ေဗာလ္တဲရ္ (၁၆၉၄-၁၇၇၈) ေဒါက္တာသန္းထြန္း-ေက်ာ္စြာ ၁ဝဝ မွ

ေဗာလ္တဲရ္ (၁၆၉၄-၁၇၇၈) VOLTAIRE (1694-1778)**********

ေဗာလ္တဲရ္ဟာကဗ်ာဆရာ၊ ဝတၳဳေရးဆရာ၊ ျပဇတ္ေရးဆရာ၊ စာတမ္းေရးဆရာ၊ ဝတၳဳတိုေရးဆရာ၊ သမိုင္းဆရာ၊ ဒႆနိကဆရာ၊ လြတ္လပ္စြာေတြးေခၚေရးလစ္ဘရယ္ ၀ါဒေရးရာဆရာႀကီးျဖစ္တယ္။ ပါရီၿမိဳ့ေတာ္မွာ ေဗာလ္တဲရ္ကို ၁၆၉၄ မွာ ေမြးတယ္။ မ်ိဳးရိုးဗီဇက လူလတ္တန္းစား အဖေရွ့ေန၊ ငယ္စဥ္က ပါရီမွာရွိတဲ့ ဂ်က္စ၀တ္ေတေကာလိပ္(Jesuit college ခရစၥယာန္စာသင္ေက်ာင္းေတာ္ျဖစ္တဲ့ လူေ၀-လ-ဂရန္မွာ ေဗာလ္တဲရ္ေနဘူးတယ္။ ပါရီမွာလူရႊင္လူေနာက္၊ ထက္ျမက္စူးရွတဲ့ပ်က္လံုးနဲ႔သေရာ္စာကို ကဗ်ာဖြဲ႔တဲ့အေနနဲ႔ ထင္ရွားလာတယ္။ တစ္ခါေတာ့သူေရးတဲ့ႏိုင္ငံေရးကဗ်ာေၾကာင့္ ေဗာလ္တဲရ္ကိုဖမ္းဲပီး ဗက္စတီးေထာင္ထဲထည့္လိုက္တယ္။ ေထာင္ထဲမွာ ဟင္န္ရိအိတ္သမိုင္းလကၤာႀကီး တစ္ေစာင္ကို ေရးျဖစ္တယ္။ ဒီလကၤာႀကီးရဲ့ေကာင္းသတင္းထြက္လာ တယ္။ ေဗာလ္တဲရ္ ေထာင္ကထြက္ၿပီးစ သူေရးတဲ့ ၾသဧဒစ္ပဲကို ၁၇၁၈ ပါရီမွာရံုတင္တယ္။

