မော်စီတုန်းရဲ့ ပဒေသရာဇ်ဆန်တဲ့ မှားယွင်းမှု အရှုပ်တော်ပုံများကို ရှင်းနေရသူ တိန်ရှောင်ဖိန်

1980 ခုနှစ်က The Washington post မှာဖေါ်ပြထားတဲ့ interview ဆောင်းပါကို ဘာသာပြန်တင်ပြထားတာပါ၊သတင်းဟောင်းဖြစ်ပေမဲ့ ဗဟုသုတ ဖြစ်စေမယ်လို့ ယုံကြည်လို့ တင်ပြလိုက်ပါတယ်၊သတင်းထောက်တယောက်ရဲ့ စူးရှတဲ့ မေးခွန်းတွေအပေါ် နိုင်ငံရေးသမားတယောက်ရဲ့ ထက်မြက်၊ပြတ်သားတဲ့အဖြေ လေ့လာစရာပါ။

မော်စီတုန်းရဲ့ ပဒေသရာဇ်ဆန်တဲ့ မှားယွင်းမှု အရှုပ်တော်ပုံများကို ရှင်းနေရသူ တိန်ရှောင်ဖိန်

နာမည်ကျော် အီတလီဂျာနယ်လစ် အိုရီယာနာ ဖလီစီ(ORIANA FALLACHI) နှင့် တရုတ် ဒုတိယထိပ်တန်း ခေါင်းဆောင် တိန်ရှောင်ဖိန်(DENG XIAOPING) တို့နှစ်ဦးကြား၁၉၈၀ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၃၁ရက်နေ့တွေ့ဆုံ မေးမြန်းမှု နှစ်ပိုင်းထဲမှ ပထမအပိုင်းဖြစ်ပါသည်။

ဖလီစီ : မစ္စတာ တိန်, ရှင်ဟာ သိပ်မကြာသေးခင်က တရုတ်ပြည်ဟာ ဒုတိယတော်လှန်ရေးမျိုးလို အခရာကျတဲ့ သမိုင်းအချိုးတကွေ့ကို ရောက်နေပြီလို့ ရေးထားပါတယ်။ တကယ်လဲ ဒီနေ့ ခရီးသွားတယောက်အနေနဲ့ ပီကင်းကိုရောက်လာတဲ့အခါ အမှန်ကို သိသိသာသာပြောင်းလဲနေတယ်ဆိုတဲ့ ခံစားချက်မျိုးကို ရရှိတယ်။ တူညီဝတ်စုံတွေ၊ ဆောင်ပုဒ်ဆိုင်းဘုတ် စာတန်းကြီးတွေ မတွေ့ရတော့ဘူး မော်စီတုန်းရဲ့ ရုပ်ပုံကားချပ်တွေလဲ တော်တော်ကို ရှားလွန်းလို့ ကျွန်မတောင် သုံးခုလောက်ပဲတွေ့ခဲ့ရတယ် တားမြစ်မြို့တော်ကြီး (Forbidden City) ရဲ့ အဝင်ဝက မော်စီတုန်းပုံ အပါအဝင်ပေါ့။ ဒီပုံကြီးတွေကိုကော ဆက်လက်ထားရှိဦးမှာလား၊ ဖြုတ်ပစ်မှာလား?

တိန် : ဟုတ်ပါတယ်။ ဒီပုံတွေကို ဆက်လက်ထားရှိပြီး သေချာပေါက် ထာဝရထားထားမှာပါ။ ဒီလိုရှိတယ်၊ အရင်တချိန်တုန်းကဆို ဥက္ကဌကြီးမော်ရဲ့ ပုံတွေအများကြီး <လူသိထင်ရှားရှိတဲ့>နေရာတိုင်းမှာ ချိတ်ထားတယ်။ အလွန်အကျွံများလွန်းလို့ မထိမဲ့မြင် မလေးမစားလုပ်တဲ့ ပုံတောင်ပေါက်တယ်။ ဒါကြောင့်လည်း ကျွန်တော်တို့ ဖြုတ်လိုက်တာပါ။ ဒါပေမယ့် ဒီမှာကြည့်.. ဥက္ကဌကြီးမော်က အမှားတွေကျူးလွန်ခဲ့တာမှန်တယ်၊ ဒါပေမယ့် သူဟာ တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီနဲ့ တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံကိုတည်ထောင်ခဲ့တဲ့ သူတွေထဲက တယောက်လည်းဖြစ် တယ်။ သူ့ရဲ့ အမှားတွေ ကောင်းတာတွေကို ဝေဖန်သုံးသပ်တဲ့နေရာမှာ ကျွန်တော်တို့သိရမှာဟာ သူရဲ့အမှားတွေ ဟာ ဒုတိယနေရာမှာပဲရှိတယ်။ သူ့ရဲ့ တရုတ်ပြည်တော်လှန်ရေးအပေါ်မှာ ပါဝင်ခဲ့မှုတွေကို ပစ်ပယ်လို့မရသလို တရုတ်ပြည်သူတွေကလည်း သူ့ကိုအစဉ်သတိရအောက်မေ့နေမယ်လို့ ဆိုချင်တာပဲ။

ဖလီစီ : ဟုတ်ကဲ့၊ ဒါဆို ဒီနေ့ဖြစ်နေတဲ့ တရုတ်ပြည်က ပြဿနာတွေက လေးဦးဂိုဏ်းရဲ့ အပြစ်လို့ ပြစ်တင်ရှုံ့ချနေတာ လူတိုင်းသိပါတယ်။ မော်စီတုန်းရဲ့ မိန်းမ မုဆိုးမ ချန်ချင်း(Chiang Ching) နဲ့ လေးဦးဂိုဏ်းက ကျန်သုံးယောက်တို့က <မဟာ ပစ္စည်းမဲ့>ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးကို ဦးဆောင်ခဲ့တာလေ။ ဒါပေမယ့် ဒီဟာနဲ့ သမိုင်းလက်တွေ့ ဘယ်လိုဆက်စပ်သလဲ။ ကျွန်မကို ပြောပြကြတာတော့ တရုတ်တွေကြားမှာ လေးဦးဂိုဏ်းအကြောင်း စကားစမိရင် သူတို့က စိတ်ဆိုးဆိုးနဲ့ လက်ငါးချောင်းထောင်ပြီး "ဟုတ်တယ်၊ ဟုတ်တယ်၊ လေးယောက်ပါ" လို့ ပြောကြတယ်။
တိန် : (ပြုံး၍) ဒီလိုနေရာမှာ ကျွန်တော့အနေနဲ့ ဥက္ကဌကြီးမော်ရဲ့ အမှားတွေရဲ့ သဘောသဘာဝနဲ့ လင်ပြောင် (Lin Piao) နဲ့ လေးဦးဂိုဏ်းတို့ ကျူးလွန်ခဲ့တဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေအကြား အဓိကကွာခြားချက်တွေကို သေသေချာချာခွဲခြားပြဖို့ အရေးကြီးတာပေါ့။ ဥက္ကဌကြီးမော်က သူ့တဘဝလုံးကို တရုတ်ပြည်အတွက် မြှုပ်နှံခဲ့ပြီး၊ ပါတီနဲ့ တော်လှန်ရေးကို အရေးပါအချက်အချာကျတဲ့ အချိန်ကာလာတွေမှာ အမြဲကယ်တင်ခဲ့တယ်ဆိုတာကို ထပ်ပြီးသတိပေးပါရစေ။ တနည်းအားဖြင့်ပြောရရင် သူ့ရဲ့ ပေးဆပ်မှုကဘယ်လောက်ကြီးမားလဲဆို သူသာမရှိရင် အနည်းဆုံး တရုတ်ပြည်သူတွေအနေနဲ့ ဒီနေ့ထိအမှောင်ထဲမှာ စမ်းတဝါးဝါးနဲ့ ဟိုစုဒီစုနဲ့ လမ်းရှာနေရမှာ။ ပြီးတော့ မာ့က်စ်လီနင်ဝါဒရဲ့ သဘောတရားတွေကို တရုတ်ပြည်ရဲ့ လက်တွေ့အခြေအနေနဲ့ ပေါင်းစပ် အကောင်အထည် ဖော်ခဲ့တာ ဥက္ကဌကြီးမော်ဆိုတာကို မေ့လို့မရပါဘူး။ ပြီးတော့ ဒီသဘောတရားတွေကို ပါးနပ်လိမ္မာစွာနဲ့ နိုင်ငံရေးမှာသာမက စာပေ၊ အနုပညာ၊ အဘိဓမ္မာနဲ့ စစ်ရေးကိစ္စတွေမှာပါ အသုံးချ အကောင်အထည်ဖေါ်ခဲ့တာ ဥက္ကဌကြီးမော်ပဲဖြစ်ပါတယ်။ ဟုတ်ပါတယ်၊ ၆၀ ဝန်းကျင်.. ဒါမှမဟုတ် ၅၀ နှောင်းပိုင်းမှဆို ဥက္ကဌမော်ရဲ့ အတွေးအခေါ်အချို့ဟာအရမ်းကိုမှန်ကန်ခဲ့ပြီး ဒီသဘောတရားရေးရာ မူအများစုဟာလည်း ကျွန်တော်တို့ကို အောင်ပွဲတွေစွပ်ခူးစေခဲ့ရပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း အကြောင်းမလှစွာနဲ့ <ဥက္ကဌကြီးမော်ဟာ> အမှားတွေလုပ်မိခဲ့တယ်။ အထူးသဖြင့် ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေး (Cultural Revolution ) ဆိုတဲ့ အမှားကြီးပဲ။ အဲ့ဒီအမှားရဲ့ အကျိုးဆက်ကတော့ ကံဆိုးခြင်းတွေကို ပါတီ၊နိုင်ငံနဲ့ ပြည်သူတွေပါ ခံစားခဲ့ရတယ်။

ဖလီစီ : ဒါဆိုကျွန်မတခုရှင်းအောင် ထပ်မေးပါရစေ မစ္စတာ တိန်။ ရှင်က ဥက္ကဌကြီးမော်ရဲ့ အတွေးအခေါ်လို့ ပြောတဲ့နေရာမှာ သူများတွေပြောတဲ့ "မော်စီတုန်း အတွေးအခေါ်"ဆိုတာကိုပြောတာလား ရှင်?

