဆံုးသြားခဲ့ျပီး ေရြးေကာက္ပြဲေတြက တိုးပြားမ်ားျပားလာခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ ေရြးေကာက္ပြဲေတြ ျပဳလုပ္က်င္းပတဲ့ ေနရာေဒသေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ျပည္သူျပည္သားေတြက လ်စ္လ်ဴရႈခံရၾကတယ္၊ အခြင့္ အေရးခ်ိဳးေဖာက္ ခံရၾကတယ္။ ဒီမိုကေရစီနည္းနဲ႔ေရြးေကာက္ တင္ေျမာက္ထားတဲ့အစိုးရစနစ္ေတြ၊ (အထူးသျဖင့္ ျပည္လံုးကြ်တ္ ဆႏၵခံယူပြဲ ျဖင့္ ျပန္လည္ေရြးေကာက္ တင္ေျမာက္ျခင္း၊ ျပန္လည္အတည္ျပဳျခင္း ခံရတဲ့အစိုးရေတြ)က ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို လ်စ္လ်ဴရႈၾကျပီး သူတို႔ရဲ႔ နိုင္ငံသူနိုင္ငံသားေတြကို အေျခခံအခြင့္အေရးမ်ားနွင့္ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို ခံစားခြင့္ပိတ္ပင္ တားျမစ္ခဲ့ၾကတယ္။ ပီရူးကေန ပါလက္စတင္းနား၊ ဆီးရားလုန္းကေန စလိုေဗးကီးယား၊ ပါကစၥတန္ကေန ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံ၊ ကမၻာတစ္ဝန္းမွာ အီလစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီစနစ္ဟာ စိုးရိမ္ေၾကာက္လန္႔ဖြယ္ရာ ေပၚေပါက္ၾကီးထြားလာခဲ့တယ္လို႔ ဖာရိက ေရးသားခဲ့တယ္။

ဖာရိအေနနဲ႔၊ အေနာက္တိုင္းမွာ ဒီမိုကေရစီလို႔ ေျပာတဲ့အခါ လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီျဖစ္တယ္လို႔ လူေတြက ရာစုနွစ္တစ္စုလံုးလံုးနီးပါးကို သတ္မွတ္ နားလည္ခဲ့ၾကတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ကမၻာ့ေနရာအနွံ႔မွာ အီလစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီက ၾကီးထြားလာခဲ့ေပမယ့္ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက မရိပ္မိခဲ့ၾကဘူး၊ သတိမထားမိခဲ့ၾကဘူးလို႔ ဆိုတယ္။ တကယ္ေတာ့ လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီဝါဒဆိုတာ လြတ္လပ္၊ မွ်တတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ား ရွိတဲ့အျပင္၊ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး၊ အာဏာပါဝါမ်ားခြဲေဝျခင္းနွင့္ အေျခခံလြတ္လပ္ခြင့္ (ေျပာဆိုခြင့္၊ စည္းရံုးခြင့္၊ ဘာသာေရးကိုးကြယ္ခြင့္၊ ပုိင္ဆိုင္ခြင့္၊ ပုဂၢလိကလြတ္လပ္ခြင့္)မ်ားတို႔ရွိတဲ့ နုိင္ငံေရးစနစ္တစ္ခုျဖစ္တယ္။

ဒီမိုကေရစီနွင့္ လစ္ဘရယ္ဝါဒ (ဖာရိရဲ႔အေခၚ၊ ကြန္စတီတူရွင္နယ္လစ္ဘရယ္ဝါဒ)ေတြဟာ အေနာက္တိုင္းမွာ နွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အၿမဲယွဥ္တြဲ လ်က္တည္ရွိေနခဲ့ရာမွ ယေန႔မွာေတာ့ ကမၻာ့နိုင္ငံအနွံ႔မွာ ဒီအစဥ္အလာနွစ္ရပ္ဟာ ကြဲထြက္လာခဲ့ျပီ။ ဒီမိုကေရစီက တိုးတက္မ်ားျပားလာျပီး၊ ကြန္စတီတူရွင္နယ္ လစ္ဘရယ္ဝါဒကေတာ့ တိုးတက္မလာဘူး။ အေနာက္တိုင္း လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီဟာ ဒီမိုကရက္တစ္ လမ္းေၾကာင္းရဲ႔ ေနာက္ဆံုး ဦးတည္ခ်က္ပန္းတိုင္မဟုတ္ဘဲ ျဖစ္နိုင္ေျခထြက္ေပါက္မ်ားစြာထဲက တစ္ခုတာျဖစ္နုိင္တယ္လို႔ ဖာရိက ေထာက္ျပေျပာဆိုခဲ့တယ္။

