ဒီမိုကေရစီနိဂံုးေလာ(သုိ႔မဟုတ္)အီလစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီနွင့္အာဏာရွင္မ်ား ေခတ္ဆန္းလာျခင္း(၂) Gin Suan Tung

ဒီမိုကေရစီနိဂံုးေလာ(သုိ႔မဟုတ္)အီလစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီနွင့္အာဏာရွင္မ်ား ေခတ္ဆန္းလာျခင္း(၂) Gin Suan Tung

ဒီမိုကေရစီဟာ ၂ဝ-ရာစုအတြင္း ေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္တည္ရွိနိုင္ခဲ့တာဟာ အေမရိကန္နိုင္ငံရဲ႔ၾသဇာအာဏာၾကီးစိုးမႈက တစ္စိတ္တစ္ပိုင္း ပါဝင္ခဲ့တယ္။ အေမရိကန္ရဲ႔ဦးေဆာင္မႈကို တျခားနိုင္ငံမ်ားက အလိုလိုနဲ႔ လိုက္တုဖို႔ႀကိဳးစားခဲ့ၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ ယေန႔မွာေတာ့ အေမရိကန နိုင္ငံက ၎ရဲ႔ ဒီမိုကေရစီေခါင္းေဆာင္၊ လစ္ဘရယ္တန္ဖိုးစံမ်ားကို ထိန္းသိမ္းကာကြယ္သူ အခန္းက႑ကေန ေနာက္ဆုတ္ရုတ္သိမ္း သြားခဲ့ ျပီျဖစ္တယ္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပဲ တရုတ္နိုင္ငံနွင့္ရုရွားနိုင္ငံတို႔ရဲ႔ လႊမ္းမိုးမႈၾကီးထြားလာျခင္းက အေမရိကန္နိုင္ငံနွင့္ ဥေရာပတို႔က ၎တို႔ရဲ႔ စံျပေနရာကို ဆံုးရံႈးသြားေစျပီး ဒီမိုကေရစီပ်ံ႔နွံ႔ျခင္းကိုလည္း အားေလ်ာ့သြားေစခဲ့တယ္။

တရုတ္နိုင္ငံရဲ႔စီးပြားေရးနွင့္ နည္းပညာဆိုင္ရာ တိုးတက္ေအာင္ျမင္မႈမ်ားနွင့္ ရုရွားနိုင္ငံရဲ႔ အာဏာရွင္ေခါင္းေဆာင္မႈတို႔ကိုၾကည့္ျပီး ကမၻာ့နိုင္ငံ ေခါင္းေဆာင္မ်ားနွင့္ ျပည္သူလူထုၾကီးက ဒီမိုကေရစီမဟုတ္တဲ့ အာဏာရွင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေအာက္မွာလည္း စီးပြားေရးနွင့္ နည္းပညာ တိုးတက္ ေအာင္ျမင္ျခင္းေတြရရွိနိုင္တယ္ဆိုတာကို ျမင္ေတြ႔လာၾကတယ္။ Freedom House ရဲ႔ေလ့လာခ်က္စာရင္းမ်ားအရ ၁၉၉ဝ ခုနွစ္မွာ “မလြတ္လပ္တဲ့နုိင္ငံ” လို႔ သတ္မွတ္တဲ့နိုင္ငံေတြက ကမၻာ့ဝင္ေငြရဲ႔ ၁၂-ရာခိုင္နႈန္း ရွိခဲ့ေပမယ့္၊ ယေန႔မွာေတာ့ ၃၃-ရာခိုင္နႈန္းျမင့္တက္လာခဲ့ျပီး၊ ၁၉၃ဝ ပတ္ဝန္းက်င္မ်ားက ဥေရာပမွာ ဖက္ဆစ္ဝါဒၾကီးထြားလာတဲ့အခ်ိန္နွင့္ စစ္ေအးကာလအတြင္း ဆိုဗီယက္က ပါဝါအထြတ္အထိပ္ ေရာက္ရွိတဲ့အခ်ိန္မ်ားကအေျခအေနနဲ႔ စံခ်ိန္တူညီေနတယ္။ ဒီ့အျပင္၊ ေနာက္ငါးနွစ္ေလာက္မွာဆိုရင္ တရုတ္၊ ရုရွားနွင့္ ေဆာ္ဒီအာရဗ်နိုင္ငံတို႔ အပါအဝင္ ”မလြတ္လပ္တဲ့” နိုင္ငံမ်ားရဲ႔ဝင္ေငြမ်ားဟာ အေနာက္တိုင္း လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီနိုင္ငံမ်ားရဲ႔ ကမၻာ့ဝင္ေငြထက္ ပိုမိုမ်ားျပားလာနိုင္ တယ္လို႔လည္း ေလ့လာသူမ်ားက ဆိုၾကတယ္။

ဒါေပမယ့္ ဒီမိုကေရစီရဲ႔ အၾကီးမားဆံုးစိန္ေခၚမႈဟာ ျပင္ပရန္မွမဟုတ္ဘဲ ဒီမိုကေရစီစနစ္အတြင္းကျဖစ္တယ္လို႔ ေလ့လာသူမ်ားက သံုးသပ္ ခဲ့ၾကတယ္။ တစ္နည္းအားျဖင့္၊ ဒီမိုကေရစီရဲ႔အၾကီးဆံုးျပႆနာက မဲပံုးကေန စတင္ခဲ့တယ္လို႔ ဆိုၾကတယ္။ အစိုးရမ်ားအေနျဖင့္ မဲေပးတဲ့ သူေတြကို ေရတိုအတြက္ သူတို႔လိုအပ္တာေတြကို(မက္လံုး)ေပးျပီး ေရရွည္အတြက္ရင္းနွီးျမႈပ္နွံမႈကို လ်စ္လ်ဴရႈထားတတ္ၾကတယ္။