တိန် : ဟုတ်တာပေါ့။ ဒီလိုလေ၊ ပါတီက ယူနန်မှာပဲရှိသေးပြီး တော်လှန်ရေးစစ်ပွဲ ဆင်နွဲတဲ့ကာလကြီးထဲမှာ၊ ကျွန်တော်တို့တွေက မော်စီတုန်းအကြံပြုတဲ့ အတွေးအခေါ်တွေနဲ့ သဘောတရားတွေကို စုစည်းပြီး "မော်စီတုန်း အတွေးအခေါ်" လို့ ကင်ပွန်းတပ်လိုက်တယ်။ ပြီးတော့ ဒီအတွေးအခေါ်က ရှေ့ရှောက်မှာ ဦးဆောင်မယ့် သဘောတရားလို့ သတ်မှတ်လိုက်တယ်။ ဒါပေမယ့် မော်စီတုန်းအတွေးအခေါ်ဆိုတာ မော်စီတုန်းရဲ့ တီထွင်မှုမဟုတ်ဘူး။ အဲ့ဒီထဲက အတွေးအခေါ်တော်တော်များများက မော်စီတုန်းကလာပေမယ့် ဒီအတွေးအခေါ် ကို သဏ္ဍာန်ဖော် ဖွံဖြိုးစေတဲ့နေရာမှာ အခြားဝါရင့် တော်လှန်ရေးသမားကြီးတွေရဲ့ လက်ရာတွေလည်းပါပါတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် <ဒီဝါရင့်> အချို့ကိုဖော်ပြရင် ချူးအင်လိုင်း(Chou En-lai) ၊ လူရှောင်ချီ (Liu Shaoqi )နဲ့ ချူတေး (Chu Teh )တို့ပေါ့။

ဖလီစီ : ဘာလို့ ရှင့်ကိုယ်ရှင် <ဝါရင့်တွေထဲမှာ> ထည့်မပြောတာလဲ?

တိန် : ကျွန်တော်ဟာအဲ့ဒီထဲမှာ မပါဘူး၊ ကျွန်တော့အခန်းကဏ္ဍရှိတယ်လို့ ပေါ်လွင်ပေမယ့်ပေါ့။ ဒီလိုထည့်ပြောခဲ့ရင် ကျွန်တော်က ဝါရင့်ကြီး၊ သက်ကြီးတော်လှန်ရေးသမားကြီး ဖြစ်လာမှာ မဟုတ်တော့ဘူးလေ (ရယ်သည်)။ စောနကပြောနေတာကို ပြန်ဆက်ကြရအောင်။ ဥက္ကဌကြီးမော်ဟာ သူ့ဘဝရဲ့ နောက်ဆုံးနှစ်တွေမှာ သူကိုယ်တိုင် ပုံဖော်အကောင်အထည်ဖော်ခဲ့တဲ့ မူဝါဒတွေကို ချိုးဖောက်ခဲ့တယ်။ သူ့ရဲ့လုပ်ဆောင်မှုတွေမှာကော ရေးသားပုံတွေမှာပါ လွဲမှားချွတ်ချော်တဲ့ အတွေးအခေါ်တွေ ထွက်ပေါ်လာတယ်။ အဲဒီထဲက အလွဲမှားဆုံးကတော့ သူရဲ့ လက်ဝွဲအစွန်းရောက် အတွေးအခေါ်တွေပဲ။ အောင်ပွဲဆက်လာတော့ သမ္မာသတိလွတ်လာတာလဲ ဖြစ်မှာပေါ့.. ဒါမှမဟုတ်လဲ အောက်ခြေလွတ် လက်တွေ့နဲ့ ကင်းကွာသွားတာလဲ ဖြစ်မှာပေါ့။ ဒီလိုလေ သူ့ရဲ့တော်လှန်ရေးအပေါ်မှာ ပေးဆပ်မှုတွေကြောင့် သူက တရုတ်ပြည်သူတွေကြားမှာ အထူးအခွင့်အရေးတွေ ခံစားရပြီး ချီးမွမ်းခြင်းတွေနဲ့ကို ဝေဆာနေတာပေါ့။ အဲ့ဒါတွေ များလွန်းလို့လည်း သူကိုယ်တိုင်ဆုပ်ကိုင်ပြီး နှစ်ရှည်များစွာ အကောင်အထည်ဖော်ခဲ့တဲ့ အင်မတန်ကောင်းမွန်လှတဲ့လမ်းစဉ်တွေဖြစ်တဲ့ ဒီမိုကရေစီဗဟိုဦးစီး ချုပ်ကိုင်မှုစံနစ်၊ လူထုလမ်းစဉ် စတာတွေကို ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေထဲ အသေအချာ ထည့်သွင်းဖို့ လစ်ဟင်းခဲ့တယ်။ ဒါဟာ သူ့ရဲ့အားနည်းချက်တွေထဲက တစ်ခုပဲ.. ဒီနေရာမှာလည်း ကျွန်တော်အပါအဝင် အခြားတော်လှန်ရေးသမားတွေအနေနဲ့လဲ တာဝန်ရှိတယ်လေ။ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဖခင်ကြီးတယောက်လို ထင်မြင်တဲ့စိတ်တွေ သူ့မှာ ပေါက်ဖွားလာတယ်။ အဲ့ဒီအခါမှာ သူ့ရဲ့ ပါတီဝင်ဘဝ၊ သူ့ရဲ့ နိုင်ငံသားဘဝတို့ဟာ မူမမှန်တော့ဘူး။

ဖလီစီ : ဟုတ်ကဲ့ ရှင်အခုလို ဒါတွေကို အမှားတွေလို့ ပြောခြင်းအားဖြင့် ဒီလို မှားယွင်းမှုတွေအားလုံးဟာ တပြိုင်နက်ထဲ စဖြစ်ခဲ့တာလို့ ရှင့်အနေနဲ့ ဝန်မခံသင့်ဘူးလား.. ဥပမာ မဟာခုန်ပျံကျော်လွှားမှု ကြီး( the Great Leap Forward ) ဟာ အမှားလား?

တိန် : ဟုတ်တာပေါ့ ကျွန်တော်က ၅၀ ခုနှစ်တွေနှောင်းပိုင်းမှာ ပြဿနာတွေအားလုံး စတင်ပေါ်ပေါက်လာခဲ့တယ် လို့ပြောတဲ့နေရာမှာ မဟာခုန်ပျံကျော်လွှားမှုကြီးကို ရည်ရွယ်ပြီးပြောတာပဲ။ သို့ပေမယ် ဒီနေရာမှာလည်း ဥက္ကဌကြီးမော် အပေါ်ပဲ အပြစ်တွေပုံနေလို့မဖြစ်ဘူးလေ။ ကျွန်တော်တို့လို ဝါရင့်ကြီးတွေမှာလည်း တာဝန်တစိတ်တဒေသရှိတာပေါ့။ ဥပမာအားဖြင့် လက်တွေ့သဘာဝ <ရုပ်အခြေအနေတွေ> နိယာမတွေ <အခွင့်မပေးတာ> ကိုဆန့်ကျင်ပြီး စီးပွားရေးကို ဘောဂဗေဒမကျဘဲ အရှိန်တင်ဖို့ ကြိုးစားခဲ့တဲ့ အပြစ်တွေပေါ့။ တကယ်လဲ ဥက္ကဌကြီးမော်ဟာ အဓိကတာဝန်ရှိတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ပြီး၊ တကယ်မှာလဲ သူဟာဒီအမှားကြီးကို ပထမဆုံးနားလည် အကြံပြုခဲ့တာဖြစ်တယ်။ ပြီးတော့ လမ်းစဉ် ပြန်လည်မှန်လာအောင် လမ်းတည့်ပေးတာ တွေကလဲ အနှောင့်အယှက်များစွာကြောင့် အထမမြောက်တဲ့အခါ သူ့ကိုယ်သူ ဝေဖန်ချက် ပေးခဲ့ပါတယ်။ ဒီဟာက ၁၉၆၂ မှာဖြစ်ခဲ့တာပါ။ ဒါပေမယ့်လဲ ကျွန်တော်တို့ကလည်း သင်ခန်းစာမရကျသေးဘူးလေ၊ အဲ့ဒီတော့ သူက ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးကြီးကို စလိုက်တော့တာပဲ။

ဖလီစီ : သူ့အနေနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးလုပ်တဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ကဘာလဲ?

တိန် : အရင်းရှုင်စနစ် တရုတ်ပြည်မှာ ပြန်လည်ဖြစ်ထွန်းလာမှာကို ရှောင်ကြင်ဖို့ပဲ။ ဒါကတော့ ရည်ရွယ်ထားတာပေါ့။ ကျွန်တော်ပြောလိုတာက ဒါကလေးဦးဂိုဏ်းဖြစ်လာမယ့်သူတွေရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်မဟုတ်ဘူးလေ။ တကယ်တော့ ရည်မှန်းချက် ကောင်းနဲ့စခဲ့ပေမယ့် ဒီရည်မှန်းချက်ဟာ တရုတ်ပြည်ရဲ့ လက်တွေ့အခြေအနေပေါ် မှားယွင်းသုံးသပ်ချက်ကနေလာတာဖြစ်တယ်။ ဒီမှာလဲ ဥက္ကဌကြီးမော်က မှားပြန်တာပဲ။ သူက ပစ်မှတ်ကိုရွေးတဲ့နေရာမှာမှားခဲ့တာပဲ။ သူကပါတီထဲက အရင်းရှင်ကြီးတွေရဲ့ ကိုယ်စားလှယ်တွေကိုပစ်မှတ်ထားတာပဲ၊ ဒါပေမယ့် ဖြစ်ချင်တော့ ဒီလိုလုပ်ရပ်ကြောင့် ဝါရင့် တော်လှန်ရေးသမားကြီးတွေ အများအပြား အတိုက်အခိုက်ခံခဲ့ရတယ်။ နေရာတိုင်း အဆင့်တိုင်းက တော်လှန်ရေးမှာ ရွံရွံချွန်ချွန် တိုက်ခိုက်ခဲ့ရုံတင်မကဘဲ စီမံခန့်ခွဲရေးမှာ အတွေ့အကြုံကြွယ်ဝတဲ့ သူတွေလဲခံခဲ့ရတာပေါ့။ အဲ့ဒိမှာဆို လူရှောင်ချီက အဖမ်းခံရပြီး ပါတီထဲကနေ အထုတ်ခံလိုက်ရတယ်။ ဒီလိုမျိုး ဖြစ်စဉ်တွေကြောင့် တော်လှန်ရေးသမား ကေဒါကြီးတွေအားလုံး ရှင်းလင်းသုပ်သင်ခံလိုက်ရတာပေါ့။ ဥက္ကဌကြီးမော် ကိုယ်တိုင်လဲ ဒီအမှားတွေကို သူမသေဆုံးခင် တစ်နှစ် နှစ်နှစ်ခန့်မှာ အသိအမှတ်ပြုခဲ့တယ်။ အဲ့ဒီအချိန်မှာ သူက ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးကြီးဟာ အချက်နှစ်ချက်ကြောင့် အမှားဖြစ်တယ်လို့ ဆိုခဲ့တယ်။ ပထမတချက်ကတော့ တော်လှန်ရေးသမားကေဒါတွေ အများအပြားဆုံးရှုံးခဲ့တာရယ်၊ <ဒုတိယတချက်ကတော့> တိုင်းပြည်အနှံ့ ပြည်တွင်းစစ်ကြီးဖြစ်သလို ဖြစ်ခဲ့တာပဲ။