အဲဒီမွာထပ္မံနာမည္ၾကီးျပီး အသက္ ၂၄ ႏွစ္မွာေက်ာ္အေမာ္ျဖစ္လာျပီးတဲ့ေနာက္ အသက္ (၆ဝ) အတြင္းမွာဘဲ ျပင္သစ္စာေပေခါင္းေဆာင္လို႔ အသိအမွတ္ျပဳၾကပါတယ္။ အေဟာအေျပာပ်က္လံုးေကာင္းတယ္လို႔
ၿပိဳင္စံရွားထင္ရွားေက်ာ္ၾကားလာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီေခတ္က တန္ရာတန္ရာေျပာဆိုၾကရတယ္။ မင္းမ်ိဳးစိုးမ်ိဳး သူေကာင္းမ်ိဳးနဲ႔ေတြ့ရင္ "ေမာ့ ဖူးေစ"ဆိုမွၾကည့္ရဲတာ၊ မေမးဘဲနဲ႔ကိုယ္ေျပာခ်င္တာေျပာလို႔ရွိရင္ ခ်က္ခ်င္းရိုက္ပုတ္ႏွိပ္စက္ ခံရတတ္တယ္။ လူအမ်ားေရွ႔မွာ ေဗာလ္တဲရ္နဲ႔ သူေကာင္းမ်ိဳးရွဗလ်ာေဒရိုဟန္တို႔ လူပရိတ္သတ္ေရွ့မွာ စကားအေျခအတင္ေျပာမိတယ္။ စကားအရာမွာသူကႏိုင္ေပမယ့္ မၾကာခင္ရွဗလာက လႊတ္တဲ့လူၾကမ္းေတြက ေဗာလ္တဲရ္ကို ရိုက္ႏွက္ထုႏွက္တယ္။ ေနာက္ ဘက္စတီးေထာင္ထဲမွာသြင္းပစ္ခဲ့တယ္။ ေထာင္ထဲမွာသိပ္မၾကာေပမယ့္ အဂၤလန္ကိုျပည္ႏွင္ ဒဏ္နဲ႔ (၂) ႏွစ္ခြဲေလာက္ေနခဲ့ရပါတယ္။ အဂၤလန္ကို ေဗာလ္တဲရ္ေနခဲ့တာဟာ သူ႔ဘ၀အတြက္ အေရးၾကီးအဆင့္ကိုေရာက္ ခဲ့ပါတယ္။ ေက်ာ္ၾကားတဲ့ ဂ်န္ေလာ့ခ္၊ ဖရန္စစ္ေဘကြန္၊ အိုင္စက္နယူတန္၊ ၀ီလီယမ္ရွိတ္စပီးယားတို႔လို အဂၤလိပ္ၾကီးေတြရဲ့ စာေပကိုေလ့လာခြင့္ရပါတယ္။ အဂၤလန္ရဲ့ ေရွ့ေဆာင္ေတြပညာရွင္ေတြနဲ႔ ကိုယ္တိုင္ေဆြးေႏြးခြင့္ရပါေသးတယ္။ ရွိပ္စပီးယာကိုသူသိပ္ အံ့ၾသတယ္။ အဂၤလိပ္ေတြရဲ့သိပၸံပညာအရာမွာ ကၽြမ္းက်င္ပံုကိုလည္းသိခြင့္ရတယ္။ အဂၤလိပ္ေတြဘာမဆို လက္ေတြ စမ္းသပ္ၾကည့္ပံုကိုလည္း သိပ္အားက်တယ္။ သူစိတ္ထဲမွာ အေလးစားဆံုက အဂၤလိပ္ႏိုင္ငံေရးစနစ္ပါ။ အဂၤလိပ္ဒီမိုကေရစီနဲ႔ လူတစ္ဦးခ်င္းရဲ့ရပိုင္ခြင့္ဟာ သူတို႔ျပင္သစ္အေနနဲ႔ မၾကားဖူးတဲ့ကိစၥျဖစ္ေနတယ္။ ဘယ္အဂၤလိပ္ျမိဳ့စား အရွင္သခင္မွ ေဗာလ္တဲရ္ခံခဲ့ရသလိုမ်ိဳး မ်ိဳးရိုး တံဆိပ္ခပ္ႏွိပ္ထားတဲ့စာရြက္မွာ”ဒီေကာင့္ကိုဖမ္းျပီးေထာင္ခ်လိုက္” ဆိုတာမ်ိဳးမလုပ္ႏိုင္တာကိုသိရတဲ့အျပင္ သူ႔ကိုဘာအပစ္နဲ႔အေရးယူထားတယ္လို႔မသိရဘဲနဲ႔ အခုလိုခ်ဳပ္ေႏွင္ခံေနရရင္ လူေကာင္းကိုေရွ႔ေတာ္သြင္းေစအမိန္႔နဲ႔ လႊတ္ေပးလိမ့္မယ္ဆိုတာမ်ိဳးကိုလည္း ေတြ႔ရပါေသးတယ္။