တစ္ဖက္မွာ နိုင္ငံသူနိုင္ငံသားမ်ားအေနျဖင့္ လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီကို လိုလားၾကိဳက္နွစ္သက္ၾကတာဟာ လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီရဲ႔ ဥပေဒ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားနွင့္ တန္ဖိုးစံမ်ားေၾကာင့္ပဲမဟုတ္ဘဲ စီးပြားေရးနွင့္ ပထဝီနိုင္ငံေရးမ်ားအရ အစြန္းအထြက္ အမ်ားဆံုးစြမ္းေဆာင္ေပးနိုင္ခဲ့တ့ဲ အတြက္ေၾကာင့္လည္း ျဖစ္တယ္။ တစ္နည္းအားျဖင့္၊ လြတ္လပ္တဲ့နိုင္ငံေတြမွာ ပုဂၢလိကလြတ္လပ္မႈနွင့္လူမႈေနထိုင္မႈစနစ္က ပိုမိုေကာင္းမြန္ တယ္လို႔ ျဖစ္တယ္။

လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီမ်ားဟာ သူတို႔နိုင္ငံသူနိုင္ငံသားမ်ားရဲ႔ လူမႈေနထိုင္မႈစနစ္ကိုတိုးတက္ေစဖို႔ ပ်က္ကြက္လာတာ၊ လူထုၾကီးရဲ႔ေတာင္းဆို မႈနွင့္ေမွ်ာ္မွန္းထားတာေတြကို လိုက္ေလ်ာဖို႔ပ်က္ကြက္လာတာနဲ႔အမွ်၊ လူထုၾကီးကလည္း အစိုးရကို ျပစ္တင္ရႈတ္ခ်လာၾကတယ္။ ပိုမို ေကာင္းမြန္တဲ့နည္းစနစ္မ်ား၊ အခြင့္အေရး အက်ိဳးအျမတ္မ်ားကို လိုလားလာၾကတယ္။ လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီမ်ားက အင္စတီးတူးရွင္း ယိုယြင္းမႈနဲ႔ ႀကံဳေတြ႔လာတာနဲ႔အမွ်၊ လစ္ဘရယ္ဝါဒကိုဆန္႔က်င္ဘက္ျပဳတဲ့ ေပၚျပဴလစ္လႈပ္ရွားမႈမ်ားဟာ ဘရားရွဲလ္ကေန ဘရာရွီးလ်ား၊ ဝါေဆာကေန ဝါရွင္တန္တို႔မွာ ေပၚေပါက္လာခဲ့တယ္။ ထို႔အတူ၊ လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီမ်ားကိုအားေပ်ာ့တဲ့ အင္စတီးတူးရွင္းမ်ားအျဖစ္ ၾကည့္ျမင္လာၾကတဲ့ ျပည္သူျပည္သားေတြက အာဏာရွင္ဆန္ဆန္၊ ပိုျပီးသန္မာတဲ့နိုင္ငံအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္မ်ား၊ ပိုျပီးသန္မာတဲ့နိုင္ငံ့ ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို သေဘာက်နွစ္သက္လာၾကတယ္။ ဥပမာ၊ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္ကေန ၂ဝ၁၇ ခုႏွစ္မ်ားအတြင္းမွာ ျပင္သစ္၊ ဂ်ာမဏီနွင့္ အီတလီနိုင္ငံေတြမွာဆိုရင္ ဒီမိုကေရစီထက္ အာဏာရွင္စနစ္ကိုလိုလားတဲ့လူဦးေရက သံုးဆေလာက္တိုးပြားလာခဲ့တယ္လို႔ ေလ့လာခ်က္ တခုမွာ ေဖာ္ျပထားတယ္။

Steven Levitsky & Daniel Ziblatt တို႔က၊ ယေန႔ေခတ္မွာ ဖက္ဆစ္ဝါဒ၊ ကြန္ျမဴနစ္ဝါဒနွင့္ စစ္အာဏာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဝါဒတို႔လို ေျဗာင္တင္ အာဏာရွင္စနစ္ေတြက ကမၻာ့နိုင္ငံအမ်ားစုကေန ေပ်ာက္ကြယ္သြားခဲ့ျပီျဖစ္တယ္။ စစ္အာဏာသိမ္းယူျခင္းနွင့္ တျခားအၾကမ္းနည္းနဲ႔ အာဏာ ရယူျခင္းေတြဟာ မရွိေတာ့သေလာက္ နည္းပါးသြားခဲ့ျပီျဖစ္တယ္။ စစ္ေအးအလြန္ကာလကစျပီး ဒီမိုကေရစီက်ဆင္းမႈ အမ်ားစုရဲ႔အေၾကာင္း ရင္းကိုၾကည့္ရင္ စစ္ဗိုလ္မ်ားနွင့္ စစ္သားမ်ားေၾကာင့္မဟုတ္ဘဲ ေရြးေကာက္တင္ေျမာက္ထားတဲ့ အစိုးရမ်ားကိုယ္တိုင္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုခဲ့ၾကတယ္။ ဗီးနီးဇူးအဲလားရဲ႔ ဟူဂိုခ်ာဗက္(Hugo Chavez)လိုပဲ၊ ဂ်ီးအိုးဂ်ား၊ ဟန္ေဂရီ၊ နီးကာရားဂိုးအား၊ ပီရူး၊ ဖိလစ္ပိုင္၊ ပိုလန္၊ ရုရွား၊ သီရိလကၤာ၊ တူရကီနွင့္ ယူကရိန္းနိုင္ငံေတြမွာ ေရြးေကာက္တင္ေျမာက္ထားတဲ့ေခါင္းေဆာင္ေတြက ဒီမိုကရက္တစ္ အင္စတီးတူးရွင္းမ်ားကို ေျပာင္းျပန္လွန္ပစ္ခဲ့ၾကတယ္လို႔ သူတို႔ တင္ျပခဲ့ၾကတယ္။