ဖလီစီ : ဒါဆို ဒီဟာက တကယ်ပဲ ပြည်တွင်းစစ်ကြီးပေါ့။

တိန် : <ပြည်တွင်းစစ် မဟုတ်လို့> အခြားဘာဖြစ်မှာတုန်း? လူတွေက အုပ်စုတွေကွဲပြီး တစုနဲ့တစု သတ်နေဖြတ်နေကြတာလေ။ ပြီးတော့ <အတွေ့အကြုံကြွယ်ဝတဲ့> ဝါရင့်တော်လှန်ရေးသမားကြီးတွေကလည်း အလှဲချခံရပြီး မရှိတော့ဘူးဆိုတော့ ဒီလို သူတို့ကိုယ်သူတို့ "သူပုန်" လို့ခေါ်တဲ့သူတွေက လုပ်ချင်တိုင်း သောင်း ကျန်းကြတော့တာပါ့။ ဒီ လင်ပြောင်နဲ့ လေးဦးဂိုဏ်းက လူတွေပေါ့။ အို.. သေလိုက်တဲ့ လူတွေဗျာ!

ဖလီစီ : ဘယ်လောက်တောင်များလဲ ရှင်?

တိန် : ဒါကတော့ ခန့်မှန်းရခက်တယ်၊ ဘာလို့လဲဆိုတော့ အကြောင်းကြောင်းကြောင့် သေကြတာကိုး။ ပြီးတော့လဲ တရုတ်ပြည်ကြီးက အင်မတန်ကြီးမားတဲ့ နိင်ငံလေဗျာ။ နားထောင်၊ သေတာကများလွန်းလို့ အခြားကြေကွဲစရာ ဖြစ်ရပ်တွေတပြိုင်ထဲ ဖြစ်မနေတောင်၊ နံပါတ်တွေကြည့်ရုံနဲ့ ဒီ ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးကြီးကို အမှားလို့ပြောလို့ လုံလောက်ပါတယ်။ ကဲ.. အခုစောနက ကျွန်တော့ခွဲခြားချက်အပေါ်ခင်ဗျားမေးခဲ့တာကို ပြန်ဆက်ကျရအောင်။ မော်စီတုန်းရဲ့ အမှားတွေဟာ နိုင်ငံရေးမှားယွင်းချက်တွေ ဖြစ်ပါတယ်လို့ ပြောရင်း နိဂုံးချုပ်ပါရစေ။ အခုလိုပြောလိုက်လို့လဲ ဒီအမှားတွေရဲ့အရေးပါမှုကို မလျော့နည်းသွားစေသလို ဒါတွေဖြစ်သင့်တယ်လို့ ဆင်ခြေပေးတာ မဟုတ်ဘူး။ ဒါပေမယ့် ဒီနေရာမှာ နိုင်ငံရေး အမှားတွေကို ထောက်ပြပြောဆိုတာနဲ့ လင်ပြောင်နဲ့ လေးဦးဂိုဏ်းတို့ရဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေကို ထောက်ပြပြောဆိုတာနဲ့ မတူပါဘူး။ ဟုတ်ပါတယ်.. ဥက္ကဌကြီးမော်ရဲ့ လုပ်ရပ်တွေကြောင့် လင်ပြောင်နဲ့လေးဦးဂိုဏ်းတို့ဟာ သူ့ရဲ့နိုင်ငံရေးအမှားတွေကို အခွင့်ကောင်းယူပြီး နိုင်ငံရေးအာဏာကြီးထွားလာခဲ့တယ်၊ ဒါပေမယ်...

ဖလီစီ : အဲ့ဒါကို ကျွန်မပြောချင်တာပဲ။ ကျွန်မအနေနဲ့ ရှင်တို့ တရုတ်ပြည်သစ်ရဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေဟာ ဆိုးဝါးတဲ့ ဂန္တဝင်ဇာတ်လမ်း ကြီးထဲမှာ နေနေရပြီး အကာကိုပစ် အနှစ်ကိုယူ လုပ်ရင်း မော်စီတုန်းရဲ့ ဒဏ္တာရီကြီးကိုလဲ မဖျက်ဆီးမိအောင် လိုသလို ပြောင်းလဲ ပယ်ဖျက်နေရတာကို ကျွန်မနားလည်ပါတယ်။ တနည်းအားဖြင့် ပြောရင် အတိတ်ကိုနားလည်ဖို့ရန် အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်တာနဲ့ အတိတ်ကိုပယ်ဖျက်ဖို့ရန် ဒီအကြပ်အတည်းကိုပေါ့။ ဒါပေမယ့် ရှင့်အနေနဲ့ စာကြည့်တိုက်တွေမီးရှို့၊ သမိုင်းပြန်ပြင်ရေးတာတွေ မလုပ်ရင် ဘယ်လိုလုပ်မှာတုန်း။ ဒီလေးဦးဂိုဏ်းကို မော်ရဲ့ မိန်းမက ခေါင်းဆောင်ခဲ့တာမလား။ လင်ပြောင်ကို မော် ကိုယ်တိုင်အရိုက်အရာခံအဖြစ်ဆက်ခံဖို့ ရွေးချယ်ခဲ့တာမဟုတ်ဘူးလား၊ ဧကရာဇ်ကြီးကထီးနန်းလွှဲမယ့်သူကို လက်သပ်မွေးထားတာလေ။ ဒီလိုဆို ဒါကိုကော ရှင့်အနေနဲ့ <မော်ရဲ့> "အမှား" နောက်တခုလို့ ခေါ်ဦးမှာလား?

တိန် : အဲ့ဒီဟာကိုတော့ အမှားလို့ခေါ်ပြီး အခြားအမှားတွေထဲ ကျွန်တော်ထည့်ထားပါတယ်။ ကဲ ဟုတ်တာပေါ့၊ ဒီ <မော်ရဲ့လုပ်ရပ်> ဟာ မမှန်ပါဘူး။ သူ့ကိုဆက်ခံမယ့် သူကိုရွေးချယ်တာကိုက ပဒေသရာဇ်ဆန်တယ့် ကျင့်စဉ်ပဲ။ ဒါပေမယ့်လည်း အဲ့ဒီအချိန်မှာ ကျွန်တော်တို့ဆီမှာ ဒီမိုကရေစီဗဟိုဦးစီးချုပ်ကိုင်မှုစနစ်က မရှိတော့ဘူးလေ။ ဒါကြောင့် ဒီလိုလုပ်တာကို ရှောင်လွဲလို့ရတယ့် စနစ်မရှိတော့ဘူး။

ဖလီစီ : ဒါဆို အကျဉ်းချုပ်ပြောရရင် နောက်လာမယ့် တရုတ်ပြည်ကွန်မြူနစ်ပါတီရဲ့ညီလာခံမှာ ဆိုဗီယက်ယူနီယံကွန်မြူနစ်ပါတီကြီးရဲ့ အကြိမ် ၂၀ မြောက်ညီလာခံမှာ ခရူးရှက် က စတာလင်ကို ပစ်ပယ်ခဲ့သလို <မော်စီတုန်းကို ရှင်တို့> လုပ်မှာမဟုတ်ဘူးပေါ့။ ကျွန်မ မှားနေလားရှင်?

တိန် : ခင်ဗျားမမှားပါဘူး။ ကျွန်တော်တို့တတွေဟာ ဥက္ကဌကြီးမော်ရဲ့ ကောင်းကွက်တွေနဲ့ အမှားတွေကို ကျိန်းသေအကဲဖြတ် သုံးသပ်ကြမှာပါ။ ကျွန်တော်တို့တတွေဟာ ဥက္ကဌမော်ရဲ့ ကောင်းကွက်တွေကို အခိုင်အမာ အတည်ပြုပြီး ဒါတွေဟာ ပဓာနအရေးပါမှုလို့ ဆိုကြမှာပါ။ ပြီးတော့ သူ့ရဲ့အမှားတွေကို အသိအမှတ်ပြုပြီး သာမညအရေးပါမှုလို့ သတ်မှတ်ရပါမယ်။ ဒါတွေကိုလဲ လူသိရှင်ကြား ထုတ်ဖော်ပြသရာမှာလည်း ကျွန်တော်တို့ဟာ လက်တွေ့ကျကျသဘောထားကို ခံယူရပါမယ်။ ဒါပေမယ့်လဲ ကျွန်တော်တို့ဟာ မော်စီတုန်းအတွေးအခေါ်ကို ဆက်လက်ဆုပ်ကိုင်ထောက်ခံ နေဦးမှာပါ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဒါဟာသူဘဝမှာ မှန်ကန်တဲ့ <အကျိုးပြုမှု> အပိုင်းပဲ။ တီယန်နာမင်းရင်ပြင်မှာ ချိတ်ထားတဲ့ မော်ရဲ့ပုံပဲ ကျန်တာမဟုတ်ပါဘူး၊ ကျွန်တော်တို့တွေကို လမ်းပြပြီး နိုင်ငံ<သစ်> ကိုတည်ထောင်ခဲ့တဲ့ သူ့ကို အောင့်မေ့ တမ်းတချင်းဟာ <ကျွန်တော်တို့နဲ့ အတူ> ကျန်ရှိနေမှာပါ။ ဒီလိုကျန်ရှိတာဟာ သေးငယ်တဲ့ အချင်းအရာမဟုတ်ပါဘူး။ ဒါကြောင့်လည်း တရုတ်ပြည်ကွန်မြူနစ်ပါတီနဲ့ တရုတ်ပြည်သူတွေဟာ သူ့ကို <ထာဝရ> ရတနာတပါးလို တန်ဖိုးထားထိန်းသိမ်းထားမှာပါ။ ဒါကို ချရေးလိုက် - ခရူးရှက်က အကြိမ် ၂၀ မြောက် ဆိုဗီယက်ပါတီညီလာခံမှာ စတာလင်ကို လုပ်ခဲ့သလို ကျွန်တော်တို့ဟာ မော်စီတုန်းကို ဘယ်တော့မလုပ်ပါဘူး။