အေနာက္တုိင္း လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီအစဥ္အလာမွာ လစ္ဘရယ္ဝါဒက အရင္လာျပီး ဒီမိုကေရစီစနစ္က ေနာက္မွ လာတယ္။ ေခတ္သစ္ သမိုင္းေၾကာင္းကိုၾကည့္ရင္ ဥေရာပနွင့္ေျမာက္အေမရိက အစိုးရစနစ္ေတြကို ေအာင္ျမင္ေစတာ၊ တျခားနုိင္ငံမ်ားနဲ႔ တမူထူးျခားေစတာက ဒီမိုကေရစီမဟုတ္ဘဲ ကြန္စတီတူရွင္နယ္ လစ္ဘရယ္ဝါဒျဖစ္တယ္လို႔ ဖာရိက ဆိုခဲ့တယ္။ ျပီးေတာ့၊ ဒီမိုကေရစီစနစ္က ကြန္စတီတူရွင္နယ္ လစ္ဘရယ္ဝါဒကို ျဖစ္ေပၚေစတာမဟုတ္ဘဲ လစ္ဘရယ္ဝါဒကေန ဒီမိုကေရစီျဖစ္ေပၚလာေစနိုင္တာျဖစ္တယ္။ ဒီမိုကရက္တစ္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး လို႔ေျပာတာဟာ တကယ္ေတာ့ လစ္ဘရယ္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္တယ္လို႔ သူ ျငင္းခံုခဲ့တယ္။

ဖာရိအေနနဲ႔ ဖူးကူးယားမားနည္းတူ၊ ဒီမိုကေရစီစနစ္ထက္ ပိုမိုေကာင္းမြန္တဲ့နိုင္ငံေရးစနစ္မရွိေတာ့ဘူး၊ ျပီးေတာ့ ဒီမိုကေရစီဟာ ေခတ္မီျခင္း၊ ေခတ္ဆန္ျခင္းရဲ႔ ဂုဏ္ပုဒ္တစ္ခုျဖစ္တယ္လို႔ ယံုၾကည္တယ္။ ဒါေၾကာင့္၊ နွစ္ဆယ့္တစ္ရာစု အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ရဲ႔ ျပႆနာမ်ားဟာ တျခား ျပင္ပမွျခိမ္းေျခာက္မႈျပႆနာမ်ားမဟုတ္ဘဲ၊ ဒီမိုကေရစီစနစ္ရဲ႔ အတြင္းျပႆနာမ်ားသာ ျဖစ္လာနိုင္တယ္လို႔ သူ ေရးသားခဲ့တယ္။ ျပီးေတာ့ ဒီျပႆနာမ်ားဟာ ဒီမိုကေရစီေဘာင္ထဲက ျပႆနာမ်ားျဖစ္ျပီး တရားဝင္မႈရွိတဲ့အရာေတြျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းရဖို႔ ပိုျပီး ခက္ခဲလိမ့္မယ္လို႔ သူ ေထာက္ျပခဲ့တယ္။

ဖာရိရဲ႔အျမင္မွာေတာ့၊ ယခုအခ်ိန္ဟာ ဒီမိုကေရစီလုပ္ဖို႔ ေနာက္ထပ္ေနရာသစ္၊ နုိင္ငံသစ္ေတြကို လုိက္ရွာမယ့္အစား ရွိျပီးသားဒီမိုကေရစီေတြ ကို အေျခအျမစ္ခိုင္ခံ့ေအာင္လုပ္ျပီး ကြန္စတီတူရွင္နယ္လစ္ဘရယ္ဝါဒကို ကမၻာတစ္ဝန္းမွာ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ႀကီးထြားလာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ ဖို႔ျဖစ္တယ္လို႔ သူ အႀကံျပဳခဲ့တယ္။ ဖာရိနွင့္ ဖူးကူးယားမားတို႔အေနနဲ႔၊ သန္မာခိုင္ခံ့တဲ့ အင္စတီတူးရွင္းေတြဟာ နိုင္ငံေတာ္တည္ၿငိမ္ အားေကာင္းဖို႔အတြက္ အေျခခံက်တယ္လို႔ ယူဆၾကတယ္။