ယေန႔ေခတ္ကို အာဏာရွင္ဆန္တဲ့ေခါင္းေဆာင္မ်ား၊ ဒါမွမဟုတ္ လူသန္မာေခါင္းေဆာင္မ်ားရဲ႔ေခတ္(Age of the Strongmen)လို႔လည္း ေခၚနိုင္တယ္။ ဒီ Strongmen ေခါင္းေဆာင္ေတြက အေနာက္တိုင္း လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီနိုင္ငံမ်ားကို တိုက္ရိုက္ေဝဖန္တိုက္ခိုက္ရဲၾကတယ္။ ဝင္စြက္ဖက္ရဲၾကတယ္။ ဥပမာ၊ ပူတင္ရဲ႔ ရုရွားက အေမရိကန္နွင့္ျပင္သစ္တို႔ရဲ႔ ေရြးေကာက္ပြဲေတြမွာ ဝင္စြက္ဖက္ခဲ့တယ္။ ဒီ့အျပင္၊ ပူတင္က အာဏာရွင္တစ္ေယာက္လိုပဲ ေျပာင္ေျပာင္တင္းတင္းျပဳမူျပီး ကမၻာ့နိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္တခ်ိဳ႔ရဲ႔ အထင္ၾကီးေလးစားျခင္း၊ အတုယူျခင္းကို လက္ခံရရွိတယ္။ ဟန္ေဂရီရဲ႔ အိုဘန္က လစ္ဘရယ္ဝါဒကိုပစ္ပယ္ျပီး အီလစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီတည္ေထာင္ဖို႔ ေၾကညာခဲ့တယ္။ မူစလင္တို႔ နိုင္ငံအတြင္း ဝင္ေရာက္ေျပာင္းေရြ႔ျခင္းကို က်ဴးေက်ာ္ဝင္ေရာက္ျခင္း (“Invasion”)လို႔ ေဘာင္ခတ္ျပီး ေျပာင္းေရြ႔သူမ်ားကို အဆိပ္ (“Poison”)လို႔ ေခၚခဲ့ တယ္။

တူရကီသမၼတ အာရ္ဒိုဂန္ (Recep Tayyip Irdogan)က ျပီးခဲ့တဲ့၂ဝ၁၆ခုနွစ္တုန္းက အာဏာသိမ္းယူဖို႔ႀကိဳးစားမႈကိုအေၾကာင္းျပျပီး သူ႔ရဲ႔ နိုင္ငံေရးျပိဳင္ဘက္မ်ားနွင့္ သတင္းမီဒီယာသမားမ်ားကို ပစ္မွတ္ထားျပီး တိုက္ခိုက္ျဖိဳခြဲခဲ့တယ္။ ဖိလစ္ပိုင္သမၼတဒူတာေတး (Rodrigo Roa Duterte)က လူဆိုးဂိုဏ္းေခါင္းေဆာင္တစ္ေယာက္လိုျပဳမူျပီး မူးယစ္ေဆးဝါးတိုက္ဖ်က္ေရးေခါင္းစဥ္နဲ႔ လူေပါင္းမ်ားစြာကို သတ္ျဖတ္ခဲ့တယ္။ အေမရိကန္နိုင္ငံရဲ႔ ထရမ့္က သတင္းမီဒီယာမ်ားကိုတိုက္ခိုက္ျပီး၊ တရားေရးနွင့္ဥပေဒမ်ားကိုလည္း ဝင္စြက္ခဲ့တဲ့အျပင္ သူတို႔ရဲ႔အာဏာကို လည္း မ်က္ကြယ္ျပဳခဲ့တယ္။ ဒီ့အျပင္၊ အေမရိကန္ဦးစားေပး သီးျခားေနေရးဝါဒမ်ားကို ေဟာၾကားျပီး ေျပာင္းေရႊ႔ေနထိုင္မႈဆန္႔က်င္ေရး စိတ္ထားမ်ားကို ျဖန္႔ခဲ့တယ္။ စိတ္ဝင္စားစရာေကာင္းတာက ဒီလိုမ်ိဳး လူဆိုးၾကီးေတြလိုျပဳမူတဲ့ ဒီပုဂၢိဳလ္မ်ားဟာ မဲဆႏၵနဲ႔ေရြးေကာက္ တင္ေျမာက္ထားတဲ့ေခါင္းေဆာင္မ်ား၊ ျပည္သူက ေရြးေကာက္ထားတဲ့အစိုးရမ်ား၊ “တရားဝင္” ေဘာင္အတြင္းကေန မိမိတို႔စိတ္ၾကိဳက္ျပဳမူ ၾကတဲ့နိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားျဖစ္ၾကတယ္။