ဖလီစီ : ဒါနဲ့ ဒီညီလာခံအပြင် လင်ပြောင်အပါအဝင် လေးဦးဂိုဏ်းတို့ကို တရားရုံးတင်မှာပါရှိတယ်မလား.. သူတို့ကို ရုံးတင်တာ <မကြာခင်> ဖြစ်လာမယ်မဟုတ်လား။

တိန် : ကျိန်းသေပေါက်ပါပဲ။ ကျွန်တော်တို့လဲ ပြင်နေဆင်နေပါတယ်။ ဒီနှစ်ကုန်လောက်တော့ လုပ်ဖြစ်မှာပါ။

ဖလီစီ : ရှင်တို့တွေ တရားရုံးတင်မယ်လို့ ပြောခဲ့တာ သုံးနှစ်တောင်ရှိနေပြီမို့လို့ ကျွန်မမေးတာပါ။

တိန် : တကယ်လုပ်မှာပါ။ စိတ်ချ၊ ကျွန်တော်လုပ်မယ်လို့ ကတိပေးတယ်။ အချိန်ကြာနေရတဲ့ အကြောင်းက ပြင်ရဆင်ရနေလို့ပါ။ သူတို့ပြစ်မှုတွေက များလှပါပေ့။ အခုဟာတွေကတော့ ဆိုရှယ်လစ်တရားဥပဒေ ဘောင်အတွင်းကနေ လုပ်နေတာပါ။

ဖလီစီ : ဒါဆို လေးဦးဂိုဏ်းက မသေသေးဘူးပေါ့။ ချန်ချင်း ရှိသေးတယ် မဟုတ်ဘူးလား ရှင်?

တိန် : သူမ ထောင်ထဲမှာ ကောင်းကောင်းစား၊ကောင်းကောင်းအိပ် နေပါတယ်။ ဒါတွေဟာ သူမအသက်ရှင် နေသေးတာကို ပြတာပဲ။ အားလုံး အသက်ရှင်နေပါတယ်။ 

ဖလီစီ : ကောင်းလိုက်တာရှင်။ သူတို့ အသက်ရှင်သေးတာကြောင့် <ချန်ချင်း> သူမကစကားပြောမှာပဲ။ သူတို့အားလုံးပြောကြမှာပဲ။ ပြီးတော့ သူတို့ မော်ရဲ့ အကြောင်းပြောကြမှပဲ၊ မော်ရဲ့အကြောင်းကို အများကြီးပြောကြမှာပဲ။ အကယ်၍များ ဒီရုံးတင်တာက မော်ရဲ့ ကိုယ်ကျင့်တရားကို ရှုံ့ချခြင်းနဲ့ အဆုံးသတ်ခဲ့ရင်.. ကျွန်မပြောချင်တာက တရားရုံးရဲ့ စီရင်ချက်ဟာ ရှင်ညီလာခံအတွက် စီစည်ထားတဲ့ တရားရှင်လွတ်မှာနဲ့ အများကြီးကွဲလွဲနေနိုင်တယ်လေ။

တိန် : <စိတ်မပူပါနဲ> ဒီလေးဦးဂိုဏ်းကို တရားစီရင်ရာမှာ ဥက္ကဌကြီးမော်ကို အောင့်မေ့တန်းတမှုအပေါ် အမည်းစက် မစွန်းစေရဘူးလို့ ကျွန်တော်ကတိပေးပါတယ်။ ဟုတ်တာပေါ့၊ ဒီလိုလုပ်ခြင်းအားဖြင့်လဲ <ဒီယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးဖြစ်စဉ်မှာ> သူ့ရဲ့ တာဝန်ရှိမှုအချို့တွေ ဖော်ပြနိုင်တာပေါ့။ ဥပမာ သူလေးဦးဂိုဏ်းကို အသုံးချခဲ့တာတွေပေါ့.. ဒီထက်ပိုပြီး ဘာမှတော့မရှိပါဘူး။ သူတို့တွေလုပ်ခဲ့တဲ့ အမှားတွေက များလွန်းပြီး အရမ်းသိသာလွန်းလို့ ဒါတွေကိုသက်သေပြဖို့ဆို ဥက္ကဌကြီးမော်ကိုဆွဲထည့်စရာမလိုပါဘူး။

ဖလီစီ : ကျွန်မ အရမ်းကို အံ့ဩပါတယ် မစ္စတာတိန်။ တဖက်မှာရှင်ဟာ သူ့ကိုအပြစ်တင်စွပ်စွဲတယ်၊ တဖက်မှာကြတော့ ရှင်ကသူ့ကို ကာကွယ်ပေးတယ်။ ရှင့်ကိုမော်ရဲ့ ထောက်ခံမှုနဲ့ နှစ်ခါတောင် ပါတီထဲက အထုတ်ခံရတာတောင် ရှင်ကသူ့ကို အပြစ်တင်တာထက် ကာကွယ်တာကပိုများနေတယ်။

တိန် : နှစ်ခါမဟုတ်ဘူး၊ သုံးခါပါ။ အဲ့ဒီတခါကတော့ မော်ရဲ့ထောက်ခံမှုနဲ့မဟုတ်ဘူး။ (ရယ်၍) ဟုတ်ပါတယ်၊ ကျွန်တော်က သုံးခါသေပြီး သုံးခါသေရွာပြန်လာခဲ့ပါတယ်။ ခင်ဗျား ဝမ်မင်း( Wang Min )ဆိုတဲ့ နာမည်ကိုကြားဖူးလားဗျာ? သူက ၁၉၃၂ခုနှစ်တုန်းက တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီကိုကော အဲ့ဒီထဲက လက်ဝဲအစွန်းရောက်အုပ်စုကိုကော ဦးဆောင် ခဲ့တာလေ။ ၁၉၃၂ မှာ ကျွန်တော့ရဲ့ ပထမဆုံးကျဆုံးခြင်းကို ကြုံခဲ့ရတာပဲ။ ကျွန်တောဟာ သူနဲ့ မော်စီတုန်းတို့ အုပ်စုကို ကျော်ပြီးဆန့်ကျင်ဖို့ ကြိုးစားနေတယ်လို့ စွပ်စွဲပြီး ချထည့်လိုက်တာပဲ။ ကျွန်တော်လဲ သုံးနှစ်ကြာစောင့်ပြီးတော့မှ ၁၉၃၅ ခုနှစ် ခရီးရှည်ချီတက်ပွဲ ကာလက ဇွမ်ယီ ညီလာခံ မှာပြန်ပြီး ပါတီထဲပြန်ဝင်ခွင့်ရခဲ့တယ်။ အဲ့ဒီ ဇွမ်ယီ<ညီလာခံ>မှာပဲ ဝမ်မင်းတို့လို လက်ဝဲအစွန်းရောက် အချောင်သမားတွေကို ရှင်းထုတ်နိုင်ခဲ့တယ်။ အဲဒါနဲ့ ကျွန်တော့ကို အတွင်းရေးမှုချုပ်နေရာကို ပြန်လည်အပ်နှံ ခဲ့တယ်။ ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးအစောပိုင်းကာလာက <ကျွန်တော့ရဲ့> ဒုတိယကျဆုံးမှုကတော့ လူသိများတယ်။ အဲ့ဒီတုန်းက ကျွန်တော်က အတွင်းရေးမှုချုပ်နဲ့ အမြဲတမ်းကော်မတီဝင် အနေနဲ့ကော ဒုတိယ ဝန်ကြီးချုပ် အဖြစ်တာဝန်ထမ်းဆောင်နေတာ။ အဲ့ဒီတုန်းကလဲ ဥက္ကဌကြီးမော်က ကျွန်တော့ကို ကာကွယ်ပေးဖို့ ကြိုးစားခဲ့ပါတယ်။ သဲထဲရေသွန်ပါပဲ၊ လင်ပြောင်နဲ့ လေးဦးဂိုဏ်းက ကျွန်တော့ကို မုန်းလှတာကိုး။ ဒါပေမယ့် ကျွန်တော့ကို လူရှောင်ချီလောက်တော့ မမုန်းပေမယ့် ဂျန်ရှီ ပြည်နယ်မှာ အလုပ်ကြမ်းလုပ်ဖို့ ကျွန်တော်ကို အပို့ခံလိုက်ရသေးတာပဲ။ ပြီးတော့ ၁၉၇၃ မှပဲ ဥက္ကဌကြီးမော်က ကျွန်တော့ကို ပီကင်းကို ပြန်ခေါ်ခဲ့တာပဲ-

ဖလီစီ : မော်လား၊ ချူးအင်လိုင်း လား?