ေဗာလ္တဲရ္ျပင္သစ္ကိုျပန္ေရာက္တဲအခါ သူရဲ့အၾကီးက်ယ္ဆံုးဒႆနိကစာတမ္းကို ၁၇၃၄ မွာေရးသားပံုႏွိပ္ျဖန္႔ေ၀ပါတယ္။ ဒီက်မ္းကိုအဂၤလိပ္တို႔အေၾကာင္းလို႔ဘဲ အလြယ္ေခၚၾကပါတယ္။ အဲဒီက်မ္းဟာ ျပင္သစ္ ဉာဏ္အလင္းဖြင့္ပြဲရဲ့အစ လို႔ ေျပာၾကပါတယ္။ အဂၤလိပ္အေၾကာင္းမွာ အဂၤလိပ္ႏိုင္ငံေရးစနစ္ကို အေတာ္မ်ားမ်ားေက်နပ္ႏွစ္သက္ခ်ီးမြမ္းစိတ္နဲ႔ေရး သားေဖာ္ျပပါတယ္။ ဂၽြန္ေလာ့နဲ႔ တျခားအဂၤလိပ္ဒႆနိကဆရာတို႔ ေတြြးေခၚပံုေတြကိုလည္း ထည့္သြင္းေရးသားေဖာ္ျပပါတယ္။ ဒီစာအုပ္ကို ပံုႏွိပ္ျဖန့႔ေ၀လို႔ ျပင္သစ္အာဏာပိုင္ေတြက သိပ္ၿပီးစိတ္ဆိုးၾကလို႔ ေဗာလ္တဲရ္ဟာ ပါရီက ေနာက္တစ္ၾကိမ္ထြက္ခြာ သြားရျပန္တယ္။

ေဗာ္လ္တဲရ္ဟာ ျပင္သစ္အေရွ့ပိုင္းစီရဲမွာ တစ္ဆယ့္ငါးႏွစ္ၾကာေအာင္ေနခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေဒသမွာ ၿမိဳ့စားၾကီးရဲ့ ပညာတတ္ဉာဏ္ထက္မ်က္တဲ့ဇနီး မရမ္ဒုရွေလနဲ႔ ခ်စ္သူျဖစ္ခဲ့တယ္။ (၁၇၅ဝ)ခုႏွစ္ ခ်စ္သူေသဆံုးျပီးတစ္ႏွစ္ၾကာတဲ့ အခါ ေဗာလ္တဲရ္ကိုပရပ္ရွားက မဟာဖက္ထရစ္ကိုယ္တိုင္ကဖိတ္ေခၚလို႔ ဂ်ာမဏီကိုသြားတယ္။ အစပထမမွာ စာေပကၽြမ္းက်င္တဲ့ ဖက္ထရစ္နဲ႔ေျပလည္တယ္။ ေနာက္ရန္ျဖစ္ၿပီး (၁၇၅၁) မွာ ဂ်ာမဏီကထြက္ခဲ့တယ္။ ဂ်ာမဏီကထြက္လာၿပီး ျပင္သစ္မင္း၊ ပရပ္ရွားမင္းေတြရဲ့ေဘးကကင္းလြတ္ေအာင္ ဂ်ီနီဗာအနီးကၿခံႀကီးတစ္ခုမွာ အေျခခ်ေနထိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူအယူအဆေတြဟာေရွ့ေရာက္ၿပီး

