စိန္႔မာတင္၊ ရွင္မျဖဴနဲ႔အဂၤလိပ္-ျမန္မာပထမစစ္ (ၿငိမ္းခ်မ္းေအး)

စိန္႔မာတင္၊ ရွင္မျဖဴနဲ႔အဂၤလိပ္-ျမန္မာပထမစစ္

ခု ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ကိုေပးလိုက္ရတယ္လို႔ေျပာေနၾကတဲ့ စိန္႔မာတင္ကၽြန္းအေၾကာင္း နည္းနည္းေျပာခ်င္ပါတယ္။

St. Martin's Island (စိန္႔မာတင္ကၽြန္း)က ေဒသခံအေခၚ ဘဂၤလီလို "Nirical Gingira"၊ ျမန္မာလို "အုန္းကၽြန္း"လို႔ အဓိပၸာယ္ရတယ္။  ျမန္မာ-ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏွစ္ႏိုင္ငံကိုျခားထားတဲ့နယ္ျခားျမစ္ နတ္ျမစ္ဝ (Naf River)ေပၚမွာရွိၿပီး  ျမန္မာႏိုင္ငံအေနာက္ေျမာက္ကမ္းရိုးတန္းမွ အေနာက္ဘက္ (၈) ကီလိုမီတာ၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံ ေကာ့ဘဇာ-တက္ခ္နတ္ကၽြန္းဆြယ္မွ (Cox's Bazar-Teknaf Peninsular) ေတာင္ဘက္ (၉) ကီလိုမီတာ အကြာအေဝးမွာရွိတယ္။ အရင္ ၿဗိတိသွ်-အႏၵိယ၊ အႏၵိယ၊ အေရွ႕ပါကစၥတန္၊ ခု ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ အဆက္ဆက္ ျမန္မာမပိုင္ခဲ့ပါ။ ၿဗိတိသွ်-အႏၵိယေခတ္မတိုင္မီ၊ ျမန္မာက ရခိုင္ကိုမသိမ္းခင္ ရခိုင္ဘုရင္ေတြ ပိုင္ခဲ့တဲ့အခ်ိန္ေတြ ရွိေကာင္းရွိႏိုင္တယ္။  ဒါေပမယ့္ အဓိကထားဆိုလိုခ်င္တာက ခုလတ္တေလာ ကုလခံုရံုး ရဲ႔ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေၾကာင့္ စိန္႔မာတင္ကၽြန္းကို ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ကိုေပးလိုက္ရတာ မဟုတ္ဘူးဆိုတာကိုပါ။

မိတ္ေဆြမ်ားေျပာေနတဲ့ စိန္႔မာတင္ကၽြန္းနဲ႔ရွင္မျဖဴကၽြန္း အတူတူပဲဆိုတာ (က်ေနာ့္တစ္ဦးတည္း သေဘာထားအျမင္အရ) လက္မခံပါ။

ရွင္မျဖဴကၽြန္း

ရွင္မျဖဴကၽြန္းက အဂၤလိပ္လို Shapuree (ရွပူရီ) လို႔ေခၚတယ္။ နတ္ျမစ္ဝေပၚမွာပဲရွိတယ္။ (က်ေနာ့္တစ္ဦးတည္း အယူအဆအရ) စိန္႔မာတင္ကၽြန္းထက္ေသးရမယ္၊ ျမန္မာျပည္နဲ႔ပိုနီးၿပီး ခုအခ်ိန္မွာ ျမန္မာပိုင္တယ္။ ဒါက က်ေနာ့္ကိုယ္ပိုင္ဗဟုသုတအေပၚအေျခခံတဲ့ တစ္ဦးတည္းအျမင္နဲ႔ ေကာက္ခ်က္ဆြဲတာပါ။

ေကာင္းၿပီ..။ အဲ့ေကာက္ခ်က္မွားရင္ေကာ..။ ေကာက္ခ်က္မွားလို႔ ရွင္မျဖဴကၽြန္းနဲ႔စိန္႔မာတင္ကၽြန္း အတူတူပဲဆိုလည္း ေျပာစရာရွိပါတယ္။

ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ရွင္မျဖဴကၽြန္းက (ၿဗိတိသွ်-အႏၵိယ/ ၿဗိတိသွ်-ဘားမားေခတ္မတိုင္မီေခတ္ေတြမပါ) ျမန္မာပိုင္ခဲ့တယ္လို႔ ယူဆလို႔မရပါ။ ဒီအေၾကာင္းရွင္းရာမွာ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ (အင္ဂလို-ဘားမား ) ပထမစစ္ျဖစ္ရတဲ့ေနာက္ခံကို ရွင္းရပါ့မယ္။

အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ပထမစစ္ (၁၈၂၄-၁၈၂၆)