တိန် : ဥက္ကဌကြီးမော်ပါ။ အချို့က ကျွန်တော့ကို ဝန်ကြီးချုပ်ချူးအင်လိုင်းက ပြန်ခေါ်ခဲ့တာလို့ ထင်နေကြတယ်။ ဒါပေမယ့် တကယ်တော့ အဲ့ဒါချူအင်းလိုင်း မဟုတ်ဘူး၊ ဥက္ကဌကြီးမော်ပါပဲ။ အဲ့ဒီတုန်းက ချူးအင်လိုင်းက အပြင်းအထန်နေထိုင်မကောင်းဖြစ်နေတာ ပြီးတော့အစိုးရက သူ့ပေါ်မှာအဓိကမီခိုနေခဲ့တာလေ။ ဒါနဲ့ ဥက္ကဌကြီးမော်က ကျွန်တော့ကို ပြန်ခေါ်ပြီး ဒုတိယဝန်ကြီးချုပ်နေရာကို ပေးခဲ့တာပဲ။ သူကပြောတယ် ကျွန်တော့ အမှားတွေက ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းပါပဲတဲ့။ ကျန် ၇၀ ကကောင်းပါတယ်လို့ ပြောပြီး ဒီ ၃၀/၇၀ နဲ့ သေရွာပြန်စေခဲ့တာပဲ။ ဒါပေမယ့်လည်း သူလဲ နေတော်တော်မကောင်းလို့ ပေါ်လစ်ဗျူရိုမှာ ဘယ်သူနဲ့မှ မတွေ့နိုင်ဘူး။ သူနားက <ရှိပြီးသား> သူတွေနဲ့ပဲတွေ့နိုင်တယ်။ အဲ့ဒီလူတွေထဲမှာ လေးဦးဂိုဏ်းလဲပါတာပေါ့။ ဒါကြောင့် ကျွန်တော့ရဲ့ တတိယအကြိမ်မြောက်ကျဆုံးခြင်းဟာ ချူးအင်လိုင်းဆုံးပြီး သုံးလအကြာ၊ ဥက္ကဌကြီး မော် မဆုံးခင် ငါးလအလို၊ ဧပြီ ၁၉၇၆ မှာပါပဲ။ ပြီးတော့ အောက်တိုဘာလလဲ ကြတော့ လေးဦးဂိုဏ်းက အဖမ်းဆီးခံရတယ်။ ဒီတော့လဲ ကျွန်တော် တတိယအကြိမ်သေရွာပြန်လာတာကို အံအားသင့်စရာမလိုပါဘူး။

ဖလီစီ : ကျွန်မအနေနဲ့တော့ အံမခန်းပါပဲရှင်။ သုံးကြိမ်ကြီးတောင်လား။ ဒီလိုသေပြီး သုံးခါတောင် သေရွာပြန်လာနိုင်တဲ့ လျှို့ဝှက်ချက်လေးက ဘာတုန်းရှင့်?

တိန် : (ဝမ်းသာအားရ ရယ်မော၍) လျှို့ဝှက်ချက်မရှိပါဘူး ဗျာ။ အချိန်အခါ အခိုက်အတန့်တခုမှာ သူတို့က ကျွန်တော့ကို အသုံးဝင်တယ်လို့ထင်ပြီး သင်္ချိုင်းကနေ ပြန်တူးထုတ်လာတာပါ။ ဒါပါပဲ။

ဖလီစီ : ဒါပေမယ့် ဒီလို ပါတီရှင်းလင်းသုတ်သင်ရေးတွေ လုပ်နေတုန်းကကော ရှင့်အသက်အန္တရာယ်ကို မစိုးရိမ်ဘူးလား ရှင်?

တိန် : ကြောက်တာပေါ့ဗျာ။ ဒီ ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးကြီး တလျောက်လုံး လင်ပြောင်နဲ့ လေးဦးဂိုဏ်းတို့က ကျွန်တော့ကို သတ်ချင်လွန်းလို့ လက်တွေယားနေကြတာ။ ကျွန်တော့ကို ဥက္ကဌကြီးမော်က ဂျန်ရှီပြည်နယ်မှာ အလုပ်ကြမ်းလုပ်ဖို့ လွှတ်တုန်းကတောင် အကာအကွယ်ပေးနေလို့ သူတို့ အခွင့်မရလိုက်ဘူး။ ဥက္ကဌကြီးမော်က ကျွန်တော့လုံခြုံရေးအတွက် တယောက်ကိုစောင့်ကြည့်ခိုင်းထားတယ်လေ။ နိုင်ငံခြားကသူငယ်ချင်းတွေက. ခင်ဗျားဘယ်လိုများ ဒီလိုစမ်းသပ်ခြင်းတွေ ဆင်းရဲဒုက္ခတွေကိုကျော်ဖြတ်နိုင်ပါလိမ့် ဆိုပြီးမကြာခဏ မေးလေ့ရှိတယ်။ အဲ့လိုမေးလာရင် ကျွန်တော်အမြဲတမ်းပေးတဲ့ အဖြေကတော့ "ဘာလို့လဲဆိုတော့ ကျွန်တော်က လွယ်လွယ်နဲ့ လက်လျော့တတ်တဲ့ လူမဟုတ်ဘူးဗျ၊ ကျွန်တော်က အကောင်းမြင်တတ်ပြီး နိုင်ငံရေးပါးဝတယ် လေဗျာ"။ ဒါဟာ အဖြေမှန်မဟုတ်ဘူး၊ ပြည့်စုံတဲ့ အဖြေမဟုတ်ပါဘူး။ ကျွန်တော့ အသက်ပြင်းရတဲ့ အကြောင်းက ကျွန်တော့ရဲ့ ဥက္ကဌကြီးမော်အပေါ် ယုံကြည်မျှော်လင့်ချက်ရှိမှုဟာ နက်ရှိုင်းလှတယ်လေ။ သူဟာကျွန်တော့ အကြောင်းကို သိလို့လဲ ကျွန်တော့မှာ မျှော်လင့်ခြင်းတွေထားနိုင်တာပေါ့။

ဖလီစီ : ကျွန်မကြားတာကြတော့ <မော်>သူက ရှင့်ကို ကြည့်လို့မရဘူးဆို။ အမြဲတမ်းရှင့်အပေါ် မကျေနပ်ချက်တွေ ပြောနေတာဆို။ "သူက နားပင်းပေမယ့် ငါ့နားမှာကြမထိုင်ဘူး၊ ငါ့နဲ့ဝေးနိုင်သမျှဝေးဝေးနေတယ်၊" "ငါ့ကို အသေကောင်ကြီးများမှတ်နေလားမသိဘူး၊ ဘာအကြံပြုချက်မှလာမတောင်းဘူး၊" "ငါဘာစဉ်းစားနေမှန်းမသိ လုပ်ချင်တာပဲလုပ်နေတာပဲ" အဲ့ဒီလိုတွေပေါ့။

တိန် : မှန်တာပေါ့။ ဒါပေမယ့် ဒါတွေကို ကျွန်တော့တယောက်ထဲ ပြောနေတာမဟုတ်ဘူးလေ။ သူကအားလုံးနဲ့ မကျေနပ်တာတွေရှိတယ်၊ ဘာလို့လဲဆိုတော့ သူပြောတာနားမထောင်၊ သူနဲ့မတိုင်ပင်တာတို့ကြောင့်လေ။ အချို့တဝက်ကတော့ ဒီ <မော်မကြိုက်တဲ့သူ>ထဲမပါကြဘူး။ ကျွန်တော်ကတော့ သူမကြိုက်တာတွေလုပ်တဲ့သူလေ။ လုပ်တယ်ဆိုတာကလဲ ကျွန်တော်က သူအိမ်ထောင်ဦးစီး ဖခင်ကြီးတယောက်လို လုပ်တဲ့ အပြုအမူတွေကို ဘဝင်မကျလို့ပဲ။ သူကအိမ်ထောင်ဦးစီးကြီးလို လုပ်တတ်တယ်။ အခြားသူတွေရဲ့ ထင်မြင်ချက်တွေ မသိချင်ဘူး၊ ဘယ်လောက်ပဲမှန်မှန်။ သူကြားချင်တာကလွဲပြီး အခြားဟာတွေကို သူစိတ်မတွေ့ဘူး။ သူ့ရဲ့ပြုမူပုံတွေဟာ တကယ်ပဲ ပဒေသရာဇ်ဆန်ပြီး အန္တရာယ်များတယ်။ ခင်ဗျားဒီအချက်ကို နားမလည်ရင် ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးကြီး ဘာကြောင့်ဖြစ်ခဲ့လဲ ဆိုတာ နားမလည်နိုင်ဘူး။

ဖလီစီ : ကျွန်မနားမလည်တာကတော့ များပါတယ် မစ္စတာတိန်။ စရမယ်ဆိုရင် ချူးအင်လိုင်း ကိစ္စပေါ့။ ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးကာလတုန်းက သူတယောက်ထဲ ဘာကြောင့် အထိအခိုက်မခံခဲ့ရတာလဲ ကျွန်မကို ရှင်းပြလို့ရလားရှင်? <ချူးအင်လိုင်း> သူဟာ ကျွန်မတို့သိသလို ကြီးမြတ်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ကြီးဖြစ်ပေမယ့် ဘာကြောင့်များ သူ့မျက်စိအောက်မှာဖြစ်နေတဲ့ ဆိုးဝါးတဲ့ ဖြစ်စဉ်တွေကို တားဖို့တောင်မကြိုးစားခဲ့တာလဲ။ ဥပမာ လူရှောင်ချီရဲ့ သိက္ခာကျ အရှက်ရဖွယ်ကောင်းတဲ့ ဖမ်းဆီးမှုလိုပေါ့?

တိန် : ကဲ ဒါဆို ချူးအင်လိုင်းဆိုတဲ့ သူဟာ ဘယ်လိုပုဂ္ဂိုလ်မျိုးလဲ ဆိုတာနဲ့အရင်စကြရအောင်။ သူဟာ အလုပ်အင်မတန်ကြိုးစားသူဖြစ်ပြီး ဘယ်တုန်းကမှ ပြန်ပြောတာတွေမရှိဘူး။ နားထောင် တခါတလေမှာ သူ တရက်ကို ၁၂ ဒါမှမဟုတ် ၁၆ နာရီအလုပ်လုပ်ခဲ့ရတာတွေရှိတယ်။ ကျွန်တော်ဒီလို ခိုင်ခိုင်မာမာပြောနိုင်တာဟာ ကျွန်တော်က သူ့နဲ့ ပြင်သစ်မှာထဲကအတူရှိနေခဲ့တာ။ သူ့ကို ကျွန်တော်က အစ်ကိုကြီးတယောက်လိုပဲ မြင်တယ်။ ကျွန်တော်နဲ့သူ တော်လှန်ရေးထဲ ပါဝင်တာကလည်း ရှေ့ဆင့်နောက်ဆင့်ပဲ။ ချူးအင်လိုင်းကို လူတိုင်းကလေးစား ကြတယ်။ ရန်သူ၊ မိတ်ဆွေ၊ ပြည်သူ၊ ရဲဘော်တွေ အားလုံးပဲ။ ဒါကြောင့်လဲ သူ့ကိုယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးတုန်းက အရှင်းမခံရတာ ဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒီတော့သူရဲ့ ဝန်ကြီးချုပ်နေရာက မရွေ့ဘူးပေါ့။ ဒါဟာ လူနည်းစုပဲ ခံစားနိုင်တဲ့ အခွင့်ထူးပဲ။ အဲ့ဒါတွေကြောင့်လဲ သူကသူ့ရဲ့ အခွင့်အာဏာကို သုံးပြီး ဖျန်ဖြေသူအနေနဲ့ အကျသက်သာအောင် ခေါင်းအုံးခံပေးသလိုလုပ်ပေးခဲ့ပါတယ်။ <အဲ့ဒီကာလက> ဆုံးရှုံးမှုတော်တော်များများကို ချူးအင်လိုင်ကျေးဇူးကြောင့် ရှောင်လွဲနိုင်ခဲ့လိမ့်မယ်။ လူအများ သက်သာခဲ့ရလိမ့်မယ်။ ဒါပေမယ့် အဲ့ဒီအချိန်မှာ သူဟာတကယ့်ကို ကျင်းထဲကျပ်ထဲကို ရောက်နေခဲ့တာပါ။ သူပုံမှန်ဆို မလုပ်ချင်တာတွေ၊ မပြောချင်တာတွေကို လုပ်ခဲ့ ပြောခဲ့ရပါတယ်။ ဒါလိုလုပ်ခဲ့တာတောင် အများက သူ့ကိုခွင့်လွတ်ခဲ့တယ်လေ။ ဥပမာဆို ပါတီကနေ အထုတ်ခံရပြီး အကျဉ်းကျခဲ့တဲ့ လူရှောင်ချီအမှုတုန်းကဆို ဝန်ကြီးချုပ် ချူးအင်လိုင်းကိုယ်တိုင် လူရဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေပါဆိုပြီး ရေးထားတဲ့ အစီအရင်ခံစာကို ဖတ်ကြားခဲ့တာပဲ။

ဖလီစီ : ချူးအင်လိုင်းက ဒီလိုလုပ်ခဲ့တယ်ပေါ့လေ?!