ေခတ္ဆန္လြန္းလို႔ ဆြစ္ဇာလန္လိုေဒသမွာေတာင္ ဒုကၡေရာက္ႏိုင္တယ္လို႔သိရတာနဲ႔ ျပင္သစ္စြစ္နယ္စပ္ ဖာေနက ၿခံသစ္ကို ဘယ္သူကရန္လုပ္လုပ္ ေဘးလြတ္မယ့္ဘက္ကိုေျပးသာတယ္ဆိုၿပီးစိတ္ကူးနဲ႔ ႏိုင္ငံနယ္ျခားႏွစ္ခုျခားနယ္စပ္မွာ ေနထိုင္ပါတယ္။ အဲဒီမွာႏွစ္ႏွစ္ဆယ္ၾကာတယ္။ စာေပနဲ႔ဒႆနိကက်မ္းေတြ အဆက္မျပတ္ေရးတယ္။ ဥေရာပတစ္ခြင္ဉာဏ္ၾကီးရွင္ေတြကို စာေပးစာယူလုပ္တယ္။ မိတ္ေဆြသဂၤဟကိုဧည့္ခံေကၽြးေမြးျပဳစုတယ္။ ဒီႏွစ္ေတြအတြင္းမွာ ေဗာ္လ္တဲရ္က စာေရးမပ်က္ႀကိဳးစားမွဳေလ်ာ့နည္းမသြား၊ သူက အံ့ၾသစရာေကာင္းေလာက္ေအာင္ ဘက္စံုရစာေရးဆရာတစ္ေယာက္ျဖစ္ပါတယ္။ ေဗာ္လ္တဲရ္ရဲ့ စြဲစြဲၿမဲၿမဲယံုၾကည္ထားတဲ့အခ်က္တစ္ခုက (သူလည္းသူ႔အႀကိဳက္ ငါလည္းငါ့အႀကိဳက္ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မွဳျပဳပါေစ)ဆိုတဲ့ ဘာသာေရးသီးခံခ်က္ရွိရမယ္ဆိုတဲ့အခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အသက္(၆ဝ)ေက်ာ္(၇ဝ)ဘက္နီးတဲ့အခါ ျပင္သစ္မွာ ေၾကာက္ခမန္းလိလိ ပရိုတက္စတင့္ဂိုဏ္းသစ္ေတြကို အျပစ္ဒဏ္ခတ္တယ္လို႔သူသိရတယ္။ ေဒါသထြက္ျပီး ”ဉာဏ္ပညာနဲ႔ဘာသာေရးအယူသီးမွဳကို ငါဖယ္ရွားတိုက္ဖ်က္မယ္”လို႔ ဆံုးျဖတ္လိုက္တယ္။ ဘာသာေရးခ်ဳပ္ခ်ယ္မွဳကိုဆန္႔က်င္တဲ့ ဘာသာေရးလက္ကမ္းစာေတြအမ်ားအျပားေရးတယ္။ သူ႔ကိုယ္ပိုင္ စာကိုအဆံုးသတ္တဲ့အခါတိုင္း ”အပုတ္သတင္းထြက္လွတဲ့အခ်င္းအရာကိုသုတ္သင္ၾက”လို႔ေရးလိုက္တယ္။ ေဗာ္လ္တဲရ္အဖို႔ (အပုတ္နံ႔ထြက္တဲ့ကိစၥက သာသနာယံုၾကည္မွဳနဲ႔ပတ္သက္လာရင္ သင့္မသင့္မခ်င့္ခ်ိန္ဘဲ အယူသီးတာ)ကို ဆိုလိုတယ္။