ရလဒ္အေနနဲ႔၊ ဒီလိုမ်ိဳးနိုင္ငံေခါင္းေဆာင္မ်ားရဲ႔ ေပၚျပဴလစ္ဝါဒနွင့္ အာဏာရွင္ဆန္တဲ့လုပ္ရပ္ေတြေၾကာင့္ လစ္ဘရယ္တန္ဖိုးစံမ်ားနွင့္ ဒီမိုကရက္တစ္နည္းစနစ္မ်ားက ေမွးမွိန္ေပ်ာက္ကြယ္သြားနိုင္ျပီး နုိင္ငံေရးယိုယြင္းမႈက ပိုမိုျမန္ဆန္လာနို္င္တယ္။ အထူးသျဖင့္၊ နိုင္ငံေရးနွင့္ စီးပြားေရးအင္စတီးတူးရွင္း ခိုင္ခုိင္မာမာမရွိတဲ့ႏိုင္ငံေတြမွာ ဒီမိုကေရစီဆုတ္ယုတ္က်ဆင္းမႈကို ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္နဲ႔ ႀကံဳေတြ႔ရနိုင္တယ္။ အေမရိကန္နွင့္(အေနာက္)ဥေရာပတို႔လို တိုးတက္ျပီးနုိင္ငံ၊ ဒီမိုကေရစီအေျခခိုင္မာျပီးသား နိုင္ငံေတြမွာလည္း အာဏာရွင္ဆန္တဲ့အစိုးရမ်ား၊ ေပၚျပဴလစ္အမ်ိဳးသားေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ား၊နွင့္ ကိုယ္ပိုင္လကၡဏာနိုင္ငံေရးမ်ားက အတြင္းအျပင္၊ အလႊာေပါင္းစံု၊ က႑ေပါင္းစံုကေန လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီကို ေနွာင့္ယွက္ဖ်က္ဆီးျပီး အင္စတီးတူးရွင္းယိုယြင္းမႈကို ျဖစ္ေပၚလာေစနိုင္တယ္လို႔ ေလ့လာသူမ်ားက ေျပာၾကတယ္။

ယေန႔မွာေတာ့ အေနာက္တိုင္း လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီနိုင္ငံမ်ားရဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈအရနွင့္ စီးပြားေရးအရ ဦးေဆာင္လႊမ္းမိုးတဲ့ေခတ္ဟာ အဆံုး သတ္ခါနီးျဖစ္ျပီလို႔ ေတြ႔ျမင္ရတယ္။ လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီမ်ားအေနျဖင့္ အင္စတီးတူးရွင္းယိုယြင္းမႈလကၡဏာမ်ား ထင္ထင္ရွားရွား ျပသေန တဲ့အခ်ိန္မွာ အာဏာရွင္ေပၚျပဴလစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားက လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီကိုအစားထိုးဖို႔ အီလစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီကို ဖန္တီးတည္ ေဆာက္ေနၾကျပီး၊ ေျဗာင္တင္အာဏာရွင္မ်ားအေနျဖင့္ သူတို႔ရဲ႔နိုင္ငံသူနိုင္ငံသားမ်ားကို အေနာက္တုိင္းရဲ႔ အခ်မ္းသာဆံုးနိုင္ငံမ်ားရဲ႔ လူေနမႈ အဆင့္အတန္းမ်ိဳးကို ကမ္းလွမ္းေပးေနၾကတယ္လို႔ Yascha Mounk & Roberto Stefan Foa တို႔က ေရးသားခဲ့ၾကတယ္။

သူတို႔အေနနဲ႔ အေနာက္တုိင္း လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီဟာ ၾသဇာလႊမ္းမိုးမႈ ျပန္လည္ရရွိနိုင္ဖို႔အလားအလာေတြ ရွိနိုင္ေသးတယ္လို႔ ဆိုၾကတယ္။ အဲဒီအတြက္ လမ္းေၾကာင္းတစ္ခုကေတာ့ စီးပြားေရးလမ္းေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ အာဏာရွင္နုိင္ငံမ်ားရဲ႔ လတ္တေလာ စီးပြားေရး ေအာင္ျမင္မႈမ်ားဟာ ေရတိုပဲခံနိုင္မယ္လို႔္ Mounk & Foa တို႔က ျမင္ၾကတယ္။ ရုရွားနွင့္ ေဆာ္ဒီအာရဗ်တို႔က နုိင္ငံ့ဝင္ေငြအတြက္ သဘာဝ ေလာင္စာအေပၚမွာ အဓိကမွီခိုၾကတယ္။ တရုတ္နိုင္ငံရဲ႔ လတ္တေလာဖြ႔ံၿဖိဳးတိုးတက္မႈဟာ ျမင့္တက္လာေနတဲ့ Debt Bubbles မ်ားနွင့္ ေကာင္းမြန္အသာေပးတဲ့ လူဦးေရအေျခအေနေၾကာင့္ျဖစ္ျပီး၊ နိုင္ငံေတာ္က ေငြးေၾကးအက်ပ္အတည္း ႀကံဳေတြ႔လာရျပီး လက္ရွိလူဦးေရ အေျခအေနက ေသဆံုးေပ်ာက္ကြယ္သြားျခင္းနဲ႔ ႀကံဳေတြ႔လာတာနဲ႔အမွ် ဖြ႔ံၿဖိဳးတိုးတက္မႈကို ဆက္လက္ထိန္းသိမ္းနုိင္ဖို႔ အခက္အခဲႀကံဳေတြ႔ မွာျဖစ္တယ္။ အဲဒီအေတာအတြင္းမွာ အေနာက္တုိင္းလစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီနိုင္ငံအေနနဲ႔ စီးပြားေရးအရ ျပန္လည္ေအာင္ျမင္လာနုိင္ေျခ ရွိတယ္လို႔ သူတို႔က ဆိုၾကတယ္။