(စစ္အစိုးရ အဆက္ဆက္) ေက်ာင္းသင္ရိုးညႊန္တမ္းေတြမွာ ရွင္မျဖဴကၽြန္းနဲ႔ပတ္သက္ၿပီးအျငင္းပြားရာမွ စစ္စတင္ျဖစ္တယ္လို႔ဆိုေလ့ရွိေပမယ့္ အဲ့အေၾကာင္းက စစ္ကိုျဖစ္ေစတဲ့ မီးစတစ္စလို႔ပဲေျပာႏိုင္ၿပီး ေနာက္ကြယ္မွာ စစ္ျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းအခ်က္ေတြအမ်ားႀကီးရွိတယ္။

အဂၤလိပ္က အႏၵိယကို (၁၇)ရာစုကတည္းက အေရွ႕အႏၵိယကုမၼဏီအေနနဲ႔ဝင္တယ္။ (၁၈)ရာစု အလယ္ေလာက္ေရာက္ေတာ့ အႏၵိယတစ္တိုက္လံုးနီးပါး ကုမၼဏီကတဆင့္အုပ္ခ်ဳပ္ေနၿပီလို႔ဆိုလို႔ရတယ္။ တကယ္ ၿဗိတိသွ်-အႏၵိယနာမည္နဲ႔အုပ္ခ်ဳပ္တာကေတာ့ (၁၉)ရာစုအလယ္ေလာက္မွာ ျဖစ္တယ္။

အဲ့သလိုေနာက္ခံအေျခအေနမွာ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ရဲ႔သတၱမေျမာက္မင္း ဘႀကီးေတာ္(စစ္ကိုင္းမင္း) လက္ထက္ (၁၈၁၉-၁၈၃၇) ၁၈၂၂ မွာ ျမန္မာက အာသံနဲ႔မဏိပူရ (Assam & Manipur) ကို သိမ္းလိုက္တယ္။ သိမ္းရတဲ့အေၾကာင္းကေတာ့ ဘႀကီးေတာ္ရဲ႔ဘိသိက္မဂၤလာပြဲကို မဏိပူေစာ္ဘြား မတက္တာကိုအေၾကာင္းျပဳၿပီး မထီမဲ့ျမင္ျပဳတယ္လို႔ယူဆကာ ေနာင္မွာ ေနာင္က်ဥ္သြားေစဖို႔အတြက္ ရည္ရြယ္တယ္။ အဲ့သလို သိမ္းလိုက္တဲ့အတြက္ (အင္အားႀကီးတဲ့) အဂၤလိပ္အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ၿဗိတိသွ်-အႏၵိယနဲ႔ နယ္နိမိတ္ထိစပ္မႈက ပိုမ်ားလာတယ္။ အဂၤလိပ္ကလည္း သူတို႔ရဲ႔အက်ိဳးစီးပြားျဖစ္ေနတဲ့ၿဗိတိသွ်-အႏၵိယ နယ္ပယ္ေတြကိုပါ ၿခိမ္းေျခာက္လာႏိုင္တယ္လို႔ယူဆၿပီး ျမန္မာတပ္ေတြကို ျပန္လည္ေတာ္လွန္ေနတဲ့ အာသံနဲ႔မဏိပူရ၊ ရခိုင္ (ရခိုင္ (Arakan) က ၁၇၈၄ ကတည္းက ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ေအာက္ ေရာက္ၿပီးျဖစ္) ေတာ္လွန္ေရးတပ္သား(ျမန္မာေတြအေခၚ သူပုန္)ေတြကို လက္နက္၊ ရိကၡာေထာက္ပ့ံေပးတယ္။

မဏိပူကို ျမန္မာဝင္လာေတာ့ နယ္ခ်င္းဆက္ေနတဲ့ကခ်ာေစာ္ဘြားကပါ သူ႔နယ္ကိုဆက္သိမ္းမွာေၾကာက္ၿပီး အဂၤလိပ္အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ၿဗိတိသွ်-အႏၵိယဘက္ကို ဝင္ၿပီးခိုလံႈတယ္။ အဂၤလိပ္ကလည္း ကခ်ာနယ္ (Cachar) အျပင္ အျခားနယ္ခ်င္းဆက္ေနတဲ့ ဂ်ိန္းတိယ (Jaintia)နယ္ေတြကို သူ႔ရဲ႔ကိုလိုနီအျဖစ္ေၾကညာၿပီး ၿဗိတိသွ်-အႏၵိယထဲကိုထည့္တယ္။ အဲ့နယ္ေတြကာကြယ္ဖို႔အတြက္ဆိုၿပီး စစ္တပ္လႊတ္တယ္။