အသက္(၈၃)ႏွစ္ေရာက္တဲ့ (၁၇၇၈)ခုႏွစ္မွာ ေဗာ္လ္တဲရ္ ပါရီကိုျပန္သြားတယ္။ သူေရးတဲ့အိရန္ျပဇာတ္ ပထမပြဲကို သူကိုယ္တိုင္လာၾကည့္တယ္။ သူ႔ကို ျပင္သစ္ေဖ်ာ္ေျဖပြဲရဲ့ဘဘႀကီးလို႔ေခၚၿပီး လူထုၾကီးကလက္ခုပ္ၾသဘာ တစ္ခဲနက္တီးတယ္။ ဘင္ဂ်ိဳမဲန္ဖရင့္ကရင္အပါအဝင္ သူ႔ကိုၾကည္ညိဳေလးစားသူေတြ တစ္ဖြဲဖြဲေတြ႔ၾကတယ္။ အဲဒီအခါ ေဗာ္လ္တဲရ္ရဲ့ဘ၀ နိဂံုးပိုင္းကိုေရာက္ပါၿပီ။ ပါရီမွာ (၃ဝ)ေမ (၁၇၇၈) ေန႔ရက္မွာ ကြယ္လြန္သြားပါတယ္။ သူက”ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ယံုၾကည္မွဳကိုအသံုျပဳၿပီးအယူသီးတဲ့အလုပ္ေတြကို အတင္းတိုက္ဖ်က္တဲ့လူျဖစ္တယ္”ဆိုျပီး ပါရီသဂၤ်ိဳင္းမွာ ခရစၥရမ္ဘာသာ၀င္ေတြျပဳၿမဲ၀တ္ကိုျပဳၿပီး ျမွဳတ္ႏွံခြင့္ မေပးပါ။ တစ္ဆယ့္သံုးႏွစ္ၾကာတဲ့အခါ သူရုပ္ၾကြင္းကိုျပန္ေဖာ္ျပီး ဂုဏ္ျပဳထိုက္သူေတြရဲ့သင္ဂၤ်ိဳင္းျဖစ္တဲ့ ပါရီပန္သယ္ရြန္မွာ တခမ္းတနားျမွဳပ္ႏွံၾကပါတယ္။ ေဗာ္လ္တဲရ္ေရးတဲ့စာေတြမ်ားလြန္းလို႔ အေသးအဖြဲကိုဖယ္ျပီး အေရးပါတဲ့စာေတြကိုေရးမယ္ဆိုရင္ေတာင္ ဒီစာတမ္းငယ္မွာေရးသား ေဖာ္ျပႏိုင္မွာမဟုတ္ပါ။

"မင္းေျပာတာကိုငါမႏွစ္သက္ေပမယ့္ မင္းေျပာခ်င္တာေျပာခြင့္ရေအာင္ေတာ့ ငါအသက္စြန္႔ၿပီးေဆာင္ရြက္ေပးမယ္"ဆိုတဲ့ စကားကို သူေျပာသြားလို႔ လူအမ်ားက သူပဲဒါမ်ိဳးေျပာမွာလို႔ စြဲလမ္းေနၾကတယ္။ ေနာက္ ေဗာ္လ္တဲရ္ရဲ့ ဦးတည္ခ်က္ေဖာ္ထုတ္တဲ့အယူအဆတစ္ခုက(ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မွဳမွာ၊ သာသနာေရးမွာ ခ်ဳပ္ခ်ယ္ျခင္း၊ နွိပ္ကြပ္ျခင္းကို ဇြဲနဲ႔ အၿမဲဆန္႔က်င္ခဲ့)ပါတယ္။ ေဗာ္လ္တဲရ္ဟာ ထာဝရဘုရာသခင္ကို ယံုၾကည္ပါတယ္။ သို႔ေသာ္ ဘာသာေရးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ခ်ဲ႔ထြင္ေဆာင္ရြက္ေျပာေဟာၾကပံုကိုေတာ့ လံုးဝမေက်နပ္ပါ။ ”အဖြဲ႔အစည္းအားကိုးၿပီး ပိတ္ပင္တားျမစ္ခ်က္ေတြကေတာ့ အေခ်အျမစ္မရွိ၊ လိမ္လည္ခ်က္ေတြျဖစ္တယ္”လို႔ အၿမဲတင္ျပေရးသားခဲ့တယ္။ သူရဲ့ႏိုင္ငံေရး၊ သာသနာေရး အယူအဆဟာ ျပင္သစ္ဉာဏ္ပြင့္လင္းမွဳမွာ ပင္မေရစီးေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးကို (၁၇၈၉)မွာေပၚေပါက္လာေအာင္ ေရွ႔ေဆာင္ေပးခဲ့တယ္လို႔ေျပာႏိုင္ပါတယ္။