ေနာက္တစ္ခုကေတာ့၊ ဘရာဇီးလ္၊ အိႏၵိယနွင့္ အင္ဒိုနီးရွားတို႔လို တက္သစ္စဒီမိုကေရစီနို္င္ငံမ်ားက လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီအတြက္ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားျပဳလုပ္ျပီး လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီတန္ဖိုးစံမ်ားကို ကမၻာတစ္ဝန္းမွာ ပ်ံ႔နံွ႔ေစဖို႔ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီလိုျဖစ္လာဖို႔ဆိုရင္ အေျပာင္းအလဲၾကီးၾကီးမားမား လိုအပ္တယ္။ ဘာျဖစ္လုိ႔လဲဆိုေတာ့ ဒီနုိင္ငံေတြအေနနဲ႔ လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရကို ခုခံကာကြယ္ဖို႔ဟာ သူတို႔ရဲ႔ နိုင္ငံျခားေပၚလစီမ်ားရဲ႔အေရးပါတဲ့အခ်က္လို႔ ဘယ္တုန္းကမွ မသတ္မွတ္ခဲ့ၾကဖူးဘူး။ ဥပမာ၊ ရုရွားက ကေရမီးယားကို တိုက္ခိုက္သိမ္း ပိုက္တဲ့အေၾကာင္းအရာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ရုရွားကို ေဝဖန္ရႈတ္ခ်ဖို႔မဲေပးတဲ့ေနရာမွာ ဘရာဇီးလ္၊ အိႏၵိယနွင့္ ေတာင္အာဖရိကနိုင္ငံတို႔က မဲေပးဖို႔ ေရွာင္ရွားခဲ့ၾကတယ္။ ရုရွားကို စီးပြားေရးပိတ္ဆို႔ဖို႔အေရးကိုလည္း ကန္႔ကြက္ခဲ့ၾကတယ္။ အင္တာနက္နွင့္ သတင္းမီဒီယာကို ထိန္းခ်ဳပ္ကန္႔ သတ္ေရးဆိုင္ရာမွာလည္း အာဏာရွင္နိုင္ငံမ်ားနဲ႔ ဘက္ပါခဲ့ၾကတယ္လို႔ Mounk & Foa တို႔က တင္ျပခဲ့ၾကတယ္။ ဒီ့အျပင္၊ ဒီလိုတက္သစ္စ ဒီမိုကေရစီနိုင္ငံမ်ားဟာ ေျမာက္အေမရိက၊ အေနာက္ဥေရာပနွင့္ အေရွ႔အာရွကနုိင္ငံတခ်ိဳ႔တို႔လို အေျခခိုင္မာျပီးသား နိုင္ငံတို႔ေလာက္ ခို္င္မာမႈမရွိဘူး။ ျပီးေတာ့ တေလာတုန္းက တူရကီ၊ အာဂ်င္တီးနား၊ အင္ဒိုနီးရွား၊ မကၠဆီကိုနွင့္ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံမ်ားမွာ ဒီမိုကေရစီက်ဆင္းမႈ မ်ားဟာ အဲဒီနိုင္ငံမ်ားထဲက တခ်ိဳ႔ေတြက ခ်ိဳ႔ယြင္းတဲ့ဒီမိုကေရစီနိုင္ငံမ်ား၊ ဒါမွမဟုတ္ အာဏာရွင္နိုင္ငံမ်ားအျဖစ္ ျပန္လည္ေျပာင္းလဲသြားနုိင္ ေျခရွိတယ္ဆိုတာကို ေဖာ္ျပေနတယ္။ အဲဒီလိုအေျခအေနမွာ ဒီနိုင္ငံမ်ားအေနျဖင့္ ၾသဇာအာဏာက်ဆင္းေနတဲ့ဒီမိုကေရစီမ်ားနဲ႔ ပူးေပါင္း မယ့္အစား အာဏာရွင္ပါဝါမ်ားနဲ႔ပူးေပါင္းဖို႔ကို ေရြးခ်ယ္နိုင္ေျခရွိၾကတယ္လို႔ သူတို႔က ဆိုၾကတယ္။