အင္းဝေနျပည္ေတာ္ (ဘႀကီးေတာ္က အမရပူရကေန အင္းဝကို ၁၈၂၃ မွာ ျပန္ေျပာင္းၿပီးနန္းစိုက္ၿပီ) ဘက္က အဓိကက်တဲ့ (ၾသဇာရွိတဲ့)ပုဂၢိဳလ္မ်ားျဖစ္တဲ့ ဘႀကီးေတာ္၊ မဟာဗႏၶဳလ၊ နန္းမေတာ္မယ္ႏုနဲ႔ သူ႔ေမာင္ စလင္းၿမိဳ့စားေမာင္အို စသူတို႔ရဲ႔ (အထူးသျဖင့္ စစ္သူႀကီးျဖစ္တဲ့မဟာဗႏၶဳလ) ေမွ်ာ္မွန္းယူဆခ်က္ကလည္း အင္းဝအာဏာစက္ကို အာသံနဲ႔မဏိပူရတင္မက အဂၤလိပ္အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ အေရွ႔ဘင္ေဂါလ္ထိပါသက္ေရာက္ေစႏိုင္တဲ့အင္အား မိမိတို႔မွာရွိတယ္လို႔ယူဆတယ္။

နယ္စပ္မွ ျပႆနာမ်ား

အထက္ကတင္ျပသလို ရခိုင္၊ အာသံနဲ႔မဏိပူရတို႔က ျမန္မာအုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္ေရာက္ေနေတာ့ အဂၤလိပ္အုပ္ ခ်ဳပ္ေနတဲ့ၿဗိတိသွ်-အႏၵိယနဲ႔ နယ္စပ္ထိစပ္ေနၿပီျဖစ္တဲ့အတြက္ မျဖစ္မေနရင္ဆိုင္လာရတာက နယ္ေျမခ်င္း ထိစပ္တဲ့ေနရာေတြမွာျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထရွိတဲ့ နယ္ျခားမ်ဥ္းကိစၥ၊ ဟိုဘက္ဒီဘက္က်ဴးေက်ာ္ဝင္ေရာက္မႈစတဲ့ ျပႆနာေတြျဖစ္တယ္။ အဲ့သလို ျဖစ္စဥ္တစ္ခုမွာ အေရွ႔အႏၵိယကုမၼဏီက ဆင္ဖမ္းသမားေတြ ျမန္မာ့ပိုင္ နက္ထဲဝင္လာလို႔ ျမန္မာဘက္ကဖမ္းထားလိုက္တယ္။ အဲ့ဒါကို အေၾကာင္းျပဳၿပီး ႏွစ္ဘက္တင္းမာေနတဲ့ အခ်ိန္ ၁၈၂၃ စက္တင္ဘာမွာ ျမန္မာက အဂၤလိပ္စစ္တပ္ငယ္တစ္ခုတပ္စြဲထားတဲ့ ရွင္မျဖဴကၽြန္းကို တက္သိမ္းတယ္။ အဲ့သလိုတက္သိမ္းေတာ့ အဂၤလိပ္က ရွင္မျဖဴကၽြန္းကေန ျမန္မာတပ္ေတြဆုတ္ခြာေပး ဖို႔ေတာင္းဆိုတယ္။ ၿပီးေတာ့ ေနာင္နယ္စပ္ပဋိပကၡမျဖစ္ေအာင္ နယ္စပ္မ်ဥ္းအတိအက်ဆြဲဖို႔ဆိုၿပီး ကိုယ္စားလွယ္ႏွစ္ေယာက္လႊတ္လိုက္တယ္။ လႊတ္လိုက္တဲ့ကိုယ္စားလွယ္ႏွစ္ေယာက္ကိုပါ ျမန္မာဘက္က ဖမ္းထားလိုက္တယ္။ အဲသလိုနဲ႔  ၂ဘက္နယ္စပ္ပဋိပကၡေတြက ပိုႀကီးထြားလာတယ္။

၁၈၂၄ ႏွစ္ဆန္းမွာပဲ အင္းဝေနျပည္ေတာ္က စစ္သူႀကီး သတိုးသီရိမဟာဥဇန (နာမည္အမွတ္မွားႏိုင္တယ္) ကို အဂၤလိပ္အုပ္ခ်ဳပ္ေနၿပီျဖစ္တဲ့ ကခ်ာနယ္၊ ဂ်ိန္းတိယနယ္ထဲအထိလိုက္ၿပီး ရခိုင္၊ အာသံနဲ႔မဏိပူ ေတာ္လွန္ေရးတပ္(သူပုန္တပ္)ေတြကို ႏွိမ္နင္းဖို႔ လႊတ္လိုက္တယ္။  အဂၤလိပ္ကလည္း သူတို႔ရဲ႔တပ္ေတြကို ျမန္မာတပ္နဲ႔ရင္ဆိုင္ဖို႔လႊတ္ေတာ့ ကခ်ာနယ္မွာ ရင္ဆိုင္တိုက္ပြဲေတြစ ျဖစ္တယ္။  အဲ့သလိုနဲ႔ နယ္စပ္ျပႆနာကိုအေၾကာင္းျပဳၿပီး အဂၤလိပ္-ျမန္မာပထမစစ္ကို ၁၈၂၄ မတ္လ၊ ၅ ရက္ေန႔မွာ တရားဝင္ စျဖစ္တယ္။