ဖာရိဇကာရီးယားရဲ႔ ၁၉၉၇ ခုနွစ္က ၾကိဳတင္ေျပာၾကားခ်က္ဟာ အထူးသျဖင့္ ဟန္ေဂရီ၊ ရုရွား၊ တူရကီ၊ အီရတ္နွင့္ ဖိလစ္ပိုင္တို႔လိုနိုင္ငံေတြမွာ တကယ္ပဲ ျဖစ္ပ်က္ျပည့္စံုလာခဲ့တယ္လို႔ ေျပာနိုင္တယ္။ ဟန္ေဂရီအမ်ိဳးသားေခါင္းေဆာင္(ဝန္ၾကီးခ်ဳပ္) ဗစ္တာအိုဘန္ (Viktor Orban)က သူ႔ရဲ႔ ၂ဝ၁၄ မိန္႔ခြန္းတစ္ခုမွာ အီလစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီအေၾကာင္းကို ထည့္သြင္းေျပာၾကားခဲ့ျပီးေနာက္ပိုင္း အီလစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီ အေခၚ အဝၚဟာ ပိုျပီးေရပန္းစားလာခဲ့တယ္။ အိုဘန္က သူ႔ပါတီ Fidesz ရဲ႔ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္ဟာ အီလစ္ဘရယ္နိုင္ငံေတာ္အစိုးရ၊ လစ္ဘရယ္ မဟုတ္တဲ့တိုင္းျပည္ကို တည္ေထာင္ဖို႔ျဖစ္တယ္။ အဲဒီအီလစ္ဘရယ ္နို္င္ငံေတာ္အစိုးရဟာ လစ္ဘရယ္ဝါဒရဲ႔ အေျခခံသေဘာတရားေတြကို မျငင္းပယ္ဘူး၊ ဒါေပမယ့္ အဲဒါေတြကို နိုင္ငံေတာ္အစိုးရဖြဲ႔စည္းပံုရဲ႔ အဓိကသေဘာတရားလို႔မယူဆဘဲ၊ အဲဒီအစား တျခား အထူး၊ အမ်ိဳးသား ေရးစနစ္ကို ပါဝင္တယ္လို႔ေျပာခဲ့တယ္။ အိုဘန္ရဲ႔ အီလစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီဟာ လူနည္းစုေတြကိုသည္းခံျခင္းကို ျငင္းပယ္ျပီး၊ အဲဒီအစား လူမ်ားစုစနစ္ကို ဦးစားေပးတယ္၊ အစိုးရအထိန္းအေထစနစ္ကိုပယ္ခ်ျပီး အမ်ိဳးသားေရးဝါဒနွင့္ သီးျခားေနေရးဝါဒေတြကို လက္ခံတယ္။ အိုဘန္က သူ႔ရဲ႔ေပၚလီစီအတြက္ ရုရွားနွင့္တူရကီတို႔ရဲ႔ဥပမာကို ကိုးကားျပီး ေျပာဆိုခဲ့တယ္။