သူေရးတဲ့ ထင္ရွားၿပီးအေရးပါဆံုးျဖစ္တဲ့သမိုင္းက်မ္းက ”နိုင္ငံတကာရဲ့စိတ္ဓါတ္နဲ႔အမူအက်င့္”ျဖစ္ပါတယ္။ ရွိၿပီး သမိုင္းက်မ္းေတြနဲ႔ကြာျခားခ်က္ႏွစ္ခုရွိပါတယ္။ ပထမအခ်က္က ဥေရာပဆိုတာ ကမၻာႀကီးရဲ့ေသးငယ္ တဲ့အစိတ္အပိုင္းေလးတစ္ခုမ်ွသာျဖစ္လို႔ သူက်မ္းမွာ အာရွဖက္ကို ပိုၿပီးျပည့္စံုေအာင္ေလ့လာေရးသားပါတယ္။ ေဗာ္လ္တဲရ္အျမင္မွာ ”နိုင္ငံေရးသမိုင္းက ဓေလ့သမိုင္းထက္ေယဘုယ်အားျဖင့္ေျပာရရင္ ပိုၿပီးအဖိုးတန္တယ္”ဆိုတဲ့အခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီရဲ့သေဘာတရားယံုၾကည္မွဳ အခ်ဳပ္အခ်ယ္ကင္းရွင္းေရး၊ ပညာရွင္ေတြလြတ္လြတ္လပ္လပ္ ေတြးေခၚႀကံဆခြင့္ေတြ ျပင္သစ္မွာလူအမ်ားသိရွိေအာင္၊ သူတို႔အသိမွာ စိမ့္ဝင္သြားေအာင္ အဲဒီကတစ္ဆင့္ ဥေရာပတစ္တိုက္လံုးျပန္႔သြားေအာင္ သူကေဆာင္ရြက္ေပးတာျဖစ္ပါ တယ္။ သူ႔ရဲ့ သိပ္ထိမိတဲ့စာေရးနည္း သူအသက္ရွည္ရွည္ေနႏိုင္ၿပီး စာကိုမျပတ္ေရးသားႀကိဳးစားျဖန္႔ေဝေနတဲ့အခ်က္က သူ႔လက္ရာသိပ္မ်ားေတာ့ လူထုပရိတ္သတ္ မ်ားမ်ားသိေအာင္လုပ္သူဟာ သူပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယအခ်က္ကေတာ့ ဉာဏ္ပြင့္လင္းမွဳမွာ သူ႔စိတ္ကူးကိုမွီၿပီး ျဖစ္ေပၚလာတာေတြမ်ားတယ္။ တတိယအခ်က္ကေတာ့ ေဗာ္လ္တဲရ္ဟာ အျခားပညာရွင္ေခါင္းေဆာင္ေတြထက္ သူေပၚေပါက္ေရာက္ရွိလာတာ အမ်ားႀကီးေစာတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ေဗာ္လ္တဲရ္ဟာ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးႀကီးလို႔ ႀကီးက်ယ္တဲ့အေတြးအေခၚရာသီဥတုကို ေျပာင္းေပးနိုင္တဲ့ကိစၥမွာ သိပ္အေရးပါတဲ့ေနရာကေန ပါဝင္ကျပႏိုင္သူျဖစ္ပါတယ္။ သူဟာ ျပင္သစ္မွာသာ သက္ေရာက္တာမဟုတ္ပါ အေမရိကားရွိ ေသာမတ္ဂ်က္ဖာဆင္၊ ဂ်ိန္းမဒီဆင္နဲ႔ ဘင္ဂ်မင္ဖရန့္ကလင္တို႔ဟာ သ႔စာေတြကို ဖတ္တယ္။ ဒီေတာ့အေမရိကာႏိုင္ငံေရးအစဥ္အလာရဲ့ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္းျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။

The 100; A Ranking of the Most Influential Persons in History by Michael H.Hart

( translation by ေဒါက္တာသန္းထြန္း " ေက်ာ္စြာ ၁၀၀ ")

ယူတာက ဒီေနရာကပါ။ https://www.facebook.com/groups/276223095802969/permalink/448277438597533/