အဂၤလိပ္ဘက္က စစ္တိုက္ခ်င္တဲ့အေၾကာင္းမ်ား

(ဒီေနရာမွာ သတိျပဳေစခ်င္တာက ျမန္မာဘုရင္က အထက္မွာတင္ျပသလို အဂၤလိပ္အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ေဒသေတြနဲ႔ နယ္စပ္ခ်င္းထိတဲ့အထိ နယ္မခ်ဲ႔ဘဲေနလည္း အင္အားႀကီးမားေနၿပီျဖစ္တဲ့ အဂၤလိပ္က(အဲ့အခ်ိန္မွာ အဂၤလိပ္ကကမာၻမွာ နပိုလီယံရဲ႔ျပင္သစ္အင္ပါယာကိုလည္းႏိုင္ၿပီးျဖစ္) တျဖည္းျဖည္းနဲ႔နယ္စပ္က ႏိုင္ငံငယ္ေလးေတြကိုသိမ္းၿပီး တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မွာ ျမန္မာျပည္ကိုလည္း သိမ္းမွာျဖစ္တယ္။)

အဂၤလိပ္ဘက္က စစ္တိုက္ခ်င္တဲ့ အဓိကအေၾကာင္းေတြကေတာ့

၁) ကုန္ၾကမ္းရွာလို႔ရတဲ့၊ ကုန္ေခ်ာျပန္ေရာင္းလို႔ရတဲ့ေဈးကြက္ လိုခ်င္မႈ၊

၂) ပထဝီႏိုင္ငံေရး၊

၃) မိမိရဲ႔အက်ိဳးစီးပြားနဲ႔အက်ိဳးစီးပြားျဖစ္ေနတဲ့နယ္ပယ္ကို ကာကြယ္လိုမႈ၊

၄) အင္ဂလို-ဖရန္းစစ္ အားၿပိဳင္မႈ၊

(အဲ့အခ်ိန္မွာ ျပင္သစ္ကလည္း ျမန္မာမင္းေတြနဲ႔အဆက္အဆံရွိေနၿပီျဖစ္တယ္။ အထူးသျဖင့္ ျပင္သစ္သေဘၤာေတြ ျမန္မာ့ပင္လယ္ဆိပ္ကမ္းေတြမွာ အသံုးခ်ခြင့္ရသြားမွာစိုးရိမ္တယ္။)

၅) လတ္တေလာျဖစ္ေနတဲ့ နယ္စပ္ပဋိပကၡမ်ား

ျမန္မာဘုရင္ဘက္မွ စစ္တိုက္ျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းမ်ား

၁)  အင္းဝေနျပည္ေတာ္အင္ပါယာကို အေနာက္ဘက္မွာဆက္လက္ခ်ဲ႔ထြင္လိုမႈ၊

၂) ႏိုင္ငံငယ္ေလးေတြကို အစဥ္အဆက္ႏိုင္ေနက်ျဖစ္တဲ့အတြက္ အျခားမည့္သည့္ႏိုင္ငံႏွင့္မဆို မိမိအလိုက်ဆက္ဆံႏိုင္ဟု ယူဆမႈ၊

၃) ဘႀကီးေတာ္လက္ထက္ အာဏာထက္ေနတဲ့ပုဂၢိဳလ္မ်ားရဲ႔ မိမိအင္အားကိုအထင္ႀကီးမႈ၊

၄) ႏိုင္ငံတကာမွာ ဘာေတြျဖစ္ေနတယ္ဆိုတာကိုမသိေတာ့ အဂၤလိပ္ရဲ႔အင္အားကို မွန္မွန္ကန္ကန္ မသံုးသပ္တတ္မႈ၊