ေနာက္တစ္ခုအေနနဲ႔၊ ဒီမိုကေရစီနုိင္ငံမ်ားဟာ စီးပြားေရးအရနွင့္ နုိင္ငံေရးပါဝါအရက်ဆင္းသြားျပီး ၎တို႔ရဲ႔ ကိုယ္ပိုင္စိန္ေခၚမႈျပႆနာမ်ားကို မေျဖရွင္းနုိင္ဘူးဆိုရင္ ဒီမိုကေရစီစနစ္ရဲ႔လိုလားအပ္မႈ၊ စြဲေဆာင္မႈဟာ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ေပ်ာက္ဆံုးသြားမွာျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္လို႔ အာဏာရွင္ နုိင္ငံမ်ားရွိ ျပည္သူျပည္သားမ်ားဟာ လူမႈေနထုိင္မႈစနစ္ အေျခအေနေကာင္းမြန္လာတာနဲ႔အမွ် လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီရဲ႔ သေဘာတရားေတြ ကို ျပန္ျပီး စိတ္ဝင္စားနိုင္ေျခ၊ လိုလားလာနိုင္ေျခရွိတယ္။ တကယ္လို႔ အီရန္၊ ရုရွားနွင့္ ေဆာ္ဒီအာရဗ်တို႔လို အာဏာရွင္နုိင္ငံၾကီးေတြက ဒီမိုကေရစီ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးေတြျပဳလုပ္ရင္ ဒီမိုကေရစီရဲ႔စုေပါင္းစြမ္းအားဟာ သိိသိသာသာၾကီး အားေကာင္းလာမွာျဖစ္တယ္။ တကယ္လို႔ တရုတ္နိုင္ငံက အဲဒီလိုသာ ဒီမိုကေရစီျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြလုပ္လာမယ္ဆိုရင္ျဖင့္ အာဏာရွင္စနစ္ရဲ႔ ေခါင္းေထာင္လာျခင္းဟာ တခ်က္တည္းနဲ႔ အဆံုးသတ္သြားမွာျဖစ္တယ္လို႔ Mounk & Foa တို႔က ေရးသားခဲ့ၾကတယ္။

ဒါေပမယ့္ Mounk & Foa တို႔အေနနဲ႔၊ ဒါဟာ အေနာက္တိုင္းလစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီက ကမၻာကိုလႊမ္းမိုးတဲ့သမိုင္းရွည္ၾကီးက အဆံုးသတ္ သြားခဲ့ျပီဆိုတာကို တျခားနည္းနဲ႔ေျပာဆိုတာပါပဲလို႔ ဆိုၾကတယ္။ သူတို႔အေနနဲ႔၊ အခု က်န္ရွိတဲ့ေမးခြန္းကေတာ့ အေနာက္တိုင္း လစ္ဘရယ္ ဒီမိုကေရစီအေနနဲ႔ ၎ရဲ႔လက္ရွိအေျခအေနကို ရင္ဆိုင္ေက်ာ္ျဖတ္နိုင္ျပီး ကမၻာလံုးဆိုင္ရာ ဒီမိုကေရစီရာစုနွစ္ကို ဖန္တီးေလမလား၊ ဒါမွမဟုတ္ ဒီမိုကေရစီဟာ အတိတ္က စီးပြားေရးနွင့္နိုင္ငံေရးအရေအာင္ျမင္ခဲ့ဖူးတဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္တစ္ခုအျဖစ္နဲ႔သာ ကမၻာ့ရဲ႔ တစ္ေထာင့္တစ္ေနရာမွာ က်န္ရွိေနေလမလားဆိုတာပါပဲလို႔ ေရးသားခဲ့ၾကတယ္။

ဒီမိုကေရစီဟာ အဆိုးဆံုးအက်ပ္အတည္းကို ၂ဝ၁၇ ခုနွစ္မွာ ရင္ဆိုင္ႀကံဳေတြ႔ခဲ့ရျပီး၊ ၎ရဲ႔ အေျခခံသေဘာတရားမ်ားျဖစ္တဲ့ လြတ္လပ္မွ်တ တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ား၊ လူနည္းစုအခြင့္အေရးမ်ား၊ သတင္းမီဒီယာလြတ္လပ္ခြင့္မ်ား၊နွင့္ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးတို႔ဟာ ကမၻာတစ္ဝန္းမွာ တိုက္ခုိက္ခံေနရတယ္လို႔ Freedom House ရဲ႔ေလ့လာခ်က္တစ္ခုမွာ ေဖာ္ျပထားတယ္။ နိုင္ငံေရးအခြင့္အေရးနွင့္ ျပည္သူလူထုလြတ္လပ္ေရး အေျခအေနမ်ားကိုၾကည့္ရင္ နိုင္ငံ(၇၁)နိုင္ငံက ဆုတ္ေလ်ာ့က်ဆင္းမႈနဲ႔ ရင္ဆိုင္ေနရျပီး (၃၅)နိုင္ငံကပဲ တိုးတက္မႈရွိခဲ့တယ္လို႔ ေတြ႔ရတယ္။

ဒီ့အျပင္၊ ၂ဝဝ၆ ခုနွစ္ကေနစျပီး တစ္ကမၻာလံုးအတိုင္းအတာနဲ႔ လြတ္လပ္မႈက်ဆင္းျခင္း (၁၂)နွစ္တာကာလ ဆက္တိုက္ျဖစ္ေပၚလာ ခဲ့တဲ့အေတာအတြင္းမွာ နိုင္ငံ(၁၁၃) နိုင္ငံက net decline နဲ႔ ႀကံဳေတြ႔ေနရျပီး၊ (၆၂)နိုင္ငံကသာ တိုးတက္မႈရွိခဲ့တယ္လို႔ ေဖာ္ျပထားတယ္။