တိန် : ဟုတ်တာပေါ့။ အခြားသူတွေ ရေထားတဲ့ အစီအရင်ခံစာဆိုတာတော့ အမှန်ပဲ။ ဒါပေမယ့် ဒါကို ဖတ်ကြားခဲ့တာက ချူးအင်လိုင်းပဲ။ သူ ရှောင်ပြေးလို့မရခဲ့ဘူး၊ သူ့မှာတာဝန်ရှိတယ်လေ။

ဖလီစီ : ကြောက်စရာကြီးရှင်။ ဝမ်းနည်းဖို့ကော ကြောက်ဖို့ကောကောင်းတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း ဒီလိုတော်လှန်ရေးကြီး အထမြောက်ရင်တောင်မှ လူတွေကအရင်လူတွေပဲလေ ခြောက်ခြားစရာတွေက အရင်တုန်းကလိုပဲဖြစ်နေမှာပဲ။ ကျွန်မတို့ နိုင်ငံမှာတော့ စကားပုံရှိတယ် "အလုံးစုံပြောင်းလဲ အားလုံးက မထူးဇာတ်ပဲ" တဲ့။

တိန် : အာ.. အဲ့ဒီမှာတော့ ကျွန်တော်ပေးနိုင်တဲ့ တခုတည်းသောအဖြေကတော့ ဒီလိုမျိုးတွေမဖြစ်ရအောင်ကို ထိရောက်တဲ့ စနစ်သစ်တခု ထူထောင်ရမယ်လေ။ ခင်ဗျားမှတ်မိလားမသိဘူး၊ ကျွန်တော် သိပ်မကြာခင်တုန်းက ပြောနေတဲ့အထဲမှာ "ပဒေသရာဇ်" ဆိုတဲ့စကားလုံးပါတယ်ဆိုတာကို။ ကဲ.. ကျွန်တော်တို့ <တရုတ်ပြည်> ဆီမှာ လက်တလောရှိခဲ့တဲ့ စနစ်အချို့ဟာ ပဒေသရာဇ်စနစ်ရဲ့ အမည်းစက်တွေစွန်းနေသေးတယ်။ ဥပမာ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးရာ ကိုးကွယ်မှုတို့၊ အိမ်ထောင်ဦးစီးကြီးလို တိုင်းပြည်ကိုအုပ်ချုပ်တာတွေ၊ အရာရှိတယောက်က ရာသက်ပန်တာဝန် ထမ်းဆောင်တာတို့ပေါ့။ တရုတ်ပြည်ဟာလဲ နှစ်ထောင်ချီတဲ့ ပဒေသရာဇ်သမိုင်း ရှိခဲ့လို့ပါဗျာ။ အဲ့ဒီကြောင့်လဲ ကျွန်တော်တို့ရဲ့တော်လှန်ရေးကြီးဟာ ဆိုရှယ်လစ်ဒီမိုကရေစီတို့ ဆိုရှယ်လစ်တရားဥပဒေတို့မှာ အားနည်းခဲ့တယ်။ အခုတော့ ကျွန်တော်တို့တွေ ဒီအမှားတွေကိုလိုက်ပြင်နေတယ်။ နောက်ဆုံးမှာ စစ်မှန်တဲ့ ဆိုရှယ်လစ်ဒီမိုကရေစီ ထူထောင်ဖို့၊ စစ်မှန်တဲ့ ဆိုရှယ်လစ်တရားဥပဒေတို... ဒီမှာနားထောင်၊ ဒီလိုမှမလုပ်ရင်လဲ အနာဂတ်မှာ တချိန်က လူရှောင်ချီဖြစ်ခဲ့သလို ထပ်ဖြစ်လာမှာကိုရှောင်လွဲလို့ မရဘူး။

ဖလီစီ : ဒါဆို ချန်ချင်းရဲ့ ဇာတ်လမ်းကလဲ ပဒေသရာဇ်ဇာတ်လမ်းလို့ ကျွန်မအနေနဲ့မြင်တယ်။ ချန်ချင်းကို ဘယ်သူမှ ပြန်ပြီးမဆန့်ကျင်ရဲ ရတဲ့ အကြောင်းတွေထဲက တခုက.. သူမက မော် ရဲ့ မိန်းမ ဖြစ်နေလို့မလား?

တိန် : အကြောင်းတွေထဲက တခုပေါ့ဗျာ။

ဖလီစီ : ဒီလိုဆိုရင် မော်ကပဲ သူမရဲ့ လှဲ့စားခြင်းခံရတာလား၊ ဒါမှမဟုတ် အုပ်စိုးမှုခံရတာလား?

တိန် : နားထောင်၊ ကျွန်တော်က ဥက္ကဌမော်က အမှားတွေလုပ်ခဲ့တယ်လို့ ပြောတဲ့နေရာမှာ ကျွန်တော့အနေနဲ့ ချန်ချင်းဆိုတဲ့ အမျိုးသမီးအကြောင်းလဲ စဉ်းစားနေတာပါ။ သူမဟာ အင်မတန်ကိုမှ ဆိုးယုတ်တဲ့ အမျိုးသမီးပဲ။ ဘယ်လောက်တောင် ဆိုးလဲဆို သူ့ကို ဘယ်လို ဆိုးဝါးတဲ့စကားလုံးတွေနဲ့ ကဗျာတွေဖွဲ့တောင် သူ့ရဲ့ သရုပ်မှန်ကိုမမီဘူး။ ကျွန်တော့ကို တရုတ်ပြည်မှာသုံးတဲ့ အမှတ်အဆင့်တွေနဲ့ သူ့ကို အကဲဖြတ်ပါဆိုတောင်၊ ကျွန်တော့အနေနဲ့ လုပ်လို့တောင်ရမှာမဟုတ်ဘူး။ ချန်ချင်းလို လူမျိုးဟာ အမှတ်အဆင့်မရှိဘူး။ ချန်ချင်းဟာ သုညအောက် သန်းဂဏန်းနေရာမှာရှိတယ်။ ဒါပေမယ့်လဲ ဥက္ကဌကြီးမော်က သူ့ကိုအခွင့်အာဏာသိမ်းယူခွင့် ပေးခဲ့တယ်၊ သူ့အုပ်စုထောင်ခွင့်ပေးခဲ့တယ်၊ ပြီးတော့ သူမအကျိုးစီးပွားအတွက် မော်စီတုန်းနာမည်ကို အလွဲသုံးစားလုပ်ခွင့်ပေးခဲ့တယ်၊ မသိနားလည်တဲ့လူငယ်တွေကို အသုံးချပြီး သူမရဲ့ပုဂ္ဂလိက နိုင်ငံရေးအခြေကို သူတို့ပေါ်မှာ တည်ထောင်ခဲ့တယ်။.. <ချန်ချင်း>နဲ့ ခွဲပြီးတာတောင်- ဟုတ်ပါတယ်။ သူတို့ကွဲနေပါပြီ။ နင် ဥက္ကဌကြီးမော်နဲ့ ချန်ချင်းတို့ကွဲနေတာ နှစ်ဘယ်လောက်ကြာလဲသိလား? ဒီလိုကွဲနေတာတောင် <မော်>သူက <သူ့မိန်းမ> သူ့နာမည်ကို အသုံးချနေတာကို မတားမြစ်ခဲ့ဘူး။

ဖလီစီ : သူမကိုဖမ်းဖို၊ ကျန်သုံးဦးကိုဖမ်းဖို့ကို မော်ဆုံးပါးတဲ့အထိ စောင့်ခဲ့ရတာပေါ့နော်။

တိန် : ဟုတ်တယ်။

ဖလီစီ : မစ္စတာတိန်၊ <သူတို့ကို> ဖမ်းဆီးရေးကို ဘယ်လိုစီစဉ်ခဲ့သလဲ? ကျွန်မ ဆိုလိုတာက < အဲ့ဒိအချိန်က> မင်းမှာ အာဏာမရှိဘူး ဆိုပေမယ့် ဒီလိုဖမ်းဆီးမှုမျိုးကို မင်းဘယ်လောက်အထိ တာဝန်ယူခဲ့တာလဲ ဆိုတာပေါ့။