၅) ပထီဝီႏိုင္ငံေရးကို မသိမႈ၊

၆) လတ္တေလာျဖစ္ေနတဲ့ နယ္စပ္ပဋိပကၡမ်ား၊

စစ္ပြဲစတင္ျဖစ္စ ႏွစ္ဘက္ အႏိုင္အရံႈးအေျခအေန

ရခိုင္၊ အာသံနဲ႔မဏိပူနယ္စပ္ေတြမွာ စစ္စတင္ျဖစ္ေတာ့ ျမန္မာက အဲ့ေဒသေတြမွာစစ္တိုက္ေနတာ ဆယ္စုႏွစ္ေတြနဲ႔ခ်ီၾကာေနၿပီဆိုေတာ့(လက္နက္မယွဥ္ႏိုင္ေပမယ့္) ေရေျမကၽြမ္းက်င္မႈေၾကာင့္ တပန္းသာတယ္။  မဟာဗႏၶဳလက အဂၤလိပ္ကိုတိုက္ရာမွာ စစ္မ်က္ႏွာႏွစ္ခုဖြင့္ၿပီးေတာ့တိုက္ဖို႔ ဆံုးျဖတ္တယ္။ ရခိုင္မွတဆင့္ ဘဂၤလားရဲ႔အေရွ႔ေတာင္ပိုင္းျဖစ္တဲ့ စစ္တေကာင္းကိုသိမ္းမယ့္  ထိုးစစ္ရယ္၊ ကခ်ာ၊ ဂ်ိန္းတိယနယ္ေတြမွတဆင့္ ဘဂၤလားရဲ႔ေျမာက္ပိုင္းျဖစ္တဲ့ Sylhet ကိုသိမ္းမယ့္ထိုးစစ္ရယ္ ျဖစ္တယ္။ မဟာဗႏၶဳလက ရခိုင္စစ္မ်က္ႏွာကို သူကိုယ္တိုင္ဦးစီးၿပီးေတာ့ ကခ်ာ၊ ဂ်ိန္းတိယ စစ္မ်က္ႏွာကိုေတာ့ သတိုးသီရိမဟာဥဇန (နာမည္အမွတ္မွားႏိုင္တယ္) ကိုဦးစီးေစတယ္။ သတိုးသီရိမဟာဥဇနရဲ႔တပ္က စစ္တရားဝင္မျဖစ္ခင္ကတည္းက ကခ်ာ၊ ဂ်ိန္းတိယနယ္မွာ အဂၤလိပ္တပ္ကိုႏိုင္ၿပီး ျဖစ္တယ္။ အဲ့ေတာ့ သူ႔ကို Sylhet ထိ ဆက္သိမ္းေစတယ္။

မဟာဗႏၶဳလဦးစီးတဲ့ရခိုင္စစ္မ်က္ႏွာမွာ ျမဝတီမင္းႀကီးဦးစက စစ္တရားဝင္စျဖစ္ၿပီးလပိုင္းအတြင္းမွာပဲ သူ႔တပ္ကို ေကာ့ဘဇား (Cox's Bazzar) အေရွ႕ဘက္ (၁၀)မိုင္အကြာအထိ သိမ္းႏိုင္တယ္။ ေနာက္ပိုင္း မဟာဗႏၶဳလတပ္ကိုေစာင့္ၿပီး တပ္ႏွစ္တပ္ေပါင္းကာ ေကာ့ဘဇားကိုဆက္သိမ္းတယ္။ စစ္တေကာင္း (Chittagong) နဲ႔ ကုမၼဏီဌာနခ်ဳပ္ရွိတဲ့ကာလကတၱား(Calcutta) မွာ အဂၤလိပ္ေတြက ေကာ့ဘဇား က်သြားတဲ့သတင္းေၾကာင့္ ေတာ္ေတာ္ထိတ္လန္႔တုန္လႈပ္ကုန္ၾကတယ္။ တကယ္လည္း အဲ့အခ်ိန္မွာ ဗႏၶဳလတပ္ကဆက္ခ်ီတက္မယ္ဆိုရင္ စစ္တေကာင္းတင္မက ကာလကတၱားကိုပါသိမ္းႏိုင္တဲ့ စစ္ေရးအသာရမႈမ်ိဳး ျမန္မာဘက္မွာရွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဗႏၶဳလက ရန္သူ႔နယ္ထဲတအားဝင္သြားမွာကို မလိုလားေတာ့ ျမဝတီမင္းႀကီးတပ္ကို  စစ္တေကာင္းထိဆက္မခ်ီေတာ့ဖို႔ အမိန္႔ေပးလိုက္တယ္။