လစ္ဘရယ္စနစ္မ်ားနွင့္တန္ဖိုးစံမ်ားဟာ ေပၚျပဴလစ္လႈပ္ရွားမႈမ်ား၊ အစြန္းေရာက္အမ်ိဳးသားေရးဝါဒမ်ား၊ ဘာသာေရးအယူသည္းမႈမ်ားနွင့္ အာဏာရွင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္မ်ားေၾကာင့္ ကမၻာ့နိုင္ငံအနွံ႔မွာ ေနွာင့္ယွက္ဖ်က္ဆီးခံေနၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ ယေန႔လစ္ဘရယ္ဝါဒရဲ႔အၾကီးဆံုး ရန္သူဟာ ေရွးေဟာင္းအာဏာရွင္မ်ားမဟုတ္ေတာ့ဘဲ မဲဆႏၵနဲ႔ေရြးေကာက္တင္ေျမာက္ထားတဲ့အစိုးရမ်ားျဖစ္ျပီး ဒီမိုကရက္တစ္ ေဘာင္ထဲကေန တရားဝင္မႈအခြင့္အေရးနဲ႔ တစ္စတစ္စ အာဏာရွင္ဆန္လာၾကတာျဖစ္တယ္။ ဒီအာဏာရွင္ဆန္လာတဲ့ တစ္ပိုင္းဒီမိုကေရစီ (Quasi-democracy)ေခါင္းေဆာင္မ်ားအေနျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအျပင္ တရားစီရင္ေရးနွင့္ ဥပေဒမ်ားကိုလည္း ထိန္းခ်ဳပ္ခ်ယ္လွယ္ဖို႔ ၾကိဳးစားၾကျပီး သတင္းမီဒီယာမ်ားကိုလည္း ပစ္မွတ္ထားျပီးတိုက္ခိုက္တာ၊ ပိတ္သိမ္းတာေတြလုပ္ၾကတယ္။

ဒီ့အျပင္၊ ေပၚျပဴလာေခါင္းေဆာင္မ်ားနွင့္ အီလစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီမ်ားက လူထုၾကီးကို စိတ္ဝမ္းျပိဳကြဲဖို႔ ႀကိဳးစားလုပ္ေဆာင္တတ္ၾကတယ္။ ဥပမာ၊ ဆင္းရဲ-ခ်မ္းသာ အင္မတန္မွကြာဟမႈက နိုင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ လူေတြကိုအစြန္းနွစ္ဖက္ေရာက္ေအာင္ နွစ္ျခမ္းကြဲေစခဲ့တယ္။ တစ္ခ်ိဳ႔နိုင္ငံေတြမွာဆိုရင္ အစိုးရက ျပည္သူတို႔ရဲ႔စိုးရိမ္ေၾကာက္ရြံ႔စိတ္၊ ေဒါသစိတ္တို႔ကိုအသံုးခ်ျပီး၊ Immigration နွင့္ Refugee ကိစၥမ်ား အပါအဝင္ လူမ်ိဳးစုအခြင့္အေရးမ်ား၊ လူနည္းစုအခြင့္အေရးမ်ားနွင့္ ဘာသာေရးအခြင့္အေရးမ်ားကို အႏၱရာယ္သဖြယ္ေရးျခယ္ပံုေဖာ္ျပီး၊ ေဘာင္ခတ္ေျပာဆိုျပီး၊ လူထုနဲ႔ရန္တိုက္ေပးၾကတယ္။ သတင္းမီဒီယာမ်ားကို ပိတ္သိမ္းတာမဟုတ္ရင္ သတင္းျဖန္႔ေဝေရးယႏၱရားမ်ားအျဖစ္ အသံုးျပဳၾကျပီး၊ သူတို႔ရဲ႔ျပိဳင္ဘက္မ်ားကို ျပႆနာဖန္တီးသူမ်ား၊ အႏၱရာယ္ရွိသူမ်ား၊ လူဆိုးလူမိုက္မ်ားအျဖစ္ျဖင့္ပံုေဖာ္ၾကျပီး သူတို႔ကို သူတို႔က်ေတာ့ ခြန္အားၾကီးသူမ်ား၊ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္သူမ်ား၊ ကယ္တင္ရွင္မ်ားအျဖစ္ျဖင့္ ေဖာ္ျပၾကတယ္။

လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီ စံနစ္မ်ားတိုက္ခိုက္ခံရတာဟာ ေဒါသထြက္ရံု၊ ေပါက္ကြဲရံု၊ ဒါမွမဟုတ္ ေၾကာက္ရြံ႕တုန္လႈပ္ရံုနဲ႔ ေျပာင္းလဲသြားမယ့္ အရာေတြမဟုတ္ပါ။ လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီစနစ္ကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲဖို႔ဆိုရင္ မဲပံုးကေနစတင္ျပီး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးလုပ္ရမွာျဖစ္တယ္။

ကြ်နႈပ္တို႔အေနျဖင့္၊ ကမၻာတစ္ဝန္းက ေပၚျပဴလစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားနွင့္ အာဏာရွင္မ်ားတို႔ရဲ႔လုပ္ရပ္မ်ားကို ၂ဝ၁၇-၂ဝ၁၈ ခုနွစ္ေတြမွာ ျမင္ေတြ႔ ခဲ့ရျပီျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္၊ မဲဆႏၵေပးတဲ့အခါ မိမိတို႔ေရြးခ်ယ္တင္ေျမာက္မယ့္အစိုးရမ်ားကို ေသခ်ာေရြးခ်ယ္ဖို႔ လိုအပ္တယ္။ ခဏတာ ေကာင္းစားဖို႔ကိုပဲမၾကည့္ဘဲ ေရရွည္အတြက္ လြတ္လပ္မႈနွင့္ၾကီးပြားျခင္းကို ၾကည့္ဖို႔အေရးၾကီးတယ္။ ျပီးေတာ့၊ ေဒါသစိတ္ေၾကာင့္ ဒါမွမဟုတ္ ၿငီးေငြ႔မႈေၾကာင့္ ကြ်ႏ္ုပ္တို႔ရဲ႔လြတ္လပ္မႈ၊ အခြင့္အေရးနွင့္အနာဂတ္ကို အာဏာရွင္လက္ထဲ လက္လြတ္စပယ္ ပစ္ထုိးေပးလိုက္ဖို႔မဟုတ္ပါ။