ဒီမိုကေရစီဟာ အေျခခံအားျဖင့္ လူထုရဲ႔အုပ္ခ်ဳပ္မႈျဖစ္တယ္။ နိုင္ငံေရးရိုးရာအစဥ္အလာမွာေတာ့ ဒီမိုကေရစီဟာ အစိုးရေခါင္းေဆာင္ေတြကို ေရြးခ်ယ္တင္ေျမာက္တဲ့လုပ္ငန္းျဖစ္စဥ္တစ္ခုျဖစ္ျပီး၊ လူထုရဲ႔ပါဝင္မႈက အေရးၾကီးတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီမိုကေရစီက နိုင္ငံကို တကယ္အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ အပိုင္းနဲ႔ မသက္ဆိုင္ဘူး။ ဒီမိုကေရစီအနွစ္သာရရွိတဲ့ေရြးေကာက္ပြဲေတြဟာ ပြင့္လင္းတယ္၊ လြတ္လပ္မႈရွိတယ္၊ မွ်တမႈရွိတယ္။ ဒါေၾကာင့္၊ အေျခတူတဲ့ယွဥ္ျပိဳင္မႈ၊ ဒါမွမဟုတ္ အတိုက္အခံပါတီမရွိတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲဟာ ဒီမိုကရက္တစ္မက်ဘူး။ တစ္ဖက္မွာ အစိုးရက ျပဳလုပ္က်င္းပ တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲေတြဟာ အရည္အေသြးညံ့ဖ်င္းနိုင္တယ္၊ အေျမာ္အျမင္က်ဥ္းေျမာင္းနိုင္တယ္၊ လူတစ္စုရဲ႔အက်ိဳးစီးပြားကိုပဲ ၾကည့္တတ္ တယ္၊ လူထုေကာင္းက်ိဳးအတြက္ လိုအပ္တဲ့ေပၚလီစီေတြကို မစြမ္းေဆာင္ေပးနိုင္တာလည္း ရွိတတ္တယ္။ ဒီအခ်က္ေတြက အဲဒီအစိုးရကို မႏွစ္ျမိဳ႔ဖြယ္ရာျဖစ္ေစတယ္၊ ဒါေပမယ့္ အဲဒီအစိုးရကို ဒီမိုကေရစီမဟုတ္ဘူးလို႔ ေျပာလို႔မရျပန္ဘူး။

ကြန္စတီတူရွင္နယ္ လစ္ဘရယ္ဝါဒကေတာ့ ေရြးေကာက္ပြဲလုပ္ေဆာင္မႈအေၾကာင္းမ်ားမဟုတ္ဘဲ၊ အစိုးရရဲ႔ဦးတည္ခ်က္၊ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ ေတြနဲ႔ဆိုင္တယ္။ ကြန္စတီတူရွင္နယ္လစ္ဘရယ္ဝါဒဆိုတာ နီးစပ္တဲ့အေတြးအေခၚနွစ္ရပ္ကို ေပါင္းစည္းထားတာျဖစ္တယ္။ လစ္ဘရယ္ ဆိုတာ ပုဂၢလိကလြတ္လပ္ခြင့္ကို ဦးစားေပးတာျဖစ္ျပီး၊ ေရွးေခတ္ဂရိတို႔ရဲ႔အခ်ိန္ကေန စတင္ခဲ့တယ္။ ကြန္စတီတူရွင္နယ္ဆိုတာကေတာ့ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးကိုအေျခခံျပီး ေရွးေခတ္ေရာမတို႔အခ်ိန္ကေန စတင္ခဲ့တယ္။ ကြန္စတီတူရွင္နယ္လစ္ဘရယ္ဝါဒဟာ အေနာက္ ဥေရာပနွင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုေတြမွာ လူ႔အသက္နွင့္ ပိုင္ဆိုင္မႈဆိုင္ရာ အခြင့္အေရး၊နွင့္ လြတ္လပ္စြာေျပာဆိုနိုင္ခြင့္နွင့္ လြတ္လပ္စြာ ဝတ္ျပဳကိုးကြယ္ခြင့္မ်ားကို ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ေရးစနစ္အျဖစ္နဲ႔ တည္ရွိလာခဲ့တယ္။ ဒီအခြင့္အေရးေတြကို ထိန္းသိမ္းကာကြယ္နုိင္ဖို႔အတြက္ အစိုးရက႑တိုင္းရဲ႔ အာဏာပါဝါခြဲေဝျဖန္႔ေဝမႈေတြမွာ အထိန္းအေထစနစ္မ်ား ထည့္သြင္းျပဌာန္းထားခဲ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္၊ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရးနွင့္ ပုဂၢလိကလြတ္လပ္ခြင့္ေတြကိုမ်က္ကြယ္ျပဳတဲ့ဒီမိုကေရစီဟာ တကယ့္ လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီအစစ္မဟုတ္ဘဲ လူမ်ားစု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ (Majoritarianism)သာျဖစ္ျပီး၊ လူမ်ားစုရဲ႔နိုင္လိုမင္းထက္ျပဳမႈ (Tyranny of the Majority)ကလည္း နိုင္လိုမင္းထက္ျပဳမႈ အတူတူပဲ ျဖစ္တယ္။

Gin Suan Tung

(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)