စစ္ပြဲအလယ္ႏွင့္ အဆံုးသတ္

ဗႏၶဳလရဲ႔စစ္တေကာင္းထိတက္မသိမ္းဖို႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ဟာ တစ္ဘက္က အဂၤလိပ္တပ္ ျပည္မကိုဝင္ေတာ့ ကိုယ့္တပ္ကို အျမန္ျပန္ဆုတ္ႏိုင္ခဲ့တဲ့အက်ိဳးရလဒ္ရခဲ့ေပမယ့္ အျခားတစ္ဘက္အေနနဲ႔ ေနာက္ဆံုး စစ္ရံႈးလို႔အဂၤလိပ္နဲ႔စစ္ေျပၿငိမ္းေရးစာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဖို႔ ေဆြးေႏြးေတာ့ အရင္က စစ္တေကာင္းကိုပါသိမ္းၿပီး ကာလကတၱားကိုပါ ထိထိေရာက္ေရာက္တကယ္ၿခိမ္းေျခာက္ႏိုင္ခဲ့ရင္ စာခ်ဳပ္အရ(စစ္ရံႈးလို႔) အဂၤလိပ္ ကိုေပးရမယ့္ေဒသ(ေပးရမယ့္နယ္ေျမ)စကားေျပာရာမွာ ျမန္မာဘက္ကအသာစီးရႏိုင္မယ္လို႔လည္း တခ်ိဳ႔ သမိုင္းပညာရွင္ေတြက သံုးသပ္ခဲ့ၾကတယ္။

စစ္ပြဲအစ ရခိုင္စစ္မ်က္ႏွာမွာ အဂၤလိပ္က ျမန္မာကို (လက္နက္သာေပမယ့္လည္း) ေဒသမကၽြမ္းက်င္မႈ၊ ရာသီဥတုအခက္အခဲ စတဲ့ သဘာဝအတားအဆီးေတြေၾကာင့္ ဘယ္လိုမွမယွဥ္ႏိုင္ခဲ့ေတာ့ အဂၤလိပ္က ဗ်ဴဟာေျပာင္းၿပီး ေရလမ္းမွတဆင့္ ျမန္မာျပည္မကိုဝင္ခဲ့တယ္။ ျမန္မာမွာ ေခတ္မွီတဲ့စစ္ေရးအျမင္မရွိေတာ့ အဂၤလိပ္ေတြ ေရလမ္းကေနဝင္လာႏိုင္တယ္ဆိုတာကို ႀကိဳမတြက္မိခဲ့ဘူး။ ေနာက္ဆံုး အဂၤလိပ္ေရတပ္က စစ္သေဘၤာေတြ ရန္ကုန္ဆိပ္ကမ္းကိုဝင္လာေတာ့မွ အံ့ၾသတႀကီးနဲ႔ ျပန္ခုခံခဲ့ရတယ္။ ဘႀကီးေတာ္က ဗႏၶဳလကို ရခိုင္စစ္မ်က္ႏွာကျပန္ေခၚၿပီး ရန္ကုန္ကိုခုခံေစတယ္။ ရခိုင္မွာ ဦးစ က်န္ခဲ့ၿပီး ရခိုင္စစ္မ်က္ႏွာကို ထိန္းထားတယ္။

ရန္ကုန္တိုက္ပြဲ ၁၈၂၄ ေမမွာ စျဖစ္ၿပီး ႏွစ္ကုန္မွာ ျမန္မာရႈံးလို႔ရန္ကုန္ကေန ဆုတ္ေပးလိုက္ရတယ္။  ၁၈၂၅  ႏွစ္ဆန္းမွာပဲ နာမည္ေက်ာ္ ဓႏုျဖဴတိုက္ပြဲျဖစ္တယ္။ ျမန္မာဘက္က ဦးစီးတိုက္တဲ့ ဗႏၶဳလက်တယ္။ ဗႏၶဳလက သတၱိေျပာင္ေျမာက္တဲ့စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ျဖစ္ေတာ့ စစ္ပြဲရဲ႔အရွိန္အျမင့္ဆံုးျဖစ္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ သူ႔ရဲေဘာ္ေတြအားမငယ္ေအာင္ သူကိုယ္တိုင္စစ္ေျမျပင္တေလ်ာက္ လမ္းေလွ်က္ၿပီးအားေပးတယ္။ ဒါေပမယ့္ ထံုးတမ္းစဥ္လာအေဆာင္အေယာင္ျဖစ္တဲ့  သြားေလရာေရႊထီးမိုးတာကို စစ္ေျမျပင္မွာပါ ဆက္က်င့္သံုးေတာ့ အဂၤလိပ္ဘက္က အလြယ္တကူပဲ ဗႏၶဳလရွိတဲ့ေနရာကိုခန္႕မွန္းႏိုင္ၿပီး စက္အေျမွာက္နဲ႔ပစ္ေတာ့ က်ခဲ့ရရွာတယ္။