တိန် : ဒီဆုံးဖြတ်ချက်က စုပေါင်းပြီး သဘောတူညီခဲ့တာပဲ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဒီလိုလုပ်တာကိုလဲ လူထုကထောက်ခံကြမယ်လို့ သိနေတယ်လေ။ ကျွန်တော်တို့က သိနေပြီ၊ လေးဦးဂိုဏ်းကို မကျေမနပ်တဲ့ လူထု<လှုပ်ရှား>ဆန္ဒပြမှုကြီးက ဧပြီ ၁၉၇၆ တုန်းက ချူးအင်လိုင်း အောင်းမေ့ဘွယ် နှစ်ပတ်လည်ပွဲကို ဖျက်သိမ်းမှုလိုမျိုး ဖြစ်လာတယ်လေ။ အဲဒီအချိန်တုန်းက ကျွန်တော်ဘာမှမလုပ်နိုင်ခဲ့ဘူး။ ကျွန်တော်က အပြင်မှာ၊ ကျွန်တော့ရဲ့ လွတ်လပ်ခွင့်လဲ မရှိဘူး။ ဒါပေမယ့် ၁၉၇၄ နဲ့ ၁၉၇၅ ကာလတွေတုန်းကကြတော့ ကျွန်တော်က အစိုးရထဲ ပြန်ရောက်နေပြီ။ အဲ့ဒီမှာ ကျွန်တော် လေးဦးဂိုဏ်းနဲ့ ထိပ်တိုက် ရင်ဆိုင်ခဲ့ပြီး၊ ကျွန်တော့မှာ ရှိရှိသမျှ ဩဇာကိုသုံးပြီး သူတို့ရဲ့ သရုပ်မှန်ကို လူတွေမြင်အောင် ပြဖို့ကြိုးစားခဲ့တယ်။ ပြီးတော့ ကျွန်တော်ထပ်မံ ပြောချင်တာက ဥက္ကဌကြီးမော်က သူမသေခင်လေးမှာပဲ လေးဦးဂိုဏ်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး သူ့ကိုယ်သူ ပြင်းပြင်းထန်ထန် ပြောဆိုခဲ့တယ်။ အထူးသဖြင့် "လေးဦးဂိုဏ်း" ဆိုတဲ့စကားလုံးကို ဥက္ကဌကြီးမော်က စတင်သုံးစွဲ ခဲ့တာပဲ။ သူက ဟွကိုဖုန်း(Hua Guofeng)ကို သူ့ရဲ့ဆက်ခံမဲ့သူအဖြစ်ရွေးချယ်ခဲ့တယ်။ ဒါဟာ ချန်ချင်းနဲ့ အခြားသူတွေ ဆက်ခံမှာကို ရှောင်ကျင်ဖို့လုပ်ခဲ့တာ။ ဒါတွေအားလုံးဟာ ဒီလေးဦးဂိုဏ်းကို ဖမ်းဆီးဖို့ ဆုံးဖြတ်ချက်ချရာမှာ အဓိကအချက်ပဲ။ ဒီလို <ဖမ်းဖို့> ဆုံးဖြတ်ချက်ချရတာလဲ မလွယ်ဘူး။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ အဲ့ဒီတုန်းက ဒီလေးယောက်က တော်တော်အင်အားက တော်တော်ကောင်းပြီး ခေါင်းဆောင်သစ် ဟွကိုဖုန်းကို ဖြုတ်ချဖို့ ကြိုးစားခဲ့ပြီးပြီလေ။

ဖလီစီ : ဒါဆိုကျွန်မ ရှင့်ကို အားနာစရာကောင်းတဲ့ မေးခွန်းထုတ်ရတော့်မယ် မစ္စတာတိန်။ ခွင့်လွတ်ပါရှင်။ ရှင်ပြောနေတဲ့ ဖြစ်စဉ်တွေဟာ အမှန်တွေကြီးဆိုရင် ဘာဖြစ်လို့များ စက်တင်ဘာ ၁၈ ရက်နေ့ ၁၉၇၆ မှာ ဝန်ကြီးချုပ် ဟွကိုဖုန်းက မော်ရဲ့အသုဘမှာ ပေးခဲ့တဲ့ မိန့်ခွန်းမှာကြတော့ သူက "ဥက္ကဌကြီးမော်ရဲ့ ကြီးမြတ်တဲ့ ယဉ်ကျေးမှုတော်လှန်ရေးကြီးဟာ သူမျှော်မှန်းထားသလို <ပါတီတွင်းက အရင်းရှင်စနစ်>အသက်ပြန်သွင်းဖို့ ကြိုးစားနေတဲ့ လူရှောင်ချီ၊ လင်ပြောင်နဲ့ တိန်ရှောင်ဖိန်တို့ရဲ့ အကြံအစည်တွေကို ရှင်းထုတ်ဖယ်ရှားနိုင်ပြီး သူတို့ရဲ့ ပါတီတွင်းနဲ့ နိုင်ငံ့အတွင်းက ဩဇာကို ကျွန်တော်တို့တတွေ ပြန်လည်ရယူနိုင်ခဲ့ပြီ" လို့ ပြောခဲ့တာတုန်း?

တိန် : (ပြုံး၍) ဒီမှာ၊ အဲ့ဒီအချိန်တွေတုန်းကတော့ သူတို့တတွေအနေနဲ့ အတွေ့အကြုံပေါင်းစုံကို အကဲဖြတ်ဖို အချိန်မရှိခဲ့ဘူးလေ။ ကျွန်တော်ဆိုလိုချင်တာက လူတွေကကြုံတွေ့နေရတဲ့ ပြဿနာတွေကို အချိန်ယူပြီးသေချာ စဉ်းစားဖို့ မတတ်သာခဲ့ဘူးလေ။ <အဲ့ဒီအချိန်က>အရေးကြီးနေတာက မော်စီတုန်းရဲ့ အလံကို ဆက်လက်ထောင်ထားနိုင်ဖို့၊ လေးဦးဂိုဏ်းကို ရင်ဆိုင်ဖြေရှင်းဖို့ကိစ္စ.... ဒီလိုနဲ့.. ပြီးတော့ <ဟွကိုဖုန်းရဲ့> မိန့်ခွန်းကိုကြားပြီးတော့ လူအုပ်ကြီးက ဘဝင်မကျတာကိုလဲ သူတို့တွေ တွေ့တယ်လေ။ သေချာစဉ်းစား သုံးသပ်ပြီး ပြောတဲ့မိန့်ခွန်းမှ မဟုတ်ဘဲ။ အံ့ဩစရာမရှိပါဘူးဗျာ။ .. ကဲ ဒီလိုပြောမယ်၊ <အဲ့ဒီတုန်းက> မိန့်ခွန်းက အင်မတန်ရိုးရှင်းပြီး ရဲဘော် ဟွကိုဖုန်း က သူ့ရဲ့တိုင်းပြည်ကို ဦးစွာတည်တည်ငြိမ်ငြိမ်ရှိဖို့ အသားပေးပြီး ပြောခဲ့တဲ့ စကားလုံးတွေပါ။ တကယ့်မှာလဲ တလကြာတော့ လေးဦးဂိုဏ်းကို ဖမ်းဆီးတဲ့နေရာမှာ ဟွကိုဖုန်းကိုယ်တိုင် ပါဝင်ခဲ့တာပဲ မဟုတ်ဘူးလား? နောက်တခုကလည်း အဲ့ဒီ <လေးဦးဂိုဏ်းကိုဖမ်းဆီးမှု> မတိုင်ခင်က လုပ်နေခဲ့တာတွေ အချို့ဟာ ဥက္ကဌကြီးမော်ရဲ့ အလိုနဲ့ မကိုက်ညီဘူး။

ဖလီစီ : ဘယ်လိုမျိုးကို ပြောတာတုန်းရှင့်?

တိန် : ဥပမာအားဖြင့် ပြောရင်၊ ဥက္ကဌကြီးမော်ရဲ့ ဗိမာန်အဆောက်အအုံကိစ္စပေါ့။ ဒါဟာ ဥက္ကဌကြီးမော် ကိုယ်တိုင်ရေးတဲ့ သေတမ်းစာထဲမှာ ဒီလိုလုပ်တာကို ဆန့်ကျင်ကြောင်းရေးထားခဲ့တယ်။ ၅၀နှစ်ပိုင်းတွေတုန်းက ဥက္ကဌကြီးမော်က ပြောခဲ့တယ်၊ ကျွန်တော်တို့ တရုတ်ပြည်ရဲ့ ခေါင်းဆောင်ရဲဘော်တွေ ဆုံးပါးခဲ့ရင် မီးသဂြိုလ်သင့်ပြီး ပြာ<အိုး>တွေအနေနဲ့ သိမ်းထားသင့်တယ်တဲ့။ ခေါင်းဆောင်တွေအတွက်ဆိုပြီး ဂူသင်္ချိုင်းတွေ မလိုဘူး၊ ဂူဗိမာန်တွေမလိုဘူး။ ဒီလို ဘာကြောင့် <မော်က> အဆိုပြုရလဲဆိုရင် စတာလင်ဆုံးပါးသွားတဲ့ ဖြစ်စဉ်ကနေကြည့်ပြီး သင်ခန်းစာယူခဲ့တာပဲ။ ဥက္ကဌကြီးမော်က အရင် သူ့နာမည်ကို မှာတမ်းမှာ ချရေးခဲ့တာပဲ။ ပြီးတော့ အခြားရာထူးကြီး တာဝန်ရှိတွေလဲ သူတို့နာမည်တွေ ရေးထည့်ခဲ့တယ်။ ကျွန်တော်လဲ အဲ့ဒီထဲမှာပါတယ်။ ပိုပြီးပြောရရင် ချူးအင်လိုင်းတောင် <မှာတမ်းထဲကအတိုင်း> မီးသဂြိုလ်မြှတ်နှံခဲ့တာပဲ။ အဲ့ဒီ မှာတမ်းက ခုထိရှိသေးတယ်။

ဖလီစီ : ဒါဆို ဒီဗိမာန်ကြီးကို ဖြိုချဖျက်ဆီးပစ်ကြတော့မှာလား?

တိန် : ဗိမာန်ကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ကျွန်တော်ပြောနိုင်တာကတော့ ကျွန်တော်က ကိစ္စတိုင်းကို လိုက်ပြောင်းတာကို သဘောမတူဘူးဗျ။ အခုရှိနေပြီလေ၊ ဒီတော့အခုမှ ဖျက်ဆီးလိုက်တာမျိုး မဖြစ်သင့်ဘူးလေ။ ဆောက်ဖို့ မသင့်ရင် ပြန်ဖျက်ဆီးဖို့လဲ မသင့်တော်ပါဘူး။ ကျွန်တော်တို့ ဖြိုချဖျက်ဆီးခဲ့ရင် လူအများနာကျင် ထိခိုက်ပြီး ကောလဟာလတွေ ပလူပျံကုန်မယ်။ ဟုတ်ပါတယ်၊ လူအများစုကတော့ လတ်တလော အခုကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ထင်ကြေးတွေ အမျိုးမျိုးပေးနေကြတယ်။ ဒါပေမယ့် ကျွန်တော်တို့ဖက်ကတော့ <ဖျက်ဆီးဖို့ကိစ္စကို>ဘာအစီအစဉ်မှမရှိသေးဘူး။

ဖလီစီ : မစ္စတာတိန်၊ ဟုတ်တာပေါ့ ရှင်နားလည်မှာပါ။ အစောပိုင်းက ကျွန်မမေးခဲ့တဲ့ အားနာဖို့ကောင်းတဲ့ မေးခွန်းလေ။ တော်တော်များများက ရှင်နဲ့ ဟွကိုဖုန်း ကြားမှာ ခြားနားချက်တွေရှိတယ်လို့ ထင်ကြတယ်။ ဒီဟာက မှန်လားရှင်?