ဖက္ဆစ္ဝါဒ၊ ကြန္ျမဴနစ္ဝါဒနွင့္ စစ္အာဏာရွင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရစနစ္ေတြေအာက္မွာ ဘယ္လိုအသက္ရွင္ေနထိုင္ရသလဲဆိုတာ ကိုယ္တိုင္ မႀကံဳေတြ႔ခဲ့ရဘူးဆိုရင္ေတာင္ အဲဒီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္မ်ားရဲ႔ဆိုးေမြမ်ားကို ယေန႔ထိ ေတြ႔ျမင္နိင္ဆဲ၊ ခံစားေနၾကရဆဲျဖစ္တယ္။ ဒီ့အျပင္၊ လြတ္လပ္တဲ့နိုင္ငံေတြဟာ ပုဂၢလိကလြတ္လပ္မႈမ်ားနွင့္ လူမႈေနထိုင္မႈဆိုင္ရာ ႀကီးပြားျခင္းမ်ားကိုလည္း ပိုျပီး ေပးကမ္းနိုင္ၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္၊ လူထုၾကီးကိုအသိပညာေပးဖို႔၊နွင့္ Think Tank အဖြဲ႔အစည္းမ်ားနွင့္ Civil Society အရပ္သားျပည္သူလူထုအဖြဲ႔အစည္းမ်ား လက္တြဲၾကဖို႔၊ ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္ၾကဖို႔ အေရးၾကီးတယ္။

ဒီ့အျပင္၊ နိုင္ငံေရးအခြင့္အေရးမ်ားနွင့္ ျပည္သူလူထုရဲ႔လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကို ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ဖို႔အတြက္ဆိုရင္ နိုင္ငံတကာဒီမိုကေရစီ လႈပ္ရွားေရးအဖြဲ႔အစည္းမ်ားနဲ႔လည္း မဟာမိတ္ဖြဲ႔ျပီး အတူတူရပ္တည္ဖို႔၊ ဝန္းရံၾကဖို႔၊ လုပ္ေဆာင္ၾကဖို႔လိုအပ္တယ္။ နိုင္ငံတစ္နိုင္ငံရဲ႔ လြတ္လပ္ခြင့္ဟာ တျခားနိုင္ငံမ်ားရဲ႔လြတ္လပ္ခြင့္နဲ႔လည္း သက္ဆိုင္ေနတယ္။ ဒီ့အျပင္၊ ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္ထားတဲ့အစိုးရ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားအေနျဖင့္လည္း ျပင္ပရန္မ်ားနွင့္ အာဏာရွင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္မ်ားရဲ႔ ျခိမ္းေျခာက္မႈအႏၱရာယ္ကို တားဆီးကာကြယ္နိုင္ဖို႔ရန္ နိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရးအင္စတီးတူးရွင္းမ်ားကို ခိုင္မာတည္တံ့ေအာင္တည္ေဆာက္ၾကဖို႔ အေရးၾကီးတယ္။ လူမ်ိဳးစုမ်ား၊ လူနည္းစုမ်ားကို ေဘးဖယ္မထားဘဲ၊ တန္းတူညီမွ်အခြင့္အေရး၊ နိုင္ငံေရးမွာပါဝင္ခြင့္မ်ားနွင့္ အစိုးရဌာနေတြမွာ အလုပ္လုပ္ကိုင္ခြင့္ေတြကိုေပးအပ္ဖို႔ လိုအပ္တယ္။ ျပီးေတာ့ လူမ်ိဳးေပါင္းစံုမူဝါဒမ်ားကိုလည္း လိုအပ္ရင္လိုအပ္သလို ျပဌာန္းထားဖို႔ အေရးၾကီးတယ္။ အတူတူေပါင္းသင္း ေနထုိင္ေရးကိုသင္ယူၾကဖို႔ လိုအပ္တယ္။ ဒီလိုမွသာ နိုင္ငံေတာ္ဟာ တည္ၿငိမ္ေအးခ်မ္းျပီး၊ လစ္ဘရယ္တန္ဖိုးစံမ်ားကလည္း ေရရွည္ ဆက္လက္ တည္တံ့နုိင္မွာျဖစ္တယ္။

တစ္ဖက္မွာ ဒီမိုကေရစီနိုင္ငံၾကီးမ်ားအေနျဖင့္ နိုင္ငံမ်ားကို အေနာက္တုိင္း ဒီမိုကေရစီပံုသ႑ာန္သြင္းဖို႔ ဖိအားေပးလုပ္ေဆာင္တာ မဟုတ္ဘဲ သူတို႔ရဲ႔ ကိုယ္ပိုင္နိုင္ငံေရးဂုဏ္အင္လကၡဏာမ်ားနွင့္တန္ဖိုးစံမ်ားကိုလည္း သိရွိနားလည္တန္ဖိုးထားတတ္ၾကဖို႔ လိုအပ္မွာျဖစ္တယ္။