အဂၤလိပ္က ရန္ကုန္ကိုရၿပီးတဲ့ေနာက္ ရခိုင္စစ္မ်က္ႏွာကိုျပန္ဖြင့္တယ္။ ဓႏုျဖဴမွာ ဗႏၶဳလက်တဲ့ရက္ တစ္ရက္တည္းမွာပဲ ရခိုင္ၿမိဳ့ေတာ္ေျမာက္ဦးကေန ျမဝတီမင္းႀကီးဦးစ ဦးစီးတဲ့ ျမန္မာတပ္ ဆုတ္ေပးလိုက္ ရတယ္။  ျပည္မမွာ ဓႏုျဖဴတိုက္ပြဲၿပီးတဲ့ေနာက္ ျမန္မာဘက္က ျပည္မွာ အျပင္းအထန္ (၁၈၂၅ ႏွစ္ကုန္ပိုင္း) ခုခံခဲ့တယ္။ ျပည္က ဆုတ္ေပးလိုက္ရၿပီးတဲ့ေနာက္ေတာ့ ၁၈၂၆ ႏွစ္စမွာ ဘႀကီးေတာ္က အဂၤလိပ္တပ္ ေနျပည္ေတာ္အနီးကိုေရာက္လာၿပီျဖစ္တဲ့အတြက္ စစ္ေျပၿငိမ္းဖို႔သေဘာတူလိုက္ရတယ္။  ၁၈၂၆ ေဖေဖာ္ဝါရီ ၂၄ အင္းဝေနျပည္ေတာ္နဲ႔(၄၅)မိုင္အကြာ ရႏၱပုိမွာ ရခုိင္၊ တနသၤာရီ၊ အာသံႏွင့္ မဏိပူရ အဂၤလိပ္ကိုေပးမယ္၊ ကခ်ာနဲ႔ဂ်ိန္းတိယကိုလည္း ေနာင္မွာ မေႏွာင့္ယွက္ေတာ့ဘူး၊ စစ္ေလ်ာ္ေၾကးေငြ စတာလင္ေပါင္တစ္သန္းလည္းေပးမယ္၊ သံအဖြဲ႔ အျပန္အလွန္ထားရွိမယ္၊ အဂၤလိပ္နဲ႔စီးပြားေရးစာခ်ဳပ္ေတြ လည္းခ်ဳပ္မယ္ စတဲ့ သေဘာတူညီခ်က္ေတြပါရွိတဲ့ ရႏၱပုိစာခ်ဳပ္နဲ႔ အဂၤလိပ္-ျမန္မာပထမစစ္ အဆံုးသတ္ခဲ့တယ္။

နိဂံုး

အဂၤလိပ္-ျမန္မာပထမစစ္သမိုင္းေနာက္ခံကို အတိုခ်ဳပ္တင္ျပၿပီးသြားေတာ့ က်ေနာ္ အဓိကေျပာခ်င္တဲ့ စိန္႔မာတင္ကၽြန္းကို ျမန္မာႏိုင္ငံက ခုမွေပးရတာမဟုတ္ဘူးဆိုတဲ့အေၾကာင္းကို နိဂံုးခ်ဳပ္အေနနဲ႔ဆက္လက္ ေဆြးေႏြးပါမယ္။

က်ေနာ္ ပထမဦးဆံုးတင္ျပတဲ့  စိန္႔မာတင္နဲ႔ရွင္မျဖဴက သပ္သပ္တစ္ကၽြန္းစီဆိုတဲ့အယူအဆအရဆို စိန္႔မာတင္ဟာ အစကတည္းက ျမန္မာမပိုင္ခဲ့ဘူး၊ တေလ်ာက္လံုးလည္း ျမန္မာပိုင္မလာခဲ့ဘူး၊ ခုလည္း မပိုင္ဘူးဆိုတာ ထင္ရွားေစတယ္။ ရခိုင္ဘုရင္လက္ထက္ကပိုင္ခဲ့တာဆိုတာကို က်ေနာ္အေနနဲ႔မျငင္းပါ။ ပေဒသရာဇ္ေခတ္တစ္ေလ်ာက္လံုး ႏိုင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံနဲ႔တစ္ႏိုင္ငံ အင္အားႀကီးတဲ့အခ်ိန္ေတြမွာ အျပန္အလွန္ သိမ္းပိုက္ခဲ့ဖူး၊ ၾသာဇာခံခိုင္းခဲ့ဖူးၾကတာ အစဥ္အလာပါ။