တိန် : မဟုတ်ပါဘူး။ လက်ရှိလမ်းစဉ်က အားလုံးသဘောတူညီထားတဲ့ လမ်းစဉ်ပါ။ ဟုတ်တာပေါ့ အချို့သော အရာတွေမှာတော့ သဘောချင်းမတည့်တာတော့ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် လက်ရှိအခြေအနေမှာက ကျွန်တော်တို့တွေ စုပေါင်းခေါင်းဆောင်မှုကို ဖွဲ့စည်းထားပြီး၊ အရေးကြီးတဲ့ အကြောင်းအရာတွေကို အတူတိုင်ပင်ကြတယ်။ ဒါကြောင့် အခုလို <ပါတီတွင်း> "အားပြိုင်မှု" ဆိုတဲ့ ကောလဟာလတွေဟာ အဓိပ္ပာယ်လုံးဝမရှိဘူး။ ကျွန်တော့အနေနဲ့ ပြောတာပါ။ ကျွန်တော် အာဏာကိုစိတ်မဝင်စားဘူး။ ကျွန်တော်လဲ မကြာခင်မှာ ဒီ ဒုတိယ ဝန်ကြီးချုပ်နေရာကနေ အနားယူတော့မှာပါ။ ပြီးတော့ ၁၉၈၅ ခုနှစ်ဆို ကျွန်တော်က အကြံပေးလောက်ပဲ တာဝန်ထမ်းဆောင်နိုင်တော့မှာပါ။ နားထောင်၊ ကျွန်တော့အသက်က ၇၆ နှစ်ရှိနေပြီ၊ ၁၉၈၅ ဆို ၈၁ နှစ်တောင်ဖြစ်နေပြီ။ အဲ့ဒီအရွယ်ရောက်လာရင် ယောကျ်ားတယောက်ရဲ့ ဦးနှောက်က ငယ်ငယ်တုန်းကလို ကောင်းကောင်း အလုပ်မလုပ်တော့ဘူး။ ပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့တွေက အရွယ်ရလာတာနဲ့အမျှ ပိုပြီး ရှေးရိုးဆန်ပြီးအတွေးများလာမယ်၊ ဒါကြောင့် ကျွန်တော်တို့ဟာ ကိုယ့်အခန်းကဏ္ဍတွေကို အကြံပေးလောက်ကန့်သတ်ထားရင် ပိုကောင်းမယ်။

ဖလီစီ : ကျွန်မအမြင်ကတော့ ဒါဟာက မော့်အပေါ်တကယ်ကို ကြောက်စရာကောင်းတဲ့မှတ်ချက်ပဲ။ ကျွန်မပြောချင်တာက <မော်>သူက ရှင့်လိုမစဉ်းစားဘူးလေ။

တိန် : (ရယ်၍) တကယ်တမ်းကြတော့ ကျွန်တော့်လက်ရှိ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက် အချို့ကလဲ ကျွန်တော့ကို အနားမယူစေချင်ကြဘူး။ သူတို့ <တဂျီဂျီလုပ်နေတာ>ကိုရပ်အောင် ကျွန်တော်လဲ အပေးအယူလိုမျိုး တခုလုပ်ခဲ့တယ်။ ကဲ.. ကြည့်ကြရတာပေါ့ ကျွန်တော် အသက် ၈၁ နှစ်ကြရင် ဘာတွေဖြစ်မလဲဆိုတာကို။ ဒါပေမယ့် ကျွန်တော်ကတော့ အဲ့ဒီအရွယ်မရောက်ခင် အနားယူပြီး အကြံပေးအဖြစ်ပဲလုပ်တာက ပိုပြီး အသုံးဝင်မယ်လို့ ယုံတယ်ခင်ဗျ။ ကျွန်တော်ပြောခဲ့သလိုပဲ၊ မသေမချင်း အာဏာခုံမှာထိုင်နေတဲ့ သက်ကြီးရွယ်အို တွေ တော်သင့်ပြီဗျာ။ ရာသက်ပန် တာဝန်ထမ်းဆောင်တဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေ တော်သင့်ပြီဗျာ။ ဒီလို အသက်အရွယ် ရင့်နေသူတွေက အုပ်ချုပ်ရမယ်လို့ သေတဲ့အထိ ခေါင်းဆောင်ရမယ်လို့ ဘယ်စာအုပ်မှာမှ မရေးထားဘူး။ ဒီလိုအမှားမျိုးက ကျွန်တော်တို့ စံနစ်ထဲမှာအကျိုးသက်ရောက် မှုကြီးမားနေတာကိုက ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ချို့ယွင်းချက်တွေထဲက တခုဖြစ်နေလို့ပဲ။ ဒါဟာ လူငယ်တွေကို အညွန့်ချိုးတာပဲ၊ ဒီလိုနဲ့ နိုင်ငံမှာ ခေါင်းဆောင်အသစ် မရှိတော့ဘူး။ ပြီးတော့ တရုတ်ပြည်အနေနဲ့လဲ ငယ်ရွယ်တဲ့ ခေါင်းဆောင်မှု လိုအပ်နေတယ်။ ဟုတ်ပါတယ်၊ အခုအချိန်ဟာ ကျွန်တော်တို့လို သက်ကြီးရွယ်အိုတွေ အတွေးအခေါ်ပွင့်လင်းဖို့ လိုလာနေပြီ။ ပြီးတော့ လူငယ်တွေအတွက် လမ်းတွေဖွင့်ပေးခြင်းအားဖြင့် ဥပမာကောင်းတွေ ချန်ထားသင့်တယ်။

ဖလီစီ : ဒါပေမယ့် ရှင်မပါတဲ့ တရုတ်ပြည်သစ်ကို ပုံဖော်ရခက်တယ်။ ရှင်ဟာ ဒီပြောင်းလဲမှုကြီးနောက်က ဉာဏ်ကြီးရှင်ကြီး ဖြစ်တယ်လေ၊ မစ္စတာတိန်။ ပြီးတော့ ရှင်က ဒုတိယဝန်ကြီးချုပ်သာဖြစ်ပေမယ့်.. ဒါနဲ့ မေးချင်လို့ ရှင့်လိုပုဂ္ဂိုလ်က စည်းစနစ်ကျကျပြောရရင် ဘာလို့ အမြဲတမ်း ဒုတိယနေရာမှာပဲ ရှိနေတာတုန်း? ဘာလို့ရှင်ဟာ တနေရာရာကို ဒုတိယအနေဖြင့်ပဲ တာဝန်ထမ်းဆောင်နေရတာလဲ။

တိန် : (အရင်ကထက်ပိုရယ်မော်၍) ဒီမှာပြောမယ် ဒုတိယနေရာရောက်နေလို့ ကျွန်တော်လုပ်ချင်တာတွေကို လုပ်မရတော့တာမဟုတ်ဘူး။ စောနကပြောနေတာကို ပြန်ဆက်ရင် ကျွန်တော်ကြေညာမယ်။ ကျွန်တော်တယောက်ပဲ <အချိန်ကျရင်> အနားယူမှာမဟုတ်ဘူး။ ကျွန်တော့သက်တူရွယ်တူ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တွေလဲ တာဝန်ကနေအနားယူကြမှာဖြစ်တယ်။ ဥပမာ ဒုတိယဝန်ကြီး ချန်ရွန်း(Chen Yun )၊ လိရှန်နင့်(Li Xiannian) ၊ ရှူရှန်ချွမ်(Xu Xiangqian) ၊ တို့နဲ့ အခြားသူတွေပေါ့။ ပြီးတော့ ဟွကိုဖုန်းကလဲ နိုင်ငံတော်ကောင်စီ ဝန်ကြီးနေရာနဲ့ ပါတီဥက္ကဌနေရာကနေပါ တပြိုင်ထဲအနားယူမှာဖြစ်တယ်။ ဒီတော့ ဝန်ကြီးချုပ်နေရာအတွက်ကိုတော့ ဗဟိုကောင်မတီက ဇောင်ဇီယန်း(Zhao Ziyang)ကို အကြံပြုဖို့ ဆုံးဖြတ်ချက်ချပြီးပြီ [တိန်ရှောင်ဖိန်ရဲ့ ပြည်နယ် ဆီချွမ်ပြည်နယ်ဝန်ကြီးဟောင်း အခုအသက် ၆၁ နှစ် ဒုတိယဝန်ကြီး]

ဖလီစီ : ဒါဆို ခေါင်းဆောင်တွေ နေရာအပြောင်းအလဲမှာ ဟွကိုဖုန်းလဲ ပါမှာပေါ့နော်။

တိန် : ဟုတ်တယ်။ ဒါပေမယ့်သူက အသက် ၆၀ မရှိသေးဘူး။ ၅၉ နှစ်ထင်တယ်။ တကယ်တမ်းမှာလဲ ပါတီဗဟို ကော်မတီဥက္ကဌနေရာက ရာသက်ပန်နေရာမှ မဟုတ်တာ။ ကျွန်တော်ပြောလိုတာက သူ့အနေနဲ့ တသက်လုံး ဥက္ကဌကြီးလုပ်လို့မှမရဘဲ။ လက်ရှိ<ကျင့်သုံးနေတဲ့>စနစ်မှာလဲ ဒီလိုဖြစ်မလာအောင်တားမြစ်ထားတယ်။ သူ နှစ်ခါထပ်ပြီး တာဝန်ထမ်းဆောင်နိုင်တယ်၊ စုစုပေါင်း သုံးခါပေါ့၊ ဒီလောက်ပါပဲ။ ပြီးတော့ သူနောက်ထပ် ဘယ်နှစ်ကြိမ် တာဝန်ထမ်းဆောင်မလဲဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်ကြရမယ်။
တွေ့ဆုံမေးမြန်းမှု ပထမပိုင်း ပြီးဆုံးပါပြီ။

TTT (ဘာသာပြန်)
၁၁.၅.၂၀၂၀