မိတ္ေဆြေတြ ခုေျပာေနတဲ့ စိန္႔မာတင္နဲ႔ရွင္မျဖဴအတူတူပဲဆိုတာ မွန္တယ္ဆိုရင္လည္း အဲ့ဒီ ရွင္မျဖဴဟာ  အစက ျမန္မာပိုင္ခဲ့တာမဟုတ္ဘူး၊ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ အင္ပါယာခ်ဲ႔ထြင္ရင္းနဲ႔သိမ္းခဲ့တဲ့ေနရာမ်ားမွ တစ္ခုေသာေနရာသာ ျဖစ္တယ္။ အဲ့သလို ပေဒသရာဇ္လက္နက္ႏိုင္ငံေတာ္ဘဝက သိမ္းပိုက္ခဲ့တဲ့ေနရာေတြ တိုင္းသာ ခုမပိုင္ေတာ့လို႔အျငင္းပြားကန္႔ကြက္ေနရမယ္ဆိုရင္ ေကာ့ဘဇာ၊ အာသံ၊ မဏိပူ၊ ဇင္းမယ္၊ အယုဒယစတဲ့ အဆက္ဆက္နယ္ခ်ဲ႕သိမ္းပိုက္ခဲ့ဖူးတဲ့ေနရာေတြအားလံုးအတြက္ပါ ကန္႔ကြက္ရမလို၊ မပိုင္ေတာ့လို ေဒါသျဖစ္ရေတာ့မလို ျဖစ္ေနတယ္။ တရုတ္က ပုဂံကို သူတို႔လက္လႊတ္လိုက္ရပါတယ္ေျပာရင္ အဓိပၸာယ္မဲ့သလို ခု စိန္႔မာတင္ကၽြန္းကို ဘဂၤလားကိုေပးလိုက္ရေလျခင္းလို႔ ႀကိတ္မႏိုင္ခဲမရျဖစ္ေနရတာ အဓိပၸာယ္ရွိရဲ႔လားဆိုတာ ေဝဖန္၊ သံုးသပ္၊ စဥ္းစားေစခ်င္တယ္။

တိုင္းျပည္ကို မွန္မွန္ကန္ကန္ ခ်စ္တတ္ၾကပါေစ။

ၿငိမ္းခ်မ္းေအး

၁၇၊ မတ္၊ ၂၀၁၂

မွတ္ခ်က္။      ။ က်ေနာ္ရဲ႔ပထမေဆာင္းပါး "ျမန္မာ၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္႔အၾကားအျငင္းပြားခဲ့တဲ့ ပင္လယ္ျပင္နယ္နိမိတ္ပိုင္ဆိုင္မႈတရား႐ံုး ဆံုးျဖတ္ခ်က္အေပၚ ရွင္းလင္းခ်က္" အေပၚ ေပးတဲ့မွတ္ခ်က္မ်ားကို ျပန္လည္ရွင္းလင္းေစလိုတဲ့ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔(ခရီးတိုတစ္ခုထြက္ရင္းနဲ႔တမ္းလန္း) လက္တမ္း အျမန္ေရးလိုက္ရလို႔ အကိုးအကားစာအုပ္နာမည္ေတြ ေရးမေပးႏိုင္ပါ။ Online Link ေတြ ရွာေပးရေလာက္ေအာင္လည္း အင္တာနက္သံုးဖို႔အခ်ိန္မရတဲ့အတြက္ အညႊန္းမေပးႏိုင္ေတာ့ပါ။ စိန္႔မာတင္ကၽြန္းအခ်က္အလက္ကို ဘဂၤလားစြယ္စံုက်မ္းမွယူတယ္။  ရွင္မျဖဴကၽြန္းနဲ႔ပတ္သက္လို႔ေတာ့ wikipedia က ယူတယ္။

အဓိကေတာ့ ဖတ္ခဲ့ဖူးတဲ့  အဂၤလိပ္-ျမန္မာပထမစစ္ သမိုင္းစာအုပ္ေတြကို အေျခခံပါတယ္။ မွားတဲ့အခ်က္အလက္(အထူးသျဖင့္ ခုႏွစ္၊ ရက္စြဲ) ေတြ႔လို႔ျပင္ေပးရင္ ေက်းဇူးႀကီးပါတယ္။ ဆက္လက္ေလ့လာခ်င္လို႔ သမိုင္းစာအုပ္ေတြဖတ္ခ်င္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ကိုယ့္လူမ်ိဳးေရး၊ ႏိုင္ငံျခားသားေရးႏွစ္ခုစလံုးကို ဖတ္ဖို႔အႀကံေပးခ်င္ပါတယ္။ "There's always two sides to every story." ဆိုတာကို မေမ့ေစခ်င္ပါ။

ေဝဖန္၊ အႀကံျပဳ၊ အမွားျပင္ အားလံုးကို ႀကိဳဆိုပါတယ္။

(ေရးတာက) ၿငိမ္းခ်မ္းေအး(ယူတာကဒီေနရာက) http://www.facebook.com/notes/nyein-chan-aye/စိန္႔မာတင္-ရွင္မျဖဴ-နဲ႕-အဂၤလိပ္-ျမန္မာ-ပထမစစ္/10150